Хьаткъо Ахьмэд
Адыгэ лъэпкъ литературэм икъежьапIэ щытыгъ, усэкIо цIэры­Iуагъ, цIыф хьа­лэл къызэрыкIуагъ.
Хьаткъо Ахьмэд Джанхъот ыкъор чъэпыогъум и 24-м, 1901-рэ илъэсым Шэуджэн районым ит къуаджэу Хьатыгъужъыкъуае къыщыхъугъ. Ятэу Джанхъот дингъэсэныгъэ зиIэу хэкум исхэм ащыщыгъ. Илъфыгъэхэр диншIошъхъуныгъэ яIэу пIугъэнхэм фэягъ. 1910 — 1912-рэ илъэсхэм Ахьмэд нэгъой просветителэу Иманкъулэ Ибра­хьимэ Хьатыгъужъыкъуае къыщызэIуихыгъэгъэ еджапIэм щеджагъ. Ащ ыуж Уфа дэт еджа­пIэм чIэсыгъ, Ставропольскэ илъэситIу кIэлэегъэджэ-семинариеу Баталпашинскэм (джы Черкесск) дэтыгъэр къыухыгъ. ИлъэситIо кIэлэегъаджэу Iоф ышIагъ. 1923 — 1926-рэ илъэс­хэм КъокIыпIэм щыпсэухэрэм я Коммунистическэ университет щеджагъ. Ар къыухи, хэкум къы­зегъэзэжьым, хэку гъэзетым иредактор игуадзэу, иредакторэу, хэку гъэсэныгъэм иотдел иIофышIэу, Адыгэ тхакIохэм я Союз ипащэу Хьаткъо Ахьмэд лэжьагъэ.
Ытхыхэрэр 1923-рэ илъэсым щегъэжьагъэу хиутыщтыгъэх. Итхыгъэхэр адыгэ гъэзетхэм, журналхэм къарыхьэщтыгъэх. УсэкIо гъэшIэгъоныгъ, IупкIагъ, рассказхэри ытхыщтыгъэх, адыга­бзэкIи урысыбзэкIи итхылъхэр къыдэкIыгъэх. Ипоэ­мэхэр, иусэхэр, ирассказхэр дэтхэу «ЦIыфыр щэрэI, щыIэмэ хъяр!» (1959) зыфиIорэр ыкIи усакIом иусэхэр зыдэтэу «Стих­хэр» (1967) зыщымыIэжь ужым къыдэкIыгъэх.
Хьаткъо Ахьмэд литературэр еджапIэм щызэрагъэшIэнымкIэ программэхэм, учебник­хэм ятхын лъэшэу дэлэжьагъ. СССР-м итхакIохэм я Союз 1934-рэ илъэсым къыщыублагъэу хэтыгъ, адыгэ тхэкIо орга­низацием изэхэщэн-изэте­гъэуцон иIахьышIу хэлъ. Адыгэ лъэпкъ усакIоу Теуцожь Цыгъо ижэрыIо произведениехэр тхы­жьыгъэнхэмкIэ ар лъэшэу IэпыIэгъу фэхъугъ, ежь Хьаткъом Цыгъо ижабзэ, игубзыгъагъэ яIэшIугъэ зэхишIагъ. Лъэпкъ ли­тературэм поэзиемкIэ иапэрэ лъэпсэхэщыгъ.

Пэнэшъу Сэфэр
Чъэпыогъум и 29-м, 1930-рэ илъэсым Теуцожь районым итыгъэ хычIэгъ хъугъэ къуаджэу Къэзэныкъоежъым къыщыхъугъ.
1957-рэ илъэсым Пшызэ мэкъумэщ хъызмэт институтым иагрономическэ факультет къыу­хи, илъэс заулэрэ колхозым Iоф щишIагъ. Гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» загъорэ къатхэщтыгъ ыкIи ащ къыра­гъэблагъи, 1998-рэ илъэсым нэс щылэжьагъ, отделым ипащэуи ыкIи редактор шъхьаIэм игуа­дзэуи къыхэкIыгъ.
