Бзэр хэтрэ цIыф лъэпкъыкIи баиныгъэ лъапI. Бзэм иамалхэр непэ хэти ебгъэшIэжьынхэу щытэп: ащ лъэкIэу иIэр зэфэдэкIэ щыIэныгъэм хэгощагъ.

Ныдэлъфыбзэ пэпчъ зые лъэпкъым икIасэу, илъапIэу, къызэригъэгъунэу, дэлажьэу, зэриухъумэрэм епсыхьэ, егъэшъуашIо. Ащ идэгъугъэ-дэхагъи, ипытэгъэ-лъэшыгъи, бзэр зые лъэпкъым ащкIэ игуетыныгъэ ин, икъэрар, иемзэщыжь IофшIагъэ елъытыгъ. Бзэр лэжьэн фае, ащ паекIэ, ини цIыкIуи ащ рыгущыIэнхэр анахь мэхьанэ зиIэ лъэныкъу. Уегупшысэмэ, пасэм, еджэкIэ-тхакIэм, гъэсэныгъэ-шIэныгъэм пэIапчъэхэу адыгэхэр щыIагъэх, ау зыпашIыни, зэрагъэпшэни щымыIэу, яшэн-хабзи, якультури – зэкIэ зэфэдэкIэ ящыIэкIэ-псэукIэ ар, бзэр, ыпчэгугъ. Ащ ишыхьат лъэпкъ фольклорыр. Адыгэ IорIотакIохэм яхьатыркIэ бзэр псыхьагъэ хъугъэ, жэрыIуабзэр лъэпкъым ыIэтыгъ.
Лъэпкъ жэрыIо творчествэр, ар зылэжьыгъэ акъылышIохэр литературэр щыIэ хъунымкIэ зишIогъэшхо къэкIуагъэх. Шъыпкъэ, цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафыбэм лъапсэ афэхъугъ урыс-классическэ литературэр. Ау ежь лъэпкъ пэпчъи къыхэкIыгъ Iушым иIушыжьхэр, губзыгъэ дэдэхэр. АдыгэхэмкIэ ахэм ащыщых лъэпкъ усакIоу Теуцожь Цыгъо, IорIотакIохэу (абдзахэмкIэ) КIуайхэу Зэфэсрэ Исмахьилэрэ, мыхэм анэмыкI­хэри.
Ныдэлъфыбзэр аухъумэн, агъэшIон ыкIи ащ хахъо фашIызэ аIэтыныр ахэм афэукIочIыгъ. Непэ пшъэрылъ шъхьаIэу тапашъхьэ итыр тиадыгабзэ зэрифэшъуа­шэу тырыгущыIэныр, тырытхэныр, тигупшысэхэр ащкIэ къитIотыкIынхэр ары. Ащ пае ны-тыхэми, нэнэ-татэхэми, кIэ­лэегъэджэ пстэуми яшъыпкъэ рахьы­лIэнышъ, загъэулэун фае.
Адыгабзэмрэ литературэмрэкIэ кIэлэегъаджэ хъумэ шIоигъоу, илъэс 62-рэ зыныбжь АкIэгъу Дэхэнагъо Адыгэ къэралыгъо университетым адыгэ филологиемрэ культурэмрэкIэ ифакультет очнэу чIэхьажьыгъэу щеджэ. Ар исэнэхьаткIэ кIэлэегъадж, илъэсыбэрэ урысыбзэмрэ литературэмрэ аригъэшIагъ, ау лъэшэу шIоигъу иадыгабзэ, адыгэ литературэр, лъэпкъ шэн-хабзэхэр игъэкIотыгъэу ныбжьыкIэхэм, къыткIэхъу­хьэрэ кIэлэцIыкIухэм аригъэшIэнэу. ПшIоигъомэ, къыбдэмыхъун щыIэп.
Зыбзэ зикIасэу зышIоIофхэм ащыщ къэлэдэс бзылъфыгъэ цIыкIу дахэр. Иунагъо исхэр – анахьэу ишъэожъыитIу, къызыхъугъэхэм щегъэжьагъэу адыгабзэкIэ адэгущыIэ. Ахэр занкIэу, къабзэу зэрэгущыIэхэрэм уегъэгушIо ыкIи узэрегъэплъыжьы.

