АР-м инахьыжъхэм я Совет зичэзыу зэхэсыгъо иIагъ. Сэнэхьат гъэнэфагъэхэм япхыгъэ IофышIэхэр икъоу зэрэщымыIэхэм, къэралыгъом иэкономикэ хэхъоныгъэ ышIынымкIэ ахэм акIуачIэ бэ зэрелъытыгъэм тегущыIагъэх.

Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх Адыгеим и ЛIышъхьэрэ министрэхэм я Кабинетрэ я Администрацие ипащэу Владимир Свеженец, Адыгэ Республикэм экономикэ хэхъоныгъэмкIэ ыкIи сатыумкIэ иминистрэу Шэуджэн Заур, гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ министрэм игуадзэу Пэрэныкъо Сусанэ, къэралыгъо къулыкъумкIэ ыкIи кадрэ политикэмкIэ ГъэIорышIапIэу Лiышъхьэм ыкIи министрэхэм я Кабинет адэжь щызэхэщагъэм ипащэу Бэгугъэ Азамат.
АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат ыцIэкIэ ыкIи ежь ышъхьэкIэ зэхэсыгъом хэлажьэхэрэм шIуфэс гущыIэхэмкIэ закъыфигъэзагъ Владимир Свеженец. Сыд фэдэрэ Iофыгъоу нахьыжъхэм къаIэ­тыхэрэм язэшIохын ЛIышъхьэм ынаIэ зэрэтыригъэтырэр, непэрэ Iофтхьабзэм зыщытегущыIэгъэ Iофыгъохэри зэрэлъагъэIэсыщтхэр ащ къыхигъэщыгъ.
Адыгеим инахьыжъхэм я Совет итхьаматэу ГъукIэлI Нурбый зэхэсыгъом Iофыгъоу къыщаIэтыгъэм фэгъэхьыгъэу игъэкIотыгъэу къэгущыIагъ. Ащ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, урысые обществэм ишапхъэхэу ыпэкIэ щыIагъэхэр зэхэтэкъун­хэу зэрэхъугъэм къыхэкIэу, IофышIэхэр гъэхьазырыгъэнхэм ыкIи гъэфедэгъэнхэм фэгъэзэгъэгъэ институтхэри щымыIэжьхэ хъугъэ. Ахэм ащыщых рабочэ факультет­хэр, егъэджэн комбинатхэр, техническэ ыкIи ремесленнэ училищхэр, нэмыкIхэри. Совет хабзэм илъэхъан щыIэгъэ системэр ныбжьыкIэхэм къыхахыщт сэнэхьатым ишIуагъэ къызэрякIыщтыр агурыгъэIогъэ­ным имызакъоу, ясоциальнэ Iофыгъохэр зэшIохыгъэнхэмкIэ IэпыIэгъу афэхъу­щтыгъ.
— ЩыIэныгъэр зы чIыпIэ итэп. Лъэ­хъаным диштэрэ оборудованиер, технологиякIэхэр, компьютер дэгъухэр, роботхэр къежьагъэх. Ау ахэр икъоу зыгъэIорышIэщт цIыфхэри тищыкIагъэх. Сыд фэдэрэ реформэу экономикэм ыкIи социальнэ лъэныкъом япхыгъэу пхыращыщтхэм цIыфым имэхьанэ апэ ащигъэ­шъыгъэным иуахътэ къэсыгъ. Ау гъэсэныгъэм исистемакIэ ушъхьагъу зэфэ­шъхьаф­хэм апкъ къикIыкIэ ахэм афэIоры­шIэнэу хъурэп: яматериальнэ-техническэ зытет ыкIи кIэлэегъаджэхэм шIэныгъэ икъу зэраIэкIэмылъыр. Къэралыгъом иэкономикэ илъэныкъуабэхэм Iофыгъохэр ащыкуу, предприятиехэм Iоф ащызышIэщтхэр агъотыхэрэп. Ащ къыхэкIэу къэра­лыгъом унашъо ышIыгъ сатыумрэ егъэ­джэн системэмрэ зэпхыныгъэ яIэнэу. УФ-м и Президент Федеральнэ ЗэIукIэм фигъэхьыгъэ Джэпсалъэм къызэрэщиIо­рэмкIэ, 2030-рэ илъэсым нэс лъэпкъ проекти 5 гъэхьазырыгъэн, 2024-рэ илъэсым ыкIэм нэс проектэу «Кадры» зыфиIорэр агъэцакIэзэ, гурыт еджапIэм къыщегъэжьагъэу апшъэрэ еджапIэхэм анэсыжьэу ыкIи промышленнэ предприяти­ехэм азыфагу илъ зэпхыныгъэр гъэпытэгъэн фае, — къыIуагъ ГъукIэлI Нурбый.
