Пчъагъэхэм уагъэрэхьатырэп
Тигъогухэм арыкIорэ транспортым ипчъагъэ хэпшIыкIэу хэхъо, ащ дакIоу гъогу хъугъэ-шIагъэхэми, ахэм ахэкIуадэхэрэм, шъобжхэр ахэзыхыхэрэм япчъагъи зыкъеIэты.
Iофыгъом идэгъэзыжьын фэIорышIэрэ амалхэр хэбзэ къулыкъухэм, автоинспекцием зэрахьэх. Лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ зэхъокIыныгъэшIухэр зыфэхъугъэхэри къэнэфагъэх, ау водителыбэмэ ягугъуемылIыныгъэ щынэгъуабэм къызэрэзыдихьырэр къагурыIорэп. Тызхэт илъэсым пыкIыгъэ мэзи 9-м изэфэхьысыжьхэм, анахьэу анаIэ зытырагъэтыхэрэм, нэмыкIхэми афэгъэхьыгъэу гущыIэгъу тыфэхъугъ АР-м и Къэралыгъо автоинспекцие ипащэу, полицием иподполковникэу Андрей Огурцовым.
— Андрей Иван ыкъор, статистикэм тыкъыпкъырыкIызэ тизэдэгущыIэгъу дгъэпсыщтышъ, ащ къыгъэлъэгъуагъэмкIэ едгъэжьагъэмэ дэгъугъэ.
— Пэублэм къыхэзгъэщымэ сшIоигъу тигъогухэм язытет шэпхъэшIухэм зэрадиштэрэр, зыщищыкIэгъэ чIыпIэхэм атетын фэе тамыгъэхэр, рыщагъэхэр зэряIэхэрэр. 2024-рэ илъэсым имэзибгъу республикэм игъогухэм хъугъэ-шIэгъэ 323-рэ атехъухьагъ, ахэм нэбгырэ 57-рэ ахэкIодагъ, 373-мэ шъобжхэр атещагъэх. ИкIыгъэ илъэсым мыщ фэдэ иуахътэ ебгъапшэ-
мэ, авариехэм япчъагъэ 7-кIэ, шъобж хэзыхыгъэхэр нэбгырэ 31-кIэ нахь макIэ хъугъэ. Апэрэ илъэсныкъом гъогу хъугъэ-шIагъэхэм ахэкIодагъэхэм япчъа-
гъэ икIыгъэ илъэсым ащ фэдэ иуахътэ ебгъапшэмэ, нэбгырэ 22-кIэ нахьыбагъ. Ащ лъэшэу гумэкIыгъо тыхидзэгъагъ. Ащ къыкIэлъыкIогъэ мэзищым гъогухэм атекIодагъэр нахь макIэ хъугъэ нахь мышIэми, 2023-рэ илъэсым икъэгъэлъэгъонхэм ашъхьадэкIы.
— Сыд фэдэ укъоныгъэхэр ара хъугъэ-шIэгъэ хьылъэхэр нахь къызхэкIыхэрэр? Ащ фэдэу икIыгъэ илъэсым атхыгъэр тхьапша?
— Тишъолъыр игъогухэм анахьыбэу ащагъэунэфырэр ыпэкIэ къикIырэ автомобилым илъэныкъо зэрэтехьэхэрэр, машинэ зэутэкIхэр, дэчъэхынхэр, лъэсрыкIохэм зэратехьэхэрэр ары. ПIалъэу зигугъу къэтшIырэм къыкIоцI машинэ зэутэкIыни 160-рэ атхыгъ, ахэм нэбгырэ 35-рэ ахэкIодагъ. ЛъэсрыкIо 66-мэ атехьагъэх, нэбгыри 7-мэ ядунай ахъожьыгъ. Гъогогъу 50-рэ гъогум дэчъэхыгъэх, ащ фэдэ хъугъэ-шIагъэхэм нэбгырэ 11-мэ ящыIэныгъэ ахьыгъ. ЫпшъэкIэ къызэрэщысIуагъэу, тигъогухэм язытет епхыгъэхэп мы авариехэр, ащ фэдэ къэгъэзэпIэ кIэкIхэр тиIэхэп, узэрыгъозэщт сатырэхэр арыщагъэх.
НахьыбэрэмкIэ, водительхэм икъоу зызэрамыгъэпсэфырэм ахэр къыхэкIых. Тишъолъыр зыгъэпсэфыпIэ чIыпIэхэм, къушъхьэхэм, хы ШIуцIэ Iушъом якIурэ федеральнэ гъогухэр пхырэкIых. Ахэм къарыкIыжьыхэрэр пшъыгъэхэу хэчъыехэшъ, дэчъэхых. Мары бэмышIэу ащ фэдэ хъугъэ-шIагъэ Кощхьэблэ районым щыхъугъ. Ядэжь нэсыжьынкIэ километрэ 30 имыкъупэ къэнэгъагъ ныIэп. Отрадненскэм щыщ хъулъфыгъэр Шъачъэ къикIыжьызэ дэчъэхи, автомобилыр зэпыригъэзагъ. Ащ щынэгъончъэ бгырыпхыр телъыгъэпти, автомобилым къыридзыгъ ыкIи идунай ыхъожьыгъ, къыдисыгъэ ишъхьэгъусэ ипхыхьагъагъ, ащ шъобжхэр тырищагъэхэми, псаоу къэнагъ.