ЛъэпцIэрышэ Исмахьил
Мы лIыр чIыгум ыIэ хэлъэу, мэкъумэ­щышIэ лэжьэкIо чанэу егъашIэм псэугъэ.
Ау уегупшысэмэ, чIыгум, огум алъа­псэр щыIэныгъэр арэу зэрэщытыр, дунэе нэфыр шIэгъо закIэу зэрэзэхэлъыр ащ гукIэ ришIыкIэу, емыджэгъагъэми, усэ мэкъэпчъыр къышъхьащыуцоу ригъэжьэгъагъ.
Ары Исмахьилэ къоджэдэс къызэрыкIуагъ, ау зэхишIэрэр бэдэдагъ, джащыгъум псыфалIэм, псы гъуаткIор зэриIэзэгъоу, ащ усэныр ригъэжьагъ.
ЕгъашIэм чIыгум ыIэ хэлъыгъ: пкIагъэ, пхъагъэ, къэкIыгъэ лэжьыгъацэр инэры­лъэгъугъ, джащ фэдэ хьазырэу, игущыIи игъо кIахьи тIыргъуагъэ, игупшысэ зыкъызэIуихыгъ. ЛъэпцIэрышэ Исмахьилэ зэ ылъэгъурэр ымыгъэгъуащэу, зэ зэхи­хыгъэр ыгу пытэу риубытэу, Тхьэм къырипэсыгъэ усэныр зыхэпшэгъагъ. ЕгъашIэм адыгэр чIыгур ылэжьэу, мэщыр къыгъэкIэу, Iуихыжьэу, былымхэр ыхъоу, унагъор кIиугъуаеу, ригъэкъоу щыIэба?! Ищагуи къабзэу, иуни дэрмэнэу бын унэгъо дахэ иIагъ.
Усэным лъэшэу фытегъэпсыхьэгъагъ. Итхыгъэхэр зым ыуж адрэр итэу къы­зэлъыкIощтыгъэх.
«Сижъышъхьэм ыпашъхьэ» зыфиIорэ усэм мырэущтэу къыщеIо:
Сижъышъхьэм ыпашъхьэ
Шъхьэу спытым сышъхьасрэп.
Сышъхьахэу къыхэкIми,
СыгумэкIэу сэхасэ.
ЗэрэслъэкIэу сижабзэ,
КъиныIоми, сэгъабзэ.
Бзыу быбым ытамэ
ЗызэкIищрэм, сехъуапсэ.
(н. 51-рэ)

«Сиусэ гупшысэ шыоу»
Сиусэ гупшысэ шыоу,
Мэшэсы онэгу пытэу.
Мэбыбы гъэмэфэ бзыоу,
Ошъогум ар щышъхьафитэу.
СэтIупщы, пщынэ зэкIэщэу,
Чъэфынчъэр ыгъэчэфынэу.
СэтIупщы, къины зэхэщэу,
ЦIыф гъогухэр ыгъэнэфынэу. (н.59-рэ)
УсакIом Ным фыриIэ шIулъэгъу-гукIэгъу иныр щыкIэгъэтхъыгъ дэгъу дэдэу усэу «Сянэ ыI» зыфиIорэм.
Сычъыемэ, спшъэ кIэдзагъэр —
Сянэ ыI.
СынэтIашъо къытеIагъэр —
Сянэ ыI.
Сянэ ыI —
Сынэпашъо щыкIошъагъэр,
СакIыбышъо къырычъагъэр —
Сянэ ыI.
Ощхы быбкIэ сызгъэпкIырэр —
Сянэ ыI.
Псы IэбжыбкIэ сызытхьакIырэр —
Сянэ ыI.
СшIэрэ пстэуми анахь фабэр —
Сянэ ыI.
ЩыIэныгъэм сигушIуагъор —
Сянэ кIас.
Хэгъэгушхом ар ижъуагъоу,
КъэмыкIуас.
Исмахьилэ усэкIэ амал шIагъо IэкIэ­лъыгъ — шъабэу, фабэу, гуапэу, узIэпищэу. Иусэ пэпчъ сурэт шIыгъэ инэу нэм къыкIигъэуцоныр фызэшIокIы­щтыгъ: «НысакIэр» зыфиIорэр ащ ищыс.
НысакIэр зылъыхъурэр пхъэнкIыпхъ,
ПхъэнкIыпхъэм нысакIэр рэхъупхъ,
Хъырэмастэр ыштэмэ — лъэпэд,
Къылъфымэ сабыир — орэд.
Идахэр пIуатэмэ — Iодышъ,
Iушъабэр къекIумэ — IорышI,
ШIыкIаеу щымытыр нысакI.
ЩыIакIэр къегъэкIэракI.
(н.68-рэ)
УсакIом усэ кIэкI дахэхэри IупкIэгъэ нэфагъэр ахизэу иIэх:
Уахътэр, уахътэр — отэ теу,
Къэбар Iуатэр — зэщ тегъэу.
Iофым ептэу о фетэу,
Тыгъэ напэм земыгъэу.

Бжыхьэм ыжэ мэкъу дэлъ,
КъылъэкIуатэ кIымэфэгур.
ЛIым ытамэ куахъо телъ,
КъызэIахьэ ошъо нэгур.
Къего осыр, чIыр еухъум,
Умыхьазырмэ – зычIэухъум.
Исмахьилэ иIэх поэмэхэр, сэмэркъэу­хэр, кIэлэцIыкIухэм апаехэр. Ахэр зэкIэ фэныкъогъэнчъэх — къыIорэмкIи шъуа­шэмкIи зэдештэх, акъыл зыхэлъых. Ары ЛъэпцIэрышэ Исмахьилэ еджэгъэ-гъэсэгъагъэп, ау цIыфышIугъ. Адыгабзэр ыгъэбзэрэбзагъ, иусэхэр адыгабзэр хъуаоу, дахэу зыщыгъэфедагъэх.
Мамырыкъо
Нуриет.