А Iофыгъохэм ушъхьагъу афэхъухэрэми Советым итхьаматэ къащыуцугъ. Ахэм зэу ащыщ цIыфышъхьэ пчъагъэу къэхъу­рэр зэрэмакIэр. Ащ къыхэкIы IофшIэным ибэдзэршIыпIэ ыпэрэ лъэхъаным елъыты­гъэмэ, аужырэ илъэси 10-м IофышIэ мини 100-м нахь макIэ къызэрэхэхьа­гъэр. Ащ епхыгъэу къэралыгъом IофшIэнэу щашIэрэм ибагъэ игъорыгъозэ нахь макIэ мэхъу. Советым хэтхэм мытэрэзэу алъы­тэхэрэм ГъукIэлI Нурбый ягугъу къы­шIыгъ: экономикэм илъэныкъохэм ащыщхэм мигрантхэр къызэрэхагъахьэхэрэр, Ады­геим иапшъэрэ еджапIэхэм специалистэу къагъэхьазырхэрэр, нэмыкI зэхъокIыныгъэу ахэм ащыхъухэрэр икъоу цIыфхэм зэралъамыгъэIэсырэр, нэмыкIхэри.
— АпэрапшIэу IофшIэным илъэпкъ бэдзэршIыпIэ ухъумэгъэн фае. Ащ пае Iоф зышIэн зылъэкIыщт цIыф пчъагъэу республикэм исыр, сэнэхьатэу ыкIи предприятиеу IофышIэхэм анахь защыфэныкъохэр пшIэнэу щыт. Джащ фэд, рагъэджэнэу нэмыкI шъолъыр агъэкIорэ цIыфым къыгъэзэжьымэ, IофшIапIэ ыкIи псэупIэ рагъэгъотыныр, IофшIэным иама­лэу щыIэхэр нахьышIу шIыгъэнхэри мыщ къыдыхэлъытыгъэн фае, — къыIуагъ ГъукIэлI Нурбый.
Нахьыжъхэм я Совет зэрилъытырэмкIэ, ныбжьыкIэхэр предпринимательствэм зызэрэфагъазэрэм зегъэушъомбгъугъэным иамалхэр гъэпсыгъэнхэу щыт. Ар нахь Iэрыфэгъу хъуным пае предприятиехэм ахъщэ чIыфэ банкхэм къазэра­Iа­хырэ шIыкIэр, мигрантхэм акIуачIэ зэрагъэфедэрэр зыпкъ ибгъэуцон фае. Адыгеим иэкономикэ пае IофышIэхэм ягъэхьазырын улъыплъэнэу Советым хэтхэм алъытэ. Анахьэу ар зищыкIагъэр мэкъу- мэщыр ыкIи промышленностыр ары.
Экономикэ хэхъоныгъэхэмкIэ ыкIи са­тыумкIэ министрэу Шэуджэн Заур зэ­рэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, республикэмкIэ IофшIэн зымыгъотыхэрэм япчъагъэ инэп — проценти 2,7-рэ. Зы бгъумкIэ, ар дэгъу, адрэ лъэныкъомкIэ ащ къикIырэр IофшIапIэхэм Iоф гъэнэфагъэм фэIэзэ IофышIэ­хэр зэрамыгъотыхэрэр ыкIи Iоф­шIэн лъыхъурэм ежь зыфаер къызэрэхи­хырэр ары. Экономикэм ищыкIэгъэщт IофышIэ­хэр тишъолъыр игъэсэныгъэ ор­ганизациехэм къагъэхьазырыхэу шIыгъэн фае.
Плановэ экономикэр зыщэIэм, зэкIэ IофшIапIэхэр къэралыгъом иягъэх ыкIи ящыкIэгъэ IофышIэхэр зытхыщтыгъэ отделхэр зэряIагъэхэр министрэм агу къыгъэкIыжьыгъ. Ау джы щыIэ предприятиехэм янахьыбэр унаех ыкIи охътэ кIэкIым телъытэгъэ пшъэрылъхэр ары агъэцакIэхэрэр.