Анахь тхьамыкIагъо къызхэкIырэр ямылъэныкъо гъогу зэрэтехьэхэрэр ары. Ащ фэдэ аварие 42-рэ Адыгеим игъогухэм ащагъэунэфыгъ, ахэм нэбгырэ 20 ахэкIодагъ, 56-мэ шъобжхэр атещагъэх. Утехьан узэрэфимытыр къэзыгъэлъэгъорэ тамыгъэхэр атетыгъэх нахь мышIэми, авариехэм янахьыбэр федеральнэ гъогухэм ащыхъугъ, адрэ шъолъыр гъогухэм ащ фэдэ тамыгъэхэр атетыгъэхэп, ау водительхэр игъом ялъэныкъо зэрэтемыхьажьышъугъэхэм ахэр япхыгъэх.
ТхьамыкIэгъошхо къыздэзыхьыгъэ авариехэр зыщыхъугъэхэр Теуцожь районым ит чэтэхъо фабрикэм пэмычыжьэу (нэбгыри 4 хэкIодагъ), Ханскэ гъогу зэхэкIыпIэм (нэбгыри 3), Адыгэкъалэ идэхьагъу (2), ащ нэмыкIхэри.
— Аужырэ уахътэм хэбзэ къулыкъухэми, общественностми анаIэ зытырадзагъэхэм ащыщ былым гъорыкIохэм апкъ къикIыкIэ гъогу хъугъэ-шIагъэхэр бэрэ зэрэхъухэрэр.
— Тызхэт илъэсым бэп ащ фэдэу агъэунэфыгъэр, былымхэм атехьагъэхэу хъугъэ-шIэгъищ. Мыекъопэ районым игъогухэм анахьэу шыхэр ары къатехьэхэрэр, ау Теуцожь районым чэм гъорыкIохэм нахь арехьылIэх. Ахэр цIыфым ищыIэныгъэкIэ щынэгъо дэдэу зэрэщытыр къыхэгъэщыгъэн фае. Машинэр зэпыригъэзэным къыхэкIырэ тхьамыкIагъом фэдиз къехьы килограмм шъитфым кIэхьэрэ шым е чэмым автомобилыр еутэкIыным. Былымыр автомобилым къызытефэжькIэ, ар зэхецIыцIэ, апчэу хэтхэр егъэтакъохэшъ, цIыфэу исхэр зэхебзыхьэх, хэкIуадэхэуи къыхэкIы. Бжыхьэм пасэу мэзахэ зэрэхъурэр къыдэплъытэн, водительхэми сакъыныгъэ нахь къызхагъэфэн фае — игъом транспортыр къэбгъэуцужьышъурэп. Былымхэр зиехэми ахэм уалъыплъэнэу зэрэщытыр зыщарэмыгъэгъупш.
— Мыщ ыпэкIэ тиIэгъэ зэдэгущыIэгъум къыщыпIуагъ гъогурыкIоныр щынэгъончъэным, авариехэр нахь макIэ шIыгъэнхэм афэIорышIэрэ амал гъэнэфагъэхэм шъуяусагъэу. Сыда зэшIохыгъэ хъугъэр?
— 2023-рэ илъэсым нахьыбэрэ авариехэр зыщыхъугъэу дгъэунэфыгъэ гъогу Iахь ыкIи зэхэкIыпIэ 40 фэдизмэ, мыгъэ чIыпIэ 60-мэ транспортэу зэблэкIыхэрэм азыфагукIэ шIыхьэгъэ пкъэухэр ащыдгъэуцугъэх. Ау техническэ шапхъэхэм апкъ къикIыкIэ ащ фэдэ зыщыбгъэуцун умылъэкIыщтхэм автомат шIыкIэм тетэу зэралъыплъэщтхэр, утехьан узэрэфимытыр къэзыгъэлъэгъорэ тамыгъэхэр, макъэ къэзыгъэIурэ рыщагъэхэр, шериф-балкэхэр ащыдгъэпсыгъэх. Бэрэ гъогу чыжьэ техьэхэрэм гу алъатэгъэн фае а зэхъокIыныгъэшIухэм. ГущыIэм пае, станицэу Джаджэм, поселкэу Заревэм, къуаджэу Мамхыгъэ ядэхьагъухэм мы илъэсым ахэр ащыдгъэпсыгъэх.
ТшIагъэм кIэух дэгъуи къыгъэлъэгъуагъ: илъэсым иящэнэрэ мэзищ ыпэрэ илъэсым зебгъапшэкIэ, ыпэкIэ къикIырэ транспортым игъогу техьи зэутэкIыгъэхэм ахэкIуадэхэрэм япчъагъэ ызыныкъокIэ нахь макIэ хъугъэ.
