Пыдзэфэ пытэхэм ядэщын фэгъэзэгъэ шъолъыр операторэу, пшъэдэкIыжьэу ыхьырэмкIэ гъунэпкъэ гъэнэфагъэ зиIэ «ЭкоЦентрэм» и Адыгэ шъолъыр къутамэ Iоф зишIэрэр зы илъэсэп. Республикэм икъэлэ шъхьаIэ ыкIи нэмыкI псэупIэхэм хэкIыр ащыугъоигъэ­нымкIэ, адэщыгъэнымкIэ а уахътэм зэшIохыгъэ хъугъэр макIэп. Ахэр нэрылъэ­гъух. ЦIыфэу зищагу къабзэхэм, хэкIэу къырахыгъэр игъом зыфыIуащыхэрэм ярэзэныгъэу къыраIотыкIырэмкIэ ахэр зэрэмымакIэр къэошIэ. Арэу щытми, ымыгъэразэхэрэри щыIэх.

Ащ фэшI упчIэхэр фэдгъэзагъэх «ЭкоЦентрэм» и Адыгэ шъолъыр къутамэ ипащэу Алыбэрд Налбый.
— Сыда непэ шъолъыр операторым иIофшIэн къыщызыгъэкIэн зылъэкIын Iофыгъоу иIэр?
— ХэкIым идэщын пае тищыкIэгъэ техникэу тиIэр пстэумкIи 70-рэ мэхъу. Ар республикэм зэрэщытэу хэкIыр къы­щытыугъоиным пае екъу, жъы хъугъэу, бгъэцэкIэжьыным зиIоф темытыжьыр зэблэтэхъу, пчъагъэм къыщыдгъакIэрэп. ЦIыфэу Iоф зышIэщтхэр зэрэщымыIэхэр ары гумэкIыгъо къэзытырэр. Водительхэр, хэкIыр зыушъэщтхэр, автомашинэр къэкъутагъэмэ, зыгъэцэкIэжьыщтхэр икъоу тиIэхэп. Ащ тызэригъэохъурэр нафэ, ау ащ пае графикэу дгъэнэфа­гъэр тымыукъоным тыпылъ. ГущыIэм пае, непэ зы чIыпIэ горэм икъоу щыIутымыщыгъэмэ, неущ ащ къыщетэгъажьэ пыдзафэхэм яугъоин.
— Унэе псэупIэхэм ачIэсхэм хэкIэу къыдахыгъэр игъом Iуамыщыгъэу бэрэ къаIо.
— КъызэрэсIуагъэу, графикым диштэу хэкIыр Iутщыным тыпылъ. Пчэдыжьым сыхьатыр 8-м къыщыублагъэу пчыхьэм 6-м нэс тиавтомашинэхэр мэугъуаех. Унэе псэупIэхэм ачIэсхэр пчэдыжьым нэс емыжэхэу пчыхьэм хэкIыр зэрылъ Iалъмэкъыр е дзыор къыдахэу къагъэтIылъэу бэрэ къыхэкIы. Ащ фэдэ зыхъу­кIэ, автомашинэр къэмысызэ ар хьэхэм зэIатхъын е жьыбгъэм рихьыжьэн ылъэ­кIыщт. Ар къыдалъытэзэ, автомашинэм икъэкIогъум пыдзафэу къаугъоигъэр къыдахынэу тялъэIу.
— ГущыIэм пае, пчыхьэм къыда­хыгъ, жьыбгъэм е хьэхэм ялажьэкIэ хэкIыр урамым щызэбгырытэкъугъэ хъугъэ. Хэта ар къыугъоижьыныр зипшъэрылъыр?
