Адыгэ Республикэм и Общественнэ палатэ ыкIи Адыгэ къэралыгъо университетым правэмкIэ и Институт зэхэсыгъо зэдыряIагъ. Адыгеим зыпкъ итэу хэхъоныгъэ ышIынымкIэ гухэлъэу агъэнэфагъэхэр зэшIохыгъэнхэмкIэ граждан обществэм иинститутхэмрэ къэралыгъомрэ язэдэлэжьэныгъэ ар фэгъэхьыгъагъ.

Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх гъэцэкIэкIо ыкIи хэбзэгъэуцу къулыкъухэм, сатыум ялIыкIохэр, шIэныгъэлэжьхэр.
Зэхэсыгъор къызэIуихыгъ ыкIи зэрищагъ Общественнэ палатэм итхьаматэу Устэ Руслъан. Ащ пэублэм къызэрэщиIуагъэмкIэ, социальнэ-экономикэ лъэныкъомкIэ республикэм щыхъурэ- щышIэрэр хэлажьэхэрэм къыраIоты­-кIыщт. Общественнэ палатэм хэтхэр къэбархэм нахь ащыгъуазэх, сыда пIомэ ащыщыбэхэр общественнэ объединениехэм япащэх, цIыфхэм яшIошIхэм ащыгъуазэх, арышъ, республикэм щыхъу­рэ-щышIэхэрэми еплъыкIэ гъэнэфагъэ афыряI.
Экономикэм хэхъоныгъэ ышIынымкIэ тишъолъыр ихэбзэ пащэхэм зэрахьэрэ Iофтхьабзэхэм общественникхэм адырагъаштэ.
— Экономикэм хэхъоныгъэ зыщишIырэм социальнэ лъэны­къоми хэхъоныгъэ ешIы. Ащ тэркIэ мэхьанэ иI. Ащ имызакъоу, тыкъэзыуцухьэрэ дунаим епхыгъэ пстэуми тагъэгумэкIы. Сатыум проекты­шхохэр шъолъырым къызырихьэхэкIэ, экологием ишап­хъэхэр гъэцэкIагъэ зэрэхъухэрэр тшIэн фае. Мыщ дэжьым общественностым игущыIэ пытэ къыхилъхьанэу щыт, — хигъэу­нэфыкIыгъ Устэ Руслъан.
ШIуфэс гущыIэхэмкIэ зэхэсыгъом хэлажьэхэрэм закъыфигъэзагъ АР-м и Къэралыгъо Совет – Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэм. Парламентым ипащэ Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат, депутатхэм ацIэкIэ къафэлъэ­Iуагъ яIофшIэн шIуагъэ къытэу рекIокIынэу. Хэбзэгъэуцу гукъэкIыбэ Iофтхьабзэм къызэрэщыраIотыкIыщтыр, тапэкIэ Iоф­шIэным ахэм чIыпIэ гъэнэфагъэ зэрэщагъотыщтым ицыхьэ зэрэтелъыр къыхигъэщыгъ.
— Зэхэсыгъом къырагъэблэгъагъэхэм ыкIи зэдэгущыIэгъу шIыкIэу къыхахыгъэм узыхаплъэкIэ, къэралыгъомрэ граждан обществэм иинститутхэмрэ язэдэлэжьэныгъэ игъу ыкIи мэхьанэ иI. Лъэпкъ зэфэшъхьафыбэ зыщыпсэурэ рес­публикэм социальнэ-экономикэ лъэныкъомкIэ хэхъоныгъэ ышIынымкIэ хабзэмрэ обществэмрэ язэпхыныгъэ ащ ыгъэпытэщт. Непэрэ Iофтхьабзэр Общественнэ палатэм зэрэщырекIокIырэми мэхьанэ иI, сыда пIомэ зыгъэIорышIэжьынымкIэ шIыкIакIэхэр гъэпсыгъэнхэмкIэ ар зы амалышIоу щыIэхэм ащыщ, — къыIуагъ Владимир Нарожнэм.
Парламентым и Тхьаматэ къызщыуцугъэхэм ащыщ республикэм ихэбзэ къулыкъухэмрэ цIыфхэмрэ язэдэлэжьэныгъэ. Хэбзэгъэуцугъэу аштэхэрэм цIыфхэм яшIоигъоныгъэу зыкъызэрафагъазэхэрэр къызэрэщыдалъытэхэрэр ащ къыIуагъ. Демографием хэхъоныгъэ ышIынымкIэ, зидунай зыхъожьыхэрэм япчъагъэ нахь макIэ хъунымкIэ, уна­гъом иинститут гъэпытэгъэнымкIэ республикэм щыпхыращырэ программэхэм къатегущыIагъ.
ПэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу зэхэсыгъом хэлажьэхэрэм закъыфигъэзагъ Московскэ къэралыгъо юридическэ университетым стратегическэ ыкIи дунэе хэхъо­ныгъэхэмкIэ ипроректорэу Мария Мажоринам. Адыгэ къэралыгъо университетым зэрэдэлажьэхэрэр ащ къыхигъэщыгъ.
— Непэ къэралыгъом ыкIи УФ-м ишъолъырхэм зыпкъ итэу хэхъоныгъэ ашIынымкIэ программэхэр аштагъэх. Ахэм ащыщ «Приоритет 2030» зыфиIорэ программэр. Ащ пшъэ­рылъ шъхьаIэу иIэр къэралы­гъом научнэ-технологическэ хэхъоныгъэ ыкIи социальнэ-гуманитарнэ пэрытныгъэ егъэшIыгъэныр ары. Шъолъырхэм язэдэлэжьэныгъэ иамалхэмкIэ а мурадым тыкъыфэкIон фае. Университетэу сэ сызилIыкIом, АКъУ-ми а программэр шIуагъэ къыхьэу пхыращы, — къыIуагъ Мария Мажоринам.
