«Ахъщэ стызэ зызгъасэщтыгъэмэ, самбэмрэ дзюдомрэкIэ СССР-м имастерыцIэ изгъэкъущтыгъэп», — къыщиIуагъ Урысыем и Президентэу Владимир Путиным физкультурэмрэ спортымрэ­кIэ Советым изэхэсыгъоу Уфа щыкIуагъэм. КIэлэцIыкIухэм апае гъэсэныгъэ те­дзэм къыдыхэлъытэгъэ спорт лъэпкъ зэфэшъхьафхэр уасэ зыпымылъ фэIо-фа­шIэхэу щытынхэ фаеу ащ къыщыхигъэщыгъ. Адыгеим мы лъэныкъомкIэ сыда изытет, кIэлэцIыкIу спортивнэ еджапIэхэр ны-тыхэм тхьапшыкIэ къа­фекIура? Ащ зыщигъэгъозагъ АМ-м.

Дзюдор Адыгеим испорт ­лъэпкъ шъхьаIэхэм яз. Дзюдо бэнэнымкIэ олимпийскэ резервым испортивнэ еджапIэу Кобл Якъубэ ыцIэ зыхьырэр Мые­къуапэкIэ анахь инхэм ащыщ. НыбжьыкIэ 523-рэ ащ макIо. Аужырэ шапхъэхэм ади­штэу агъэпсыгъэ еджапIэм зы­щыб­гъэсэным ыпкIэ птырэп.
Ордэн Адам, дзюдо бэнэнымкIэ олимпийскэ резервым испортивнэ еджапIэу Кобл Якъубэ ыцIэ зы­хьы­рэм ипащ:
— ЫпкIэ хэмылъэу тэгъасэх, ящыкIагъэр зэкIэ ятэгъэгъоты, кIэлэ Iэтахъохэу, зэнэкъокъухэм чIыпIэхэр къащызыхьыхэрэм бэнэкIо шъуашэхэри афэтэщэфых. Нэбгырэ 500-м къехъум зэрэщытэу ахэр яттышъущтхэп, ау къэгъэлъэгъонышIухэр зы­шIыхэрэмкIэ ар шапхъэ. КIэлэцIыкIур апэрэу къызащэкIэ, ны-тыхэм ятэIо: «Сабыир къэ­жъугъакIу, ыгу рихьэу, «сыпы­лъыщт» ыIомэ етIанэ шъуашэр къыфэшъущэф». Ау ны-тыхэр нахьыбэм ежэхэрэп, къафа­щэфы. Анахь пыутыр сомэ 2000-м къыщежьэ. Ау ари егъэ­жьэгъум ищыкIагъэп. Къэгъэ­лъэгъонхэр ышIынхэ фае. Ары шъхьаIэр.
Кушъхьэфэчъэ спортыр угу рехьыми, Адыгеир Iэрыфэгъу. Непэ мы лъэныкъом респуб­ликэм имызакъоу, къэралыгъоми, дунаими защеушъомбгъу. Кушъхьэфэчъэ спортымкIэ олимпийскэ резервым ирес­публикэ еджапIэ кIэлэцIыкIу 308-рэ ыпкIэ хэмылъэу непэ щеджэ. Мыекъуапэ имыза-
къоу, икъутамэхэр Джаджэм, Тульскэм ыкIи Ханскэм адэтых. Ащ ипащэ иIэнатIэ зыгъэцэкIэрэ Бибэ Юрэ тызэрэщигъэгъозагъэмкIэ, сабыйхэр къызэращэ­рэ-зэращэжьыхэрэм фэшъхьа­фэу ны-тыхэм ахъщэ зылъатырэ щыIэп.

— Тэ тиспорт лъэпкъкIэ ищы­кIагъэр зэкIэ еджапIэм къы­IэкIэкIы: кушъхьэфачъэхэр, псэуа­лъэхэр, шъуашэхэр. Аужырэхэр тыди щыбгъотынхэу, укIэрыхьэмэ, къэпщэфышъунхэу щытэп. ХэшыпыкIыгъэ купым щыгъым игугъу сшIыхэрэп. Ахэр ямыгъэшIыхэмэ, бгъотыхэщтхэп: ыцIэ тетхагъ, шъор гъэнэфагъэ. Арышъ, тэркIэ шъхьаIэр къэ­гъэлъэгъонышIухэр ныбжьыкIэ­хэм ашIынхэр ары. АщкIэ тищыкIагъэр зэкIэ тиI, — еIо Юрэ.
