Мыр къэралыгъом иэкономикэрэ иобществэрэ зэрарышхо языхырэ, алъапсэ кIэзыутырэ уголовнэ бзэджэшIагъэхэм ащыщ. Ащ къыздихьырэ гумэкIыгъом цIыф пэпчъ ищыIэныгъэкIэ зэрар екIы.

«Къолъхьэ тын-Iыхыным пэуцужьыгъэным ехьылIагъ» зыфиIорэ Федеральнэ хэбзэгъэуцугъэм къызэригъэнафэрэмкIэ, коррупцием хэхьэх IэнатIэу аIыгъыр ашъхьэ IофкIэ къызэрэзфагъэфедэрэр е хабзэр аукъозэ, обществэмрэ къэралыгъомрэ яфедэхэм апэшIуекIохэзэ ахъщэм е нэмыкI мылъкум кIэнэцIыхэзэ IэнатIэу зыIутыр ашъхьэ е нэмыкI горэм пае зэрагъэфедэрэр, къуалъхьэ зэраштэрэр е зэраратырэр, джащ фэдэу юридическэ лицэм ыцIэкIэ зигугъу къэт­шIыгъэ бзэджэшIагъэу зэрахьэхэрэр.
Мы «узым» къулыкъу зэфэшъхьафхэр пэшIуекIох нахь мышIэми, къэралыгъор ащ икъоу пэуцужьын ылъэкIырэп. Хабзэм ыкIи гъэIорышIэным, джащ фэдэу хъызмэт IофшIэным алъэныкъокIэ къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэнымкIэ къэралыгъо-правовой институтэу щытыр прокуратурэр ары. Ащ пшъэрылъ шъхьа­Iэу зыфигъэуцужьыхэрэм ащыщ мы лъэныкъомкIэ хэбзэухъумэкIо къулыкъу­хэм законыр амыукъоныр, ахъщэ къуалъ­хьэ зыштагъэхэр къыхэгъэщыгъэнхэр ыкIи ахэм пшъэдэкIыжь ягъэхьыгъэныр, хэбзэгъэуцугъэр гъэцэкIагъэ зэрэхъурэм лъыплъэгъэныр, бзэджэшIагъэ зезыхьагъэхэр гъэпщынэгъэнхэр, цIыфхэм, органи­зациехэм яфитыныгъэу аукъуагъэ­хэр зэтегъэуцожьыгъэнхэр ыкIи къэу­хъумэгъэнхэр.
Къэралыгъо хэбзэ къулыкъухэр, граждан обществэм иинститутхэр ыкIи цIыфхэр зэгъусэхэу ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIонхэ фае. АР-м ипрокуратурэ ипресс-къулыкъу къызэрэщаIуагъэмкIэ, мы Iофыгъом изэшIохын гумэкIыгъо шъхьаIэу щыт. Мыщ епхы­гъэу Мыекъуапэ IофшIэкIо куп щызэхащагъ. Ащ хэхьэх хэбзэухъумэкIо ыкIи чIыпIэ зыгъэIорышIэжьын къулыкъухэм ялIыкIохэр. Коррупцием пэшIуекIогъэнымкIэ хэбзэгъэуцугъэр зэрагъэцакIэрэр прокуратурэм инэплъэгъу ригъэкIырэп. Ащ лъапсэ имыIэу щытэп. ГущыIэм пае, мы лъэныкъомкIэ хэбзэгъэуцугъэр аукъуа­гъэу цIыфхэм ыкIи юридическэ лицэхэм дэо тхылъхэр къафагъэхьымэ, шIокI имыIэу ахэмкIэ уплъэкIунхэр зэхащэх.