— Илъэси 7 пIалъэм телъытагъэу IофышIэу тищыкIэгъэщтхэм яIофыгъо тыхаплъэ зыхъукIэ, а уахътэм къэхъущтыр къызэрэшIэгъуаер къыдгурэIо. Мы уахътэм щыIэх предприятиехэу ящыкIэгъэ Iофы­шIэхэр зышIэхэрэр, ау илъэситф зытешIэкIэ а фэныкъоныгъэр яIэжьыщтмэ къызэрэшIэгъуаем къыхэкIыкIэ еджа­кIо цIыф агъэкIоным къытфеуцуалIэхэрэп. Ащ къызигъэзэжьыкIэ, IофшIэпIэ чIыпIэ имыIэжьыным ищынагъо къэуцу. Арэущтэу щыт нахь мышIэми, Iоф гъэнэфагъэм фэIэзэ Iофы­шIэу республикэр зыфэныкъохэм тылъымыплъэу щытэп, илъэсибл пIалъэм телъы­тагъэу тызыщыкIэн ылъэкIыщтыр специалист мин 22-рэ фэдиз мэхъу, — хигъэ­унэфыкIыгъ Шэ­уджэн Заур.
ГущыIэр лъигъэкIотагъ гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ министрэм игуадзэу Пэрэныкъо Сусанэ. Ащ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, гурыт сэнэхьат къэзытырэ гъэсэныгъэ организациехэм икIыгъэ илъэсым нэбгырэ мини 10,7-рэ ачIэ­хьагъ, мы илъэсым а пчъагъэр нэбгырэ 645-кIэ нахьыбэ хъугъэ. Джащ фэдэу бюджет чIыпIэхэми ахагъэхъуагъ.
— Муниципалитети 9-мэ тиколледжхэр къащызэIутхыгъэх. АщкIэ республикэм ишъолъыр икIырэ студентхэм япчъагъэ нахь макIэ тшIын тлъэкIыгъэ. Ащ дакIоу, лъэпкъ проектэу «Гъэсэныгъ» зыфиIорэм Адыгеир зэрэхэлажьэрэм ишIуагъэкIэ, гъэсэныгъэ организацие зэфэшъхьафхэм яматериальнэ-техническэ зытет зыкъиIэтыгъ. КIэлэегъаджэ, кIэлэпIу, медицинэ IофышIэ хъущтхэр шэпхъэшIухэм адиштэу дгъэхьазырынхэмкIэ амалхэр щыIэхэ хъугъэ, — къыхигъэщыгъ министрэм игуадзэ.
Адыгеим игъэсэныгъэ исистемэ, иап­шъэ­рэ еджапIэхэм афэгъэхьыгъэу Iофы­шIэхэр икъоу зэрамыгъотыхэрэм иIофыгъо дэгъэзыжьыгъэ хъунымкIэ щыIэ зэхъокIыныгъэшIухэм игъэкIотыгъэу Пэ­рэныкъо Сусанэ къатегущыIагъ.
ЦIыфхэм IофшIапIэ ягъэгъотыгъэнымкIэ федеральнэ къулыкъум и ГъэIорышIапIэу Адыгеим щыIэм ипащэу Галина Цыганковар яIофшIэн кIэу къыхэхьагъэм игугъу къышIыгъ. 2030-рэ илъэсым нэс IофшIэн языгъэгъотыхэрэм сэнэхьат гъэнэфагъэм фэIэпэIэсэ IофышIэу ящыкIэгъэщтхэр зыфэдэхэр зэгъэшIэгъэным фэшI УФ-м IофшIэнымкIэ и Министерствэ шIыкIэу ыгъэфедагъэм ар къытегущыIагъ.
— IофшIэн языгъэгъотырэр зыщыкIэрэ IофышIэр къэбарлъыгъэIэс платформэм регъахьэ ыкIи а къэбарыр зэкIэ субъект­хэм агъэфедэн алъэкIы. АР-м иорганиза­цие 1150-мэ ащ фэдэ къэбарыр агъэхьазырынэу агъэнэфагъ, ау ащ организацие 1750-рэ хэлэжьагъ. IофшIэн языгъэгъотыхэрэм япроцент 99,57-мэ джэуапхэр атыжьынхэ алъэкIыгъ. IофшIэным илъэныкъохэу ыкIи сэнэхьатэу анахь зыщыкIэхэрэр ахэм къащылъэгъуагъ. Джы ащ ишIуагъэкIэ гъэсэныгъэм иорганизациехэм аштэщт пчъагъэр агъэнэфэн алъэ­кIыщт, — къыIуагъ Галина Цыганковам.
АР-м инахьыжъхэм я Совет хэтхэу ХъутIыжъ Аслъан, Анатолий Пренкэр, нэмыкIхэри зэхэсыгъом къыщыгущыIа­гъэх. ЗыщыкIэхэрэ IофышIэхэм ягъэхьазырынкIэ советскэ лъэхъаным шIыкIэу щыIагъэр джы агъэфедэмэ ишIуагъэ къэкIонэу ахэм алъытагъ.
Iэшъынэ Сусан.