Джащ фэдэу ащ къызэрэхигъэщыгъэм­кIэ, Адыгэ къэралыгъо университетым правэмкIэ и Институт зыпкъ ит хэхъоныгъэмкIэ ушэтын, практикэм фэгъэзэгъэ проектыкIэ ытIупщыгъ. Ащ епхыгъэуи лабораторие агъэпсыгъ, республикэм зыпкъ итэу хэхъоныгъэ ышIыным фэIорышIэщт программэхэр къагъэхьазырыщтых.
ГущыIэр лъигъэкIотагъ АР-м экономикэ хэхъоныгъэмкIэ ыкIи сатыумкIэ иминистрэ игуадзэу Александр Павловскэм. ЧIыопс амалышIухэр, чIыгу гъэ­бэжъулъэхэр, промышленнэ угъоигъэхэр республикэм зэриIэхэм яшIуагъэкIэ тишъолъыр хэхъоныгъэ зэришIын ылъэ­кIыщтыр ащ ипсалъэ къыщыхигъэщыгъ.
— Мэкъумэщым илъэныкъо зэфэшъхьафхэм, машинэшIыным, гъучI ыкIи пхъэ къыдэгъэ­кIыным Адыгеир апылъ ыкIи ахэр нэмыкI чIыпIэхэм ащыIуегъэкIых, — къыIуагъ Александр Павловскэм.
Джащ фэдэу министрэм игуадзэ къы­хигъэщыгъэхэм ащыщ Адыгеир зыдэщыс чIыпIэм елъытыгъэу зекIоным зыщиу­шъом­бгъунымкIэ къэкIуапIэхэр зэрэIэ­кIэлъхэр, IэзэпIэ-зыгъэпсэфыпIэ лъэны­къом хэхъоныгъэ ышIынымкIи амалышIу­хэр зэриIэхэр — минеральнэ ыкIи тер­мальнэ псыхэр къызэрэщычIэкIыхэрэр.

Адыгэ къэралыгъо университетым ипрофессорэу Жэдэ Зуриет къызэриIуа­гъэмкIэ, зыпкъ ит хэхъоныгъэр лъэныкъуищэу зэхэтынэу щыт: экономикэр, социальнэр ыкIи экологическэр.
— Зыпкъ ит хэхъоныгъэм игу­хэлъхэу УФ-м ыгъэнэфагъэхэм уфакIоным фэшI IэпэIэсэныгъэ ин зыхэлъ сэнэхьат зэфэ­шъхьаф­хэм яIофышIэхэр гъэ­хьазырыгъэнхэу щыт. АщкIэ университетхэр граждан обществэм иинститутхэм зэу ащыщых, лъэныкъо зэфэ­шъхьафхэмкIэ шIэныгъэ куухэр мыщ къытыщтых, — къыIуагъ Жэдэ Зуриет.
АР-м зекIонымкIэ ыкIи зыгъэпсэфыпIэхэмкIэ и Комитет итхьаматэ игуадзэу Джарымэ Беллэ къызэриIуагъэмкIэ, 2030-рэ илъэсым ехъулIэу Адыгеим зекIо къакIохэрэм япчъагъэ фэдитIукIэ нахьыбэ хъущт, илъэсым нэбгырэ мин 500-м къикIынышъ, миллионым нэсыщт. Илъэс реным Iоф зышIэщт зыгъэпсэфыпIэу «Лэгъонакъэ» игъэпсын хьакIэщ номер мини 2,5-м нахь мымакIэу ашIын амал къытыщт.
ЕтIэф хьаджыгъэ къэзышIыщт заводэу ООО-у «ВКБ-Известь» зыфиIорэм илIыкIоу Евгений Шабалиныр пхыращыщт проектым къытегущыIагъ. Ащ къызэриIуа­гъэмкIэ, сомэ миллиарди 2,6-рэ ащ пэIухьащт.
— Экологичнэ зэфэшIыгъэ хьаку производствэм щыдгъэфедэщтхэр. Проектыр зытыухыкIэ, илъэсым предприятием сомэ миллиардрэ ныкъорэ фэдиз федэ къыхьыщт, — къы­Iуагъ Евгений Шабалиным.
Тишъолъыр иэкологие а заводым зэрар къыфихьыщтмэ общественникхэр кIэупчIагъэх. ЗэкIэ экологическэ шап­хъэу УФ-м щыгъэнэфагъэхэр заводым зэригъэцакIэхэрэр компанием илIыкIо къыхигъэщыгъ.
Арэущтэу щыт нахь мышIэми, общественникхэм экологхэр ягъусэхэу заводыр зыщашIырэ чIыпIэм дэкIыгъо зэIу­кIэгъу зэрэщашIыщтыр Палатэм итхьаматэ къыIуагъ ыкIи Евгений Шабалиным къыдыригъэштагъ.
Джащ фэдэу профессорэу Юрий Сухоруких ыкIи географие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Евгений Грабенкэр къушъхьэ мэз хэкIыпIэхэм къатегущыIагъэх. ЗекIо гъогухэр пхырыщыгъэнхэмкIэ яшIуагъэ ахэм къызэрагъэкIощтыр къаIуагъ.
Зэхэсыгъом кIэух зэфэхьысыжь фа­шIыгъ.
— КъэгущыIагъэхэм къаIотэгъэ къэбархэм икIэрыкIэу тахэп­лъэжьыщт, республикэм зыпкъ итэу хэхъоныгъэ ышIыным фэIорышIэщт зигъо Iофыгъоу тлъытэхэрэр къэдгъэхьазырыщтых, — къыIуагъ Устэ Рус­лъан.
Iэшъынэ Сусан.
Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан.