КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэкIэ къэралыгъо музеим и Темыр-Кавказ Къутамэ къэгъэлъэгъонэу «Евгений Цей. Живопись. Графика» зыфиIорэр къыщызэIуахыгъ.

СурэтышIыр Тэхъутэмыкъое районым ит къуаджэу Щынджые къыщыхъугъ, исабыигъо Сыбыр щыкIуагъ. 1952-рэ илъэсым Краснодар дэт художественнэ училищыр къыухыгъ, илъэсыбэрэ шъуашэхэмкIэ сурэтышIэу лэжьагъэ. КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъ­хэм яискусствэкIэ къэралыгъо музеим и Темыр-Кавказ Къутамэ Цэй Евгений иIэшIагъэ­хэр щыухъумагъэх. СурэтышIыр илъэси 100 зэрэхъурэм фэгъэ­хьыгъэ къэгъэлъэгъоным IофшIэгъи 100 хэхьагъ.
Музеим ипащэ игуадзэу Фатима Сулеймановам Iофтхьабзэр къызэIуихыгъ.
— Тхыдэ хъишъэр сурэткIэ, пкъыгъо зэфэшъхьафхэмкIэ къизыгъэлъэгъукIырэ сурэтышIэу Цэй Евгений илъэси 100 зэрэхъурэм фэгъэхьыгъэ къэгъэлъэгъоныр непэ тинэрылъэгъу.
Живописым илъ произведениехэр, графическэ IофшIагъэхэр хьалэмэтэу гъэпсыгъэх. СурэтышIым исэнаущыгъэ IэшIагъэ­хэм къащеIуатэ, — къыIуагъ Фатима Сулеймановам.
КъэгущыIагъэхэм зэрэхагъэу­нэфыкIыгъэмкIэ, Евгений исурэт пэпчъ сэнаущыгъэу хэлъыр къы­хэщы, иIофшIагъэхэр зэфэмыдэу гъэшIэгъоных.
— Непэрэ къэгъэлъэгъоныр сэркIэ мэфэкI шъыпкъ. СыныбжьыкIэ дэдэу Цэй Евгений нэIуасэ сыфэхъугъ, иIэшIагъэхэр сикIасэх. Гум илъ шъэфхэр иIофшIагъэхэм къа­щыригъэлъэгъукIыгъ, ичIыгу шIулъэгъуныгъэу фыриIэр ахэм къахэщы. ЦIыфым изэхашIэ, щыIэныгъэм еплъыкIэ хэхыгъэу фыриIэр зыфэдэр сурэтхэмкIэ къыIотагъ, — къыIуагъ АР-м инароднэ сурэтышIэу Хъуажъ Рэмэзан.
Адыгэ Республикэм изаслуженнэ сурэтышIэу Ольга Бреславцевар Цэй Евгений къыщытхъугъ, щыIэныгъэр сурэтхэмкIэ къызэриIуатэрэм мэхьэнэ ин иIэу ылъытагъ.
Музеим иIофышIэхэу Къуекъо Жаннэрэ ХъокIо Ларисэрэ сурэтышIым фэгъэхьыгъэ къэбар гъэшIэгъонхэр къаIотагъ. ИIэпэIэ­сэныгъэ лъэпсэ ин иIэу ыкIи непэрэ мафэм диштэу алъытагъ.
Музеим инаучнэ IофышIэу Елена Ильиновам гъэшIэгъонэу, акъыл хэпхэу, гум къинэжьэу къэгъэлъэгъоным къытегущыIагъ. СурэтышIым ищыIэныгъэ гъогу щыублагъэу сурэт анахь цIыкIум нэсэу якъэбар къекIолIагъэхэм къафиIотагъ.

— Цэй Евгений 1924-рэ илъэ­сым къуаджэу Щынджые къыщыхъугъ. Илъэс 18 нахь ымыныбжьэу Хэгъэгу зэо­шхом хэлэжьагъ. 1952-рэ илъэсым Краснодар дэт художественнэ училищым чIэхьагъ. Зэоуж лъэхъаным Краснодар ичIыпIабэхэм сурэтышIэу ащылэжьагъ. Зэошхо мэхъаджэм ихьазаб къизэгъэлъэгъукIырэ IэшIагъэхэу «Бухенвальд», «После налета» и «Притча о безумном солдате» зыфиIохэрэр гугъэузых. Апэрэ къэгъэлъэгъоныр Краснодарскэ художественнэ училищым 1973-рэ илъэсым щызэхищагъ. СурэтышIым щыIэныгъэ гъо­гу хьылъэ къыкIугъ: мастерской иIагъэп, сурэт зэришIын Iэмэ-псымэхэр имэкIагъ, IэпэIасэр сурэтышI­хэм я Союз хагъахьэщты­гъэп. Цэй Евгений сыд фэ­дэрэ пэрыохъуи къыгъэуцу­гъэп, иIофшIэн зэпигъэугъэп, сэнаущыгъэу хэлъымкIэ дунаим щыцIэрыIо хъугъэ, IэкIыб къэралхэм иIэпэIэсэныгъэкIэ алъыIэсыгъ. 1980-рэ илъэсым сымэджэ хьылъэ хъугъэ. Ащ емылъытыгъэу къэлэмыр еIыгъышъуфэ сурэтышIым итворчествэ зэпигъэугъэп. Цэй Евгений 1982-рэ илъэсым идунай зехъожьым ыуж исурэтхэр цIыфмэ нахь къаштагъэх, лъытэныгъэ афашIыгъ. Евгений икIалэ ятэ иIэшIэгъэ 300 КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэкIэ къэ­ралыгъо музеим и Темыр-Кавказ Къутамэ къыритыжьыгъ. СурэтышIыр щымыIэжьэу икъэгъэлъэ­гъонхэр Краснодар, Мые­къуапэ ащызэхащагъэх.
Портретхэр, натюрмортхэр, тыкъэзыуцухьэрэ дунаим фэгъэ­хьыгъэхэр иIофшIагъэхэм ахэт. Дунаир зэрилъэгъурэр исурэтхэмкIэ ащ къыриIотыкIыгъ.
ШIоигъоныгъэ зиIэхэр музеим рагъэблагъэх. Цэй Евгений иIофшIагъэхэр зыхэхьэгъэ къэгъэлъэгъоныр чъэпыогъум и 28-м нэс зэIухыгъэщт.
НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр Лъэпшъыкъо Фатим.