— ЗэрахьылIэрэ чIыпIэм къыщыпытэкъугъэр, автомашинэм зыщыралъхьэрэм къычIанагъэр тэ тиIофышIэхэм Iуахыжьынэу япшъэрылъ, ау урамым щызэбгырыкIыгъэр къаугъоижьыныр яIофшIэн хахьэрэп. Хьаблэ(квартал) пэпчъ пащэ иI, «квартальнэхэр» нахь зэрэтшIэрэр. Ахэр ары урамым игъэкъэ­бзэн зыпшъэ дэкIынэу щытыр. Квартальнэ чаныр хэкIыр имыгъоу къыдамыхыным, ар зыдагъэтIылъын фэе чIыпIэм игъэнэфэн, нэмыкI Iофэу пылъхэм алъэплъэ. ГущыIэм пае, зы мазэм хьаблэм тес унагъохэм ащыщ ищагу дэжь хэкIыр щаугъои, арышъ, ар игъом къыдахыным, ащ къыпыкIыгъэр къэугъоижьыгъэным, урамым щызэбгырымытэкъуным ынаIэ тет. Адрэ мазэм игъунэгъу а пшъэдэкIыжьыр ештэ. Ащ тетэу зэIэпахызэ хьаблэм къэбзэныгъэ телъыным ыуж итых.
— Фэтэрыбэу зэхэт унэхэм ачIэс­хэми ащ фэдэ гумэкIыгъо зиIэхэр къахэкIых.
— Ахэм афагъэпсыгъэ площадкэу коммунальнэ пыдзэфэ пытэхэр зэрахьылIэрэ контейнерхэр зытетхэм, ащ къыпэIулъ чIыпIэм ягъэкъэбзэнкIэ пшъэ­дэкIыжь зыхьырэр гъэIорышIэкIо компаниер ары.

— Къоджэ псэупIэхэм хэкIым икъэ­угъоин нахьышIоу ащызэтегъэуцуагъэ фэдэу къэлъагъо.
— Ары, ау зы къыхэзгъэщымэ сшIоигъу. ХэкIыр зыугъоирэ автомашинэу урамым къытехьагъэр уищагу блэкIыгъа­хэу къыдэпхымэ, къыгъэзэжьэу ар ыштэщтэп. Сыда пIомэ машинэу пы­дзафэхэр къэзыугъоихэрэр иных, урамхэм къащагъэзэныр къин, къамыгъэзэшъухэ­нэуи бэрэ къыхэкIы. Ащ фэдэу гужъуа­гъэу хэкIыр къыдэзыхыгъэм урамым ар къытыринэмэ, зыпарэми Iуихыжьыщ­тэп. Арышъ, непэ игъо имыфагъэм хэкIыр зэкIихьажьын фае. КъыкIэлъыкIорэ къэкIогъум автомашинэм ар ыштэщт.
— Налбый, бжыхьэр къихьагъ, чъыгхэм пыдзафэу къапыкIырэр нахьыбэ къэхъу. Унэе псэупIэ зиIэхэм хатэхэри къагъэкъэбзэжьыщтых. КъэкIыхэрэм хэкIэу къапыкIырэм идэщын ымыгъэразэхэрэм Iофым хэхъухьэрэр къафэпIотагъэмэ дэгъугъэ.
— Тхьамафэм зэ ащ фэдэ пыдзафэхэр Iутэщых, ау джырэ фэдэу бэу ахэр къызщыдахыхэрэм игъо тимыфэу мэхъу. Ар зыдэтэшIэжьы. Арэу щытми, ащ фытегъэпсыхьэгъэ техникэ зиIэ хъызмэт­шIапIэхэри къыхэдгъэлажьэхэзэ Iоф­шIэнхэр игъом зэшIотхынхэм тыпылъ. Мы лъэныкъомкIэ цIыфхэм агъэцэкIэнэу тызэращыгугъырэри къыщыхэзгъэщымэ сшIоигъу. ГущыIэм пае, чъыг къутамэр къыпызыупкIыгъэм ар зэрэинэу хэкIитэкъупIэм ымыхьэу, зэхиупкIэу нахь цIыкIу ышIымэ, автомашинэм нахь макIэу чIыпIэ щиубытыщт, нахьыбэу Iуищын ылъэкIыщт. Къутамэр инымэ, бэу транспортым ифэрэп, зэгъогогъукIэ Iуищын ылъэкIырэп.
