Общественнэ организациеу «Адыгэ Республикэм ибзылъфыгъэхэм я Союз» зыфиIорэм мэхьанэшхо зиIэ Iофыгъуабэ зэшIуехы. Ащ итхьаматэу Вэрэкъо Хьалимэтрэ АР-м шIэныгъэмрэ гъэсэныгъэмрэмкIэ и Министерствэ лъыплъэн IофхэмкIэ, лицензиехэмкIэ ыкIи аккредитациемкIэ иотдел ипащэу, къалэу Мыекъуапэ щызэхэщэгъэ Союзым икъутамэ ипащэу Марианна Михайловскаямрэ «Адыгэ макъэм» ихьакIэщ къедгъэблэгъагъэх.

Адыгэ лъэпкъыр ибзылъфыгъэхэм лъэпкъ напэр зыгъэдахэхэрэр, Iофышхо зыгъэцакIэхэрэр къахэкIы. Адыгэ хабзэмкIэ бзылъфыгъэр пщэрыхьаныр, унэгъо IофшIэныр зэшIуихыныр ары анахьэу зыфэгъэзагъэр. Тибзылъфыгъэ­хэм непэ IэнэтIэшхохэр аIыгъ, лъэгэпIэ инхэм анэсыгъэх, унагъор зэраIыгъри къин къащыхъурэп. Бзылъфыгъэм ифитыныгъэхэр джы зыпарэкIи хъулъфы­гъэм иехэм атекIырэп.
— Хьалимэт, организацием сыд фэдэ къежьапIа фэхъугъэр?
— 1991-м Адыгеим ибзылъфыгъэхэм я Союз зэхащагъ, илъэс 31-м ехъугъэу ар мэлажьэ. Ащ кIэщакIо фэхъугъэх бзылъфыгъэ пэрытхэу Тамара Леденевар, Мамый Любэ ыкIи БжьэшIо Фатим. Ащ хэушъхьафыкIыгъэ къутамэу иIагъ «Комитет солдатских матерей» зыфи­Iорэр. Я 90-рэ илъэсхэм Советскэ Союзыр зыщызэхэтэкъогъэ лъэхъаным унагъохэм гумэкIыгъоу къарытэджагъэм къапкъырыкIэу бзылъфыгъэхэм ыкIи кIэлэцIыкIухэм якъэухъумэнкIэ упчIэхэр къэуцугъэх. Абхъаз, чэчэн заохэм ти­ныб­жьыкIабэ ащыIагъ, а уахътэм ахэм къагъэнэгъэ унагъохэм IэпыIэгъу ящыкIэгъагъ. Ар къыдалъытэзэ бзылъфыгъэ­хэм зэрафэлъэкIэу яшIуагъэ къагъэ­кIуагъ. КъулыкъушIэхэм щыгъын фабэхэр афадыщтыгъэх, афахъыщтыгъэх, гъомылапхъэхэр, Iэзэгъу уцхэр афаугъоихэти, афарагъащэщтыгъ. Гуманитар IэпыIэгъу унагъохэм аIэкIэдгъэхьаным тыпылъыгъ. Сэ 2020-рэ илъэсым гъэтхапэм Союзым пэщэныгъэ дызесхьанэу сагъэнэфагъ. Сипшъэрылъхэр непэрэ мафэм нэс сэгъэцакIэх. 2023-рэ илъэсым изэфэхьысыжьхэмкIэ нэбгырэ 1168-рэ тыхъоу ты­зэдэлажьэ.
— Шъуиорганизацие изэхэтыкIэ сыд фэда?
— Союзым икъутамэхэр район пэпчъ ащызэхэтщагъ. Бзылъфыгъэ пэрытхэу, щысэтехыпIэу щытхэр ахэм япащэх. Къутамэхэм Iофыгъошхохэр зэшIуахы, шIушIэ IэпыIэгъур къаугъои, бын Iужъу­хэм адэIэпыIэх, япшъэрылъхэр зэрифэшъуашэу агъэцакIэ. Адыгеим ис бзылъфыгъэхэр тыдэкIи зэнэсынхэ алъэкIы, зэIукIэгъухэр, Iэнэ хъураехэр зэхащэх.
— Сыд фэдэ пшъэрылъха жъугъэцакIэхэрэр?