Джыри зы гумэкIыгъо къэуцугъ — гъогу зэхэкIыпIэхэм атет тамыгъэхэм къамыгъэуцухэу, шапхъэхэр аукъохэзэ водителыбэ зэрэзекIорэр. Мы Iофыгъор АР-м и ЛIышъхьэ дэжь щызэхэщэгъэ комиссиеми къыщаIэтыгъ. МыщкIи, нэмыкI IофыгъохэмкIи хэкIыпIэхэм тяусэ, гукъэкIэу ятхьылIэрэ пстэумкIи хэбзэ къулыкъухэр IэпыIэгъу къытфэхъух, къыддырагъаштэ.
— Гъогу укъоныгъэхэр зытхырэ камерэхэм алъэныкъокIэ зэхъокIыныгъэ горэхэр щыIэха?
— Мы уахътэм ехъулIэу Адыгеим фото-видео тезыхырэ комплекси 177-рэ щыгъэуцугъ. 2024-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу ахэм афэгъэхьыгъэ шэпхъакIэу къежьагъэм тетэу Мыекъуапэ дэт камерэхэм ащыщхэм щынэгъончъэ бгырыпхыр зэратемылъыр къагъэлъэгъощт.
— Iофыгъо шъхьаIэхэм ащыщ водитель ешъуагъэхэм машинэр зэрэзэрафэрэр. Ары пакIошъ, зэ агъэпщынагъэхэу, машинэр зэрифэным ифитыныгъэ зыIахыгъэхэр ятIуанэрэу къаубытых. Сыда мы лъэныкъомкIэ шIэгъэн фаер?
— Мыхэм апкъ къикIыкIэ хъугъэ-шIагъэу (пстэумкIи 40, нэбгырэ 17 ахэкIодагъ) агъэунэфыгъэм къыщыкIагъ, ау ахэм ялажьэкIэ зидунай зыхъожьыгъэхэм япчъагъэ хэхъуагъ. Мы купым хэхьэрэ водительхэм алъэныкъокIэ хэбзэгъэуцугъэхэр сыд фэдизэу агъэпхъэшагъэхэми, къыубытыхэрэп, тазыр инхэм ямызакъоу, ятIонэрэу къаубытырэм уголовнэ пшъэдэкIыжь рагъэхьы.
Мы Iофыгъор тинэплъэгъу имыкIыхэрэм ащыщ. Водительхэр зэпымыоу тэуплъэкIух, ешъуагъэхэр къыхэгъэщыгъэнхэмкIэ рейдхэр зэхэтэщэх, муниципальнэ комиссиехэу нахьыжъхэр зыхэтхэм къятэгъэблагъэх, тадэгущыIэ. ЦIыфхэми зафэдгъазэ тшIоигъу — шъуигупсэхэр ешъуагъэу рулым IутIысхьэхэ зыхъукIэ, афэшъумыд.
— Гъэмэфэ лъэхъаным гумэкIыгъуабэ къызпыкIыгъэхэм ащыщых спорт мотоциклэхэр ыкIи самокатхэр. ХэкIыпIэ горэхэм шъуяусагъэу щыта?
— Къыхэгъэщыгъэн фае мы транспорт лъэпкъхэр водительскэ удостоверение уимыIэу зепфэнхэ узэрэфимытыр. Ау ащ щынагъоу къыхэкIын ылъэкIыщтыр ны-тыхэм къагурымыIоу якIэлэцIыкIухэм къафащэфы. Мыхэм япхыгъэ хъугъэ-шIэгъэ 19 атхыгъ, ахэм нэбгыри 5 ахэкIодагъ, 15-мэ шъобжхэр атещагъэх. НахьыбэрэмкIэ, зыныбжь имыкъугъэх ахэр зезыфэщтыгъэхэр.
ХэкIыпIэу къэдгъотыгъэр зы — спорт мотоциклэхэр ащэхэу Мыекъуапэ тучанитIу дэт. Ахэр зиехэм заIудгъакIи тялъэIугъ зыщэфыхэрэм шапхъэу пылъхэр къафаIотэнхэу ыкIи а щэфакIохэм якъэбар къытлъагъэIэсынэу. А къэбарыр нэужым участковэм е инспекторхэм аIэкIэтэгъахьэ, ыпэкIэ алъыплъэнхэм, анаIэ атырагъэтыным фэшI. Ау Адыгеим ишъолъыр имызакъоу, нэмыкI чIыпIэхэми къащащэфын зэралъэкIыщтыр джыри зы гумэкIыгъу.
ГухэкI нахь мышIэми, бэхэм ашIэрэп автомобильхэр зэрыкIохэрэ гъогум ахэр техьанхэ зэрэфимытхэр. Ащ дакIоу, ащ фэдэ транспортыр кIэлэцIыкIоу илъэс 11 — 12 зыныбжьым къыфэпщэфынэу щытэп, ыныбжь икъугъэн фае.
— Тхьауегъэпсэу гущыIэгъу укъызэрэтфэхъугъэмкIэ.
Iэшъынэ Сусан.
Сурэтхэр: Къэралыгъо автоинспекциер.