КъэIогъэн фае, кушъхьэфэчъэ спортымкIэ Адыгеим иеджапIэ ыгъэсагъэхэр Урысыем ихэшыпыкIыгъэ куп непэ хэтых. Ахэр: СтIашъу Мамыр, Елизавета Ошурковар, Елизавета Арчи­басовар, Анастасия Винник.
Джащ фэд АР-м ишы спорт еджапIи. Таисия Бабкинар ащ зыщеджэрэр илъэсиплI хъугъэ. Апэ мыщ къызэкIом, илъэсибгъу ыныбжьыгъ.

— Илъэсхэр зы мафэм фэдэу кIуагъэх. Шыхэр лъэшэу сыгу рехьых. Мыщ укъызыкIокIэ, нэ­мыкI дунаим укъыхэфэ, — еIо ащ.
Таисие янэ къызэриIорэмкIэ, илъэсиплIым къыкIоцI сомэ лые ыгъэкIодыгъэп. Ахъщэ зытыригъэкIуадэу ыIорэр ипшъэшъэ­жъые пае шъуашэмрэ шыхэм апае IэшIу-IушIухэмрэ.
— Слъэгъугъэхэм, сыздэщыIагъэхэм язгъапшэмэ, мы еджапIэм фэдэ щыIэп. ПцIы хэмы­лъэу къэсэIо. Ренэу ущеджэнэу уфэмыеми, спорт лъэпкъым нэIуасэ уфэхъунымкIэ амалышIу, — еIо Таисие янэу Марие.
Александр Алексеев, АР-м шы спортымкIэ иеджапIэ ипащ:
— Анахь макIэу ны-тыхэм къащэфынэу хъурэр лъэкъопылъхьэр ары. Ари анахь пыу­тэу, хьашъом хэшIыкIыгъэу, лъэдэкъэ мыин кIэтэу. Сомэ мин горэ ыосэнщтын. ЕтIани зыгорэм щыгъыгъэр зыщи­лъэнэу фэмыемэ, паIо зыщэф­хэрэр къахэкIых. «Хьау» ыIомэ, ахэри тиIэх. ЗэкIэми шыхэр, анахь цIыкIухэм апае къэзыу­хъумэрэ ныбалъэхэр, паIохэр ятэтых. Адэ, «сисабый ищы­кIагъэр зэ-
кIэ сэ фэсщэфыщт» ны-тыхэм аIомэ, ежьхэр ары фитхэр.
Мы зигугъу къэтшIыгъэхэм афэмыдаIоу художественнэ гим­настикэр, мылым къыщычъы­хьаныр ыкIи хоккеир ны-тыхэм лъапIэу къафекIых. Ар къеушы­хьаты республикэм испортивнэ еджапIэу N 3-у Мыекъуапэ дэтым ипащэу Тюльпэрэ Мы­хьамэт. ГущыIэм пае, хоккеим непэ фэгъэзагъэр а зы еджапIэр ары.

— Ары, еджапкIэ аIытхырэп, ау яфэпэн тэ зыпари хэдгъэ­кIуадэрэп, тиамалэп. АфэтшIэшъугъэр зэнэкъокъум кIонхэ зэхъум спортивнэ зэштэгъухэр зэфэдэу афэтщэфыгъагъ, тикомитет итхьамати хоккей бэщ 50 къытитыгъагъ. Адрэр зэкIэ ны-тыхэм апшъэ дэкIы, — къы­хегъэщы Мыхьамэт.
АМ: Арэу зыхъурэм, шъуа­шэхэр лъапIэха?
— КъэлэпчъэIутхэр пштэхэмэ, сомэ мини 170-рэ фэдиз тефэ. Ари ныбжьым елъытыгъ. Адрэ джэгуакIохэм тIэкIу нахь пыутыIу — сомэ мин 70 — 80-рэ фэдиз. А зэкIэри тэ афэтшIэшъущтыгъэмэ, нахьыбэ къытфакIощтыгъэнкIи хъун. Непэ нэбгыри 120-рэ тэгъасэ. Къа­хэкIых «зэкIэ къытэшъутын фае» зыIорэ ны-тыхэри. Ау сыда сшIэщтыр амал щымыIэмэ? Илъэсым сомэ мин 370-рэ спорт лъэпкъ пстэуми апае къысаты. Ахэр мэфэпчъым къыдыхэ­лъытэгъэ зэнэкъокъухэм спорт­сменхэр ахэдгъэлэжьэнхэм апэ­Iохьэ. Ау тыщэгугъы нахьы­шIум ылъэныкъокIэ Iофыр зэ­хъокIынэу. КъэкIорэ илъэсым республикэм ахъщэу къытфи­тIупщырэм къыхэхъощтэу ты­къагъэгугъагъ. Арышъ, джащ те­жэщт, амалышIухэр ащ къытитынхэу тэгугъэ. Купым шъуа­шэхэр зэ фэсщэфхэмэ, етIанэ зэратыжьхэзэ къырыкIощтых, — еIо Тюльпарэ Мыхьамэт.
— Хоккеим изакъоп, респуб­ликэм испорт еджапIэхэм ­ачIэлъ спорт лъэпкъ пстэухэми хахъо ашIынымкIэ ахъщэ тедзэхэр 2025-рэ илъэсым къафатIупщынэу рахъухьэ, — къыушы­хьатыгъ Тюльпарэ Мыхьамэт игущыIэхэр АР-м физкульту­рэмрэ спортымрэкIэ и Комитет иIофышIэу Руслъан Кортоевым.
Непэ Адыгеим испорт еджапIэхэм кIэлэцIыкIу мин 17 фэ­диз ачIэс. ЕджапIэхэм къэралыгъо ыкIи муниципальнэ мэхьанэ яI, арышъ, хэбзэгъэуцугъэм къызэрэщыдэлъытагъэу, ыпкIэ хэмылъэу сабыйхэм ахэм защагъасэ. Спорт лъэпкъ анахь шъхьаIэхэм ащыщых дзюдор, самбэр, кушъхьэфэчъэ спортыр, футболыр, гандболыр, столкIыIу теннисми зеушъомбгъу, атлетикэ хьылъэр ыкIи нэмыкIыбэхэри.
Руслан Кортоев, АР-м физкультурэмрэ спортымрэкIэ и Комитет иIофышI:
— Спортым дэлэжьэрэ учреждение 26-рэ непэ респуб­ликэм иI. Ащ щыщэу спортив-
нэ гъэхьазырынымкIэ зы Гупч, олимпийскэ резервымкIэ спорт еджапIэу 8, спортивнэ еджэпIи 9. Ахэм афэшъхьафэу район пэпчъ кIэлэцIыкIу-ныбжьыкIэ спорт еджапIэ иI. А пстэуми адакIоу япсауныгъэ изытеткIэ зиамалхэм къащыкIэгъэ кIэлэцIыкIухэм апае зы спорт еджапIэ тиI. ГухэлъышIухэм ащыщ зиакъыл зэщыкъуагъэхэм апае спорт лъэпкъ зэфэшъхьафхэр хэдгъэхьанхэр. Къыхэзгъэ­хъон, Адыгеим икъэгъэлъэгъоны­шIу­хэм ялъытыгъэу, Урысыем спор­тымкIэ и Министерствэ республикэмкIэ спорт шъхьаIэу, анахь къыдэхъоу 8 ыгъэнэфагъ. Ахэр: кушъхьэфэчъэ спортыр, дзюдор, атлетикэ псынкIэр, батут дэпкIэеныр, щэрыоныр, самбэр, спортивнэ бэнэныр (урым-рим бэнэныр), атлетикэ онтэгъур.
Анцокъо Ирин.
Сурэтхэр: спорт еджапIэхэм я ТН.