Къэралыгъо ыкIи муниципальнэ къулыкъум епхыгъэ хэбзэгъэуцугъэр рес­публикэм зэрэщагъэцакIэрэм ыкIи ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэным фэIорышIэрэ Iофтхьабзэхэр прокуратурэм регъэкIокIых. Мыщ фэдэ уплъэкIунхэр ащыкIуагъэх бзэджэшIагъэ зезыхьагъэхэм пшъэдэкIыжь ягъэхьыгъэ­нымкIэ федеральнэ къулыкъум и ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм, Адыгэ Респуб­ликэм псэолъэшIынымкIэ, транспортымкIэ, унэ-коммунальнэ ыкIи гъогу хъыз­мэтымкIэ и Министерствэ, АР-м IофшIэнымкIэ ыкIи социальнэ хэхъоныгъэмкIэ и Министерствэ, нэмыкIхэми. Хэбзэгъэу­цугъэм къыдилъытэрэ шапхъэхэр зыщаукъогъэ чIыпIэхэр къыхагъэщыгъэх, ахэр дагъэзыжьынхэу пшъэрылъ афагъэуцугъ, IэнатIэ зыIыгъ пэщэхэм дисциплинарнэ пшъэдэкIыжьхэр арагъэхьыгъэх.
Хэбзэгъэуцугъэм къыдилъытэу къэралыгъо ыкIи муниципальнэ къулыкъу­шIэхэм мылъкоу ыкIи федэу яIэр, агъэ­кIодыгъэ пчъагъэр зэрытхэгъэ тхьапэр аIэкIагъахьэхэмэ прокуратурэм икъулыкъушIэхэм ренэу ауплъэкIух.
IэнатIэхэм аIуагъэкIыгъэх
Щысэ къэтхьын. 2024-рэ илъэсым имэзихэу пыкIыгъэм къыриубытэу АР-м ипрокуратурэ уплъэкIунэу зэхищагъэхэм къакIэлъыкIоу коррупцием пэшIуекIорэ хэбзэгъэуцугъэр аукъуагъэу IэнатIэ зы­Iыгъ нэбгыри 121-мэ пшъэдэкIыжь арагъэхьыгъ. ГущыIэм пае, республикэм игъэцэкIэкIо къулыкъу ипащэ административнэ пшъэдэкIыжь рагъэхьыгъ зипэщэ IофшIапIэм иотдел Iоф щызышIэщтыгъэ ыш илъэсыбэхэм къакIоцI «ахъщэ шIухьафтын» къызэрэфыритхыкIыщтыгъэм фэшI.
Прокуратурэм даокIэ хьыкумым зыфигъэзагъ, ащ къыкIэлъыкIоу къолъхьэ-тын Iыхыным пэшIуекIогъэнымкIэ хэбзэгъэуцугъэр зэраукъуагъэм къыхэкIэу цыхьэ афамышIыжьэу нэбгыритIури яIэ­натIэхэм аIуагъэкIыгъэх.
Джащ фэдэу прокуратурэм уплъэкIунэу ышIыгъэхэм къакIэлъыкIоу хэбзэукъоныгъэ зезыхьэгъэ нэбгыри 5-мэ цыхьэ афа­мышIыжьэу яIэнатIэхэм аIуагъэкIыгъэх.
Сомэ миллион 20-м ехъу къызэкIагъэ­кIожьыгъ
Коррупционнэ нэшанэ зиIэ бзэджэшIагъэхэм зэрарэу къахьыгъэм къырагъэгъэзэжьыным республикэм ипрокуратурэ ипащэхэм лъэшэу анаIэ тырагъэты. 2024-рэ илъэсым имэзихэу пыкIыгъэм ащ фэдэ нэшанэ зиIэ бзэджэшIагъэу зэрахьагъэхэм алъэныкъокIэ сомэ миллион 20,5-рэ зытефэгъэ зэрарым къырагъэгъэзэжьыным фэшI прокуратурэм идэо тхылъ 16-мэ хьыкумыр ахэплъагъ.
ГущыIэм пае, предприятием ипащэ сомэ мини 169-рэ къыIыхыжьыгъэным проку­ратурэр зыщыкIэдэурэ уголовнэ Iофыр хьы­кумым фигъэхьыгъ. Прокуратурэм иIофышIэхэм зэрагъэунэфыгъэмкIэ, станицэу Джаджэм дэт культурэм и Унэ игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр ришIылIа­гъэ­хэу документ нэпцIхэр ащ ыгъэпсы­гъэх.