Сэфэр ытхыхэрэр 1965-рэ илъэсым щыублагъэу хиуты­щтыгъэх, сэмэркъэу рассказхэр дэтхэу тхылъхэр, повестхэр, ро­манхэр бэу къыдигъэкIыгъэх. ТхакIор щыIэныгъэу зыхэтым фэIорышIэу тхагъэ, гупшысагъэ, къызэраIотэжьырэмкIэ, Сэфэр мытхэу такъикъ щысын ылъэ­кIыщтыгъэп. ЩыIэныгъэ хъугъэ­шIэгъэ инхэм яхьылIагъэхэр — «УIэгъэжъхэр», «Псы къаргъом ычIэгъ», «УшэтыпI», «Хым ишъхьал мэхьаджэ, е неущ кIасэ хъущт», «Хьилагъ», «Бэджэхъ», нэмыкIхэри ытхыгъэх. Пэнэшъу Сэфэр ытхыгъэмэ ащыщхэр урысыбзэкIи Москва къыщыдэкIыгъэх: «Букет колючек», «Братья Шеваековы», «Сыновний долг».
Пэнэшъу Сэфэр иповестэу «Псы къаргъом ычIэгъ» зыфи­Iорэм Теуцожь Цыгъо ыцIэкIэ агъэнэфэгъэ шIухьафтыныр къыфагъэшъошагъ. Сэфэр итворческэ гъэхъагъэхэм апаекIэ щытхъуцIэу «Адыгэ Республикэм илъэпкъ тхакIу» зыфиIорэр къы­фаусыгъ. 1977-рэ илъэсым ще­гъэжьагъэу тхакIохэм я Союз хэтыгъ.

Мэхъош Руслъан
ЕгъэжьэпIэ-ублапIэм щытыгъэ тхакIохэм ялъытыгъэмэ, Рус­лъан адыгэ литературэм къызыхэуцуа­гъэр я 80-рэ илъэсхэр ары ныIэп.
Мэхъош Руслъан Ибрахьимэ ыкъор Теуцожь районым ит къуаджэу Козэт чъэпыогъум и 20-м, 1940-рэ илъэсым къыщыхъугъ.
1960-рэ илъэсым Адыгэ пед­училищыр, 1965-рэ илъэсым Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтыр къыухыгъэх. Козэт гурыт еджапIэм икIэлэегъэ­джагъ, изавучыгъ, идиректо­рыгъ, ащ ыужыIом, Козэт къоджэ коим иадминистрацие ипэщагъ.
Ытхыхэрэр 1975-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хиутыгъэх.
ТхэкIо купым ятхыгъэхэр зыдэт сборникэу «КIочIэ зэикI» зыфиIорэм апэрэу иусэхэр ыкIи ипоэмэ къыдэхьагъэх. НэмыкI сборникэу «Пщэ фыжьмэ ядунай» зыцIэм иусэ заулэ къыщытыгъ. Ащ ыуж ежь итхылъхэри шъхьафэу къыдэкIыгъэх: «Ахьырэри мэгугъэ», «Заор, заор», «ШIу шIи, псым хадз», «Гугъэм инэфшъагъу», «Гугъэм инэфылъэ фаб», «Уашъом жъуа­гъохэр къисхышъурэп».
Мэхъошым хэкум, лъэпкъ гупсэм изэгъэшIэнкIэ программэхэри, ащ фэгъэхьыгъэ тхылъ IэпыIэгъухэри ытхыгъэх, къыдигъэкIыгъэх: «ШIэжь» (1990). «Мардж» (1992). АР-м лъэпкъ гъэсэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышIагъ, УФ-м итхакIохэм я Союз 1998-м къыщыублагъэу хэтыгъ.