— Уставым къыдыхэлъытагъэу, хабзэм тыготэу, ащ иамалхэр къызфэдгъэ­федэзэ бзылъфыгъэхэм, унагъохэм тадэIэпыIэ, кIэлэцIыкIухэм яфэIо-фа­шIэхэр тэгъэцакIэх, ахэр зыфэныкъохэр ятэгъэгъоты. ЦIыфыбэмэ ягукIаерэ яшIоигъоныгъэрэ проектыкIэхэмкIэ гъэ­цэкIагъэ мэхъу. УпчIэу, гумэкIыгъоу къэуцухэрэр хабзэм етхьылIэныр типшъэ­рылъ. АщкIэ Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат иIэпыIэгъушхо къытегъэкIы. Тиорганизацие зыщылэжьэщт унэ къытитыгъ, ащкIэ лъэшэу тыфэраз.
— Сыд фэдэ Iофыгъох мы уахътэм жъугъэцакIэхэрэр?
— ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэм IэпыIэгъу афэхъугъэным фэшI тибзылъфыгъэхэм IофшIэнышхо агъэцакIэ. ТидзэкIолIхэмкIэ мэхьанэ зиIэр цIыфхэр къазэракъотхэр зэхашIэныр ары. Сыда пIомэ ахэм агу къызэ­рэдэтщаерэм мэхьанэшхо иI, унэм къы­зэрэщяжэхэрэри зэхашIэ. Тучаным къыращыгъэ псым е гъомылапхъэм нахьи, унэм къикIэу ахэм афащэрэр бэкIэ нахь ашIоIэшIу, ащ кIуа­чIэ къа­реты.
ШIушIэ IэпыIэгъу зэфэшъхьафхэм яугъоинкIэ, «маскировочнэ» хъытыухэм яблэнкIэ, Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэм язэхэщэнкIэ IофшIэнышхо зэрэзетхьэрэм мэхьанэшхо иIэу сэлъытэ. Гуманитар IэпыIэгъум иугъоин къыхэлэжьэрэ пстэуми лъэшэу тафэраз.
— Хьалимэт, Союзым хэтхэм гъэхъэгъэшIухэр шъушIынхэу сышъуфэлъаIо. Бзылъфыгъэ­хэм, унагъом ыкIи сабыйхэм яфитыныгъэхэр къэухъумэгъэнхэм фэшI организацием Iофы­шхо зэришIэрэр, гумэкIыгъоу къэуцухэрэр зэхэфыгъэнхэм ынаIэ зэратетыр илъэсыбэм къэшъоушыхьаты. Тигуапэ, уахътэ къыхэбгъэкIи укъызэрытфэкIуагъэмкIэ.
— Типшъэрылъхэр зэрифэшъуашэу дгъэцэкIэнхэм тыдэлэжьэщт. АР-м ибзылъфыгъэхэм я Союз Iофэу ышIэрэр зэкIэ унагъом фэгъэхьыгъ. УФ-м и Президентэу Владимир Путиным зэригъэнэфагъэу 2024-р унагъом и Илъэс, ащ къыхэкIэу нахь гъэлъэшыгъэу Iоф тшIэщт.
— Марианна, джы о зыкъыпфэдгъэзэн. Союзым икъутамэу Мыекъуапэ щыIэр сыд фэдэ лъэ­ныкъохэмкIэ нахь къахэ­щыра?
— Бзылъфыгъэхэу тикъутамэ хэтхэр сэнэхьат зэфэшъхьафхэм арэлажьэх: кIэлэегъаджэх, кIэлэпIух, врачых, сатыушIых, цIыфхэм социальнэ IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэным фэгъэзагъэх, пщэры­хьакIох, нэмыкIхэри. Непэрэ мафэм нэбгырэ 500 фэдиз тэхъу. Нахьыбэм унагъохэр, сабыйхэр яIэх. Ары пакIошъ, сабыибэ зыпIухэрэри ахэтых. Ау ащ пае къэмынэу Iофтхьабзэу зэхатщэхэрэм чанэу къахэлажьэх, шIушIэ IэпыIэгъум иугъоин яIахьышхо хэлъ. Тибзылъфыгъэ­хэм унагъори, хъызмэт IофшIэнри зэдагъэцэкIэн алъэкIы. Ащ уигъэгушхонэу щыт.
— Чъэпыогъум щыIэщт форумыр сыда зыфэгъэхьыгъэщтыр?
— Союзым икъэлэ къутамэ зэхищэрэ я IХ-рэ форумэу «Расцветай» зыфиIорэр чъэпыогъум и 12-м Мыекъуапэ щыкIощт. Бзылъфыгъэхэр зэкъотмэ, яамал зынэ­сын ылъэкIыщтыр къэзыгъэлъэгъорэ Iофтхьабзэу ар щыт. Бзылъфыгъэу дунаир зэблэзыхъухэрэр, гъэхъэгъэ ин зиIэхэр ащ хэлэжьэщтых. Форумым лекциехэм къащяджэщтых, проектыкIэхэм ялъэтегъэуцо щыкIощт, зэлъа­шIэрэ бзылъфыгъэхэр шIэныгъэу аIэ­кIэлъ­хэмкIэ къекIолIагъэхэм адэгощэщтых, Iэнэ хъураехэр, къэгъэлъэгъон зэфэшъхьафхэр зэхэтщэщтых.
— Бзылъфыгъэхэм къафэфедэнэу Iофтхьабзэр гъэпсыгъа?
— Шъолъыр зэфэшъхьафхэм яцIыф пэрытхэм уаIукIэныр сыдигъокIи гъэшIэгъоны ыкIи хэгъэхъоныгъэхэр пшIынымкIэ амалышIу. Ахэм Iоф зэрашIэрэ шIыкIэм укIэрэплъы, о зэрэпшIэрэми уасэу къыфашIырэр зэогъашIэ. Форумым иIофшIэн гъэшIэгъонэу зэхэщэгъэщт ыкIи, сэ сишIошIкIэ, ащ хэлажьэхэрэм шIэныгъэу зэрагъэгъотыщтыр щыIэныгъэм къыщашъхьэпэжьыщт.
— Программэм нахь игъэкIотыгъэу игугъу къытфэшIба.
— «Унагъор: шэн-хабзэхэм якъызэтегъэнэн» зыфиIорэм фэгъэхьыгъэу АР-м и ибзылъфыгъэхэм я Союз итхьаматэу Вэрэкъо Хьалимэт къэгущыIэщт. «Бзылъфыгъэм ипсауныгъэ къыткIэхъухьэрэ лIэужхэм япсауныгъэ ыкIи къэралыгъо лъэшым алъапс» зыцIэ лекцием къе­джэщт АР-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ иминистрэ игуадзэу Хьагъэудж Марет. «Бзылъфыгъэ пэрыт: теорием къыщегъэжьагъэу практикэм ыкIи зэ­фэхьысыжьхэм анэс» зыфиIорэр АР-м ибзылъфыгъэхэм я Союз итхаматэ игуа­дзэу Натхъо Разиет къыриIотыкIыщт. Федеральнэ гъэсэныгъэ проектэу «Бзылъфыгъэ пэрыт» зыфиIорэм Iоф­тхьабзэр къыдыхэлъытэгъэщт. «Культурнэ кIэным иухъумэкIо бзылъфыгъэхэр» зыфиIорэм Урысыем ыкIи АР-м язаслуженнэ артистэу Зыхьэ Мэлайчэт къытфеджэщт. КъекIуалIэрэ пэпчъ шъхьадж шIогъэшIэгъон лъэныкъом едэIун ылъэ­кIыщт.
Адыгеим ис бзылъфыгъэ чанхэу, тишъолъыр хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным зиIахьышIу хэлъхэм афэгъэхьыгъэ проектыкIэм ипхырыщын 2024-рэ илъэсым тигъэзет ригъэжьагъ. Ащ епхыгъэ зэзэгъыныгъэ «Адыгэ макъэмрэ» Адыгеим ибзылъфыгъэхэм я Союзрэ зэдашIыгъ. Союзым икъутамэу муниципальнэ образованиехэм ащызэхащагъэхэм зэпхыныгъэ адытиIэныр, Iофэу ашIэрэр къэтIотэныр проектым къыдэлъытагъ.
Лъэпшъыкъо
Фатим.

Сурэтыр: Iэшъынэ Аслъан.