Прокурорым идаокIэ АР-м и Апшъэрэ хьыкум граждан IофхэмкIэ ихьыкум коллегие Мыекъопэ къэлэ администрацием ипащэ иапэрэ гуадзэ ыкIи юридическэ лицом сомэ миллион 18,9-рэ къы­рагъэтыжьыгъ. ЗэрагъэунэфыгъэмкIэ, муниципальнэ къулыкъушIэу щытызэ коррупционнэ нэшанэ зиIэ хэбзэукъоныгъэхэр ащ зэрихьагъэх, хабзэр ыукъозэ сатыум епхыгъэ организациехэм ащылэ­жьагъ, предприниматель IофшIэныр ыгъэ­цэкIагъ ыкIи урам-гъогу сетьхэм яIыгъынкIэ муниципальнэ зэзэгъыныгъэ­хэр адишIыгъэх.
Хьыкум пристав-гъэцэкIакIохэм егъэзыгъэ шIыкIэм тетэу ахъщэм къырагъэгъэзэжьыгъ.
ИщыкIэгъэ унашъохэр ашIыгъэх
Экспертизэм ишIуагъэкIэ къолъхьэ тын-Iыхын нэшанэ зиIэ бзэджэшIэгъи 189-рэ къыхагъэщыгъ. Ахэм ядэгъэзыжьынкIэ ищыкIэгъэ унашъохэр ашIыгъэх. Зыми емыпхыгъэ коррупцием пэшIуекIорэ экспертизэм изэфэхьысыжьхэр къулыкъухэм, организациехэм, IэнатIэ зыIыгъхэм афагъэхьынхэ ыкIи шIокI имыIэу мэфэ 30-м къыкIоцI ахэм ахэплъэнхэ, джэуапэу къаратыжьыхэрэр зэрытхэгъэ тхьапэр экспертизэ зышIыгъэм къыфагъэхьыжьын фае.
Прокуратурэм иунашъокIэ юридическэ ыкIи IэнатIэ зыIыгъ нэбгырэ 14-мэ административнэ пшъэдэкIыжь арагъэ­хьыгъ, тазырэу сомэ миллиони 3,7-рэ атыралъхьагъ, ащ щыщэу сомэ миллиони 2,8-м къарагъэгъэзэжьыгъ.
ГущыIэм пае, пшъэдэкIыжьэу ахьырэмкIэ гъунэпкъэ гъэнэфагъэ зиIэ обществэхэу «М-строй», «Теплотехник» зыфи­Iохэрэм япащэхэм къатыбэу зэтет унэхэм игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр яшIылIэгъэн­хэмкIэ Адыгэ республикэ фондым идиректор къуалъхьэ зэрэратыгъэм фэшI прокурорым иунашъокIэ административнэ пшъэдэкIыжьхэр арагъэхьыгъэх. Тазы­рэу сомэ миллиони 3,5-рэ къарагъэты­жьыгъ.
Следствием зэригъэунэфыгъэмкIэ, 2023-рэ илъэсым къыкIоцI пащэм мызэу, мытIоу къуалъхьэу сомэ мин 30-м къыще­гъэжьагъэу сомэ мини 110-м нэс ыпшъэ­кIэ зигугъу къэтшIыгъэхэм къаIихыгъ. Гъогогъу 11-рэ къуалъхьэ ыштагъэу агъэунэфыгъ. Хэбзэнчъэу къаIихыгъэ ахъщэр зэкIэмкIи сомэ мин 700-м ехъу. ЩынэгъончъэнымкIэ федеральнэ къулыкъумрэ АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ экономикэ щынэгъончъэным­кIэ игъэIорышIапIэрэ къаугъоигъэ материалхэмкIэ уголовнэ Iоф къызэIуахыгъ.
Хьыкумым ышIыгъэ унашъор гъэцэкIагъэ хъуфэ хабзэр зыукъуагъэхэм япсэупIэхэм арест атыралъхьагъ. Мы мафэм ехъулIэу нэбгыритIум сомэ миллионитIу хъурэ административнэ тазырыр къапщыныжьыгъ.
Ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным ылъэныкъокIэ хэбзэухъумэкIо къулыкъухэм яIофшIэн шIуагъэ къытэу зэхащэным лъэкIэу яIэр зэкIэ рахьылIэныр, обществэмкIэ щынагъоу щыт бзэджэшIагъэхэр нахь макIэ шIыгъэнхэр прокурорхэм пшъэрылъ шъхьаIэу зыфагъэуцужьы.
КIАРЭ Фатим.