Джащ фэдэу чъыг пкIашъэхэр, хатэхэм къахахыжьырэ хэтэрыкI лъапсэхэр, уц гъугъэр, нэмыкIэу къэкIыхэрэм къапызырэр дзыохэм арылъэу къыдахыхэмэ ежьхэмкIи, тэркIи нахьышIу хъущт. Сыда пIомэ дзыом ахэр къыратэкъу къодыемэ, хэкIыр зыушъэхэрэм Iухыжьыгъуае
къафэхъу. ПкIэшъэ гъугъэр сыдэущтэу уугъоижьынышъ, автомашинэм иптэ-
къощт?
— МыщкIэ джыри зы цIыфхэм къы­хагъэщы. ГущыIэм пае, къэкIыхэрэм къапыкIыгъэ пыдзафэхэр зэрылъ дзыомрэ унэм хэкIэу къырахыгъэр зэрылъымрэ зэготхэмэ, зыр Iуащышъ, адрэр къыIуанэ…
— Мы пыдзафэхэр техникэу зэрэтыу­гъоирэри, чIыпIэу зэтщалIэхэрэри зэфэшъхьафых. Унэм къырахыгъэ коммунальнэ пыдзафэхэр мафэ къэс Iутэщых, къэкIыхэрэм къапыкIыгъэр тхьамафэм зэ. Джары ныIэп ащ лъапсэу иIэр.
— Республикэм зэрэщытэу хэкIыр щызыугъоирэр ыкIи щыдэзыщырэр шъоры. Зы чIыпIэм ар игъом ыкIи икъоу щыгъэцэкIагъэ мэхъу, цIыфхэм ярэзэныгъэ къыраIотыкIы, адрэ чIыпIэм щысхэр мэтхьаусыхэх. Сыда къызхэкIырэр ащ тетэу зэфэмыдэнхэр?
— ХэкIэу къырахырэр зэралъхьэрэ контейнерхэр гъогум пэблагъэу щытхэмэ, унэу ащ къыпэIутхэм ачIэсхэм ямыза­къоу, тыдэ къикIырэми къыращалIэшъ, къыщыратэкъу. Транспортэу Iузыщырэр игъо ифэрэп, сыхьат заулэкIэ контейнерхэм арыз мэхъужьы. Ащ фэд псэолъэшIыным къыпыкIыгъэ пыдзафэхэри. Джы ахэр дэзыщырэ унэе предпринимательхэр бэу щыIэ хъугъэх. Ахэм хэкIэу къыращэжьагъэр полигоным намыгъэсэу, апэ къифагъэм щыратэкъумэ, ежьхэмкIэ нахь псынкI. ЕтIани, непэ псэолъэшIыным къыпыкIыгъэ пыдзафэхэр Iуащы­гъэу, нэмыкI чIыпIэ къикIыгъэ горэм къызыIуи­такъокIэ, ар тхьамафэрэ а чIыпIэм щылъыщт. Джащ фэдэ чIыпIэхэм
ащыпсэухэрэр ары нахьыбэу тхьаусыхэхэрэр.
Мы Iофыгъом пэшIуекIогъуай. ХэкIыпIэ закъоу къэдгъотыгъэр видеокамерэхэр ары. Мыекъуапэ ичIыпIитIу ахэр ащыдгъэуцугъ. Ахэм яшIуагъэкIэ ащ фэдэ хэукъоныгъэ зышIыгъэхэр тыкъэзыуцухьэрэ дунаим икъэухъумэнкIэ ГъэIорышIапIэм тазыркIэ ыгъэпщынэхэу къыхэкIыгъ. Ащ Iофыгъор зэрэщытэу дигъэзыжьыгъэп, ау нахьышIу ышIыгъ.
ХэкIым идэщын амалэу щыIэмкIэ щыкIагъэ фэмыхъуным тыпылъ. Джыри тызэрэфэе дэдэу зэпстэури зэпыфагъэу тIон тлъэкIыщтэп. Арэу щытми, хэзыгъэ имыIэу зэкIэ къыдэлъытэгъэным тыдэлажьэ.
ХЪУТ Нэфсэт.
Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан.