Урысые Федерацием и Правительствэ и Тхьаматэ игуадзэу, Къыблэ федеральнэ шъолъырым къылъыплъэрэ Марат Хуснуллиныр тыгъуасэ Адыгеим щыIагъ. Мыекъуапэ игупчэ щагъэпсырэ псэуалъэхэм ащыкIогъэ дэкIыгъо зэIукIэмкIэ программэр рагъэжьагъ. Iофэу ашIагъэм уасэ къыратыгъ, Мыекъуапэ изэтегъэпсыхьанкIэ амалэу щыIэхэм атегущыIагъэх.

«Джырэ шапхъэхэм адиштэу Мые­къуапэ зэхъокIыныгъэхэр фэшIы­гъэн­хэм, зыгъэпсэфыпIэ чIыпIэ дахэхэм яшIын, щагухэм, обще­ствен­нэ чIыпIэхэм язэтегъэпсыхьан ауж тит. Федеральнэ пащэхэм Iэ­пы­Iэгъоу къытатыгъэм ишIуагъэкIэ бэ зэшIотхын тлъэкIыгъэр. Мыщ фэдэ IофшIэнхэр тапэкIи лъыдгъэ­кIотэщтых. Социальнэ мэхьанэ зиIэ, зекIонымкIи, рекреациемкIи Адыгеим амалышIухэр къезытыщт, цIыфхэм ящыIэкIэ-псэукIэ зыкъезыгъэIэтыщт проектхэр тэгъэца­кIэх», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
УФ-м ивице-премьеррэ АР-м и ЛIышъхьэрэ псэупIэ комплексэу «Гагарина-1» зыфиIорэм ипроект зэрагъэцакIэрэм нэIуасэ зыфашIыгъ, къэлэ гупчэм щагъэпсырэ комплексым ахэр щыIагъэх. ЕтIанэ псыхъоу Шъхьэгуащэ инэпкъ Iушъо ахэр Iухьагъэх. Мы чIыпIэмрэ паркымрэ республикэ мэхьанэ зиIэ общественнэ чIыпIэу щытых. АР-м исоциальнэ-экономикэ хэхъоныгъэкIэ унэе программэм диштэу 2021 — 2022-рэ илъэсхэм къэлэ паркым иIэгъо-блэгъу дэжь псыхъоу Шъхьэгуащэ инэпкъ щыщ километри 2,5-м ехъу щагъэпытагъ, лъэсрыкIохэм атегъэпсыхьэгъэ лъагъо­хэр, джэгупIэхэр, аллеехэр, къэгъэгъэ гъэкIыпIэхэр, псыхъо Iушъом екIурэ ехыпIэр ашIыгъэх. Псыхъо Iушъом остыгъэхэр Iуагъэуцуагъэх, кушъхьэфачъэкIэ зыдэчъыенхэ алъэкIыщт хэIэтыкIыгъэр, бгъагъэхэр ыкIи нэмыкI псэуалъэхэр агъэпсыгъэх.
Паркым изэтегъэпсыхьанкIэ нэмыкI проектхэми джыдэдэм Iоф адашIэ. ЕвропэмкIэ анахь зыгъэпскIыпIэ иным игъэкIэжьын епхыгъ а проектыр. Ар сыдигъуи зыгъэпсэфакIохэм агу рихьыщтыгъ, ау изытет дэй зэрэхъугъэм епхыгъэу зэфашIын фаеу хъугъагъэ. Ащ игъэкIэжьын епхыгъэ Iофыгъохэм язэшIохын джыдэдэм ыуж итых.
УФ-м и Правительствэ и Тхьаматэу Михаил Мишустиныр, ащ игуадзэхэу Марат Хуснуллиныр, Дмитрий Чернышенкэр, Урысыем псэолъэшIынымкIэ и Министерствэ ипащэхэр ыпэкIэ респуб­ликэм IэпыIэгъу къыфэхъугъагъэх. Шъугу къэтэгъэкIыжьы казначейскэ чIыфэ къыратынымкIэ Адыгеим лъэIу тхылъэу аIэкIигъэхьагъэм къызэрэдырагъэштагъэр. ЗыгъэпскIыпIэмрэ ащ къыпэ­Iулъ чIыпIэмрэ ягъэкIэжьын пае сомэ миллион 450-рэ къыхэгъэкIыгъэным къыдырагъэштагъ. Проект-сметэ докумен­тацием джыдэдэм зэхъокIыныгъэхэр фашIых.
КъумпIыл Мурат зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, паркыр зэрэзэтырагъэпсыхьащтым дакIоу Нэгыежъ Iуашъхьэ зыгъэ­псэфыпIэ чIыпIэхэр зэрэщагъэпсыщтхэ шIыкIэми дегупшысэх. Мы рекреационнэ чIыпIэм ипроект изэхэгъэуцон Iахьзэхэлъ обществэу «Дом.РФ» зыфиIорэм испециалистхэм Iоф дашIагъ. «Мэздахэ» изэтегъэпсыхьанкIэ проектыр къэлэ цIыкIухэм яя VIII-рэ зэнэкъокъу щате­кIуагъ. Марат Хуснуллинымрэ КъумпIыл Муратрэ IофшIэнхэм яапэрэ чэзыоу илъэсым ыкIэ ехъулIэу аухын фаехэм уасэ къафашIыгъ.
Адыгеим и ЛIышъхьэ проектым къыте­гущыIэзэ, мэз шъолъырым лъэсрыкIохэм, кушъхьэфачъэхэм атесхэм, шыухэм ате­гъэпсыхьэгъэ гъогухэр зэрэщагъэпсыщтхэр, тетIысхьапIэхэр, остыгъэхэр зэрэщагъэуцущтхэр, спорт джэгупIэхэр, кIэлэцIыкIу джэгупIэхэр, зыплъыхьапIэхэр зэрэщызэтырагъэпсыхьащтхэр къыIуагъ. ЦIыфхэм зызщагъэпсэфын, гъомылап­хъэм зыщыхэIэнхэ алъэкIыщт чIыпIэхэм яшIыни гъунэ лъафыщт.
«Рекреационнэ комплекс зыкIэу «Мэздахэр», псыхъо Iушъор, бассейныр, къэлэ паркыр зыхэхьащтым игъэпсын ыуж тит. Республикэм исхэми, зекIохэми якIэсэ чIыпIэу мыр хъуным тыпылъыщт», — къы­Iуагъ Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат.
Марат Хуснуллиным паркымрэ псы­хъо Iушъомрэ язэтегъэпсыхьанкIэ Iофэу ашIэрэм осэшхо фишIыгъ, бассейным игъэкIэжьынрэ рекреационнэ шъолъырым изэхэщэнрэ япхыгъэ проектым къыдыригъэштагъ.
ПсэолъэшIыным изегъэушъомбгъун тегущыIагъэх
УФ-м и Правительствэ и Тхьаматэ игуадзэу Марат Хуснуллиныр Адыгеим къызэкIом, чIыпIэхэм язэтегъэпсыхьанкIэ проект заулэу Мыекъуапэ щагъэцакIэрэм нэIуасэ зыфишIыгъ. УФ-м ивице-премьеррэ Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Муратрэ псэупIэ комплексэу «Гагарина-1», «Яблоневый» зыфиIохэрэм ащыIагъэх.

ПсэолъэшI компаниехэу фэтэрыбэу зэхэт унэхэр зышIыхэрэм япащэхэм язэIукIэ Мыекъуапэ икъохьэпIэ лъэныкъо щызэтырагъэпсыхьэрэ микрорайоныкIэм щыкIуагъ.
Ащ зэрэщыхагъэунэфыкIыгъэмкIэ, 2019-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу псэупIэ квадрат метрэ миллионрэ мин 854-рэ атыгъ. 2023-м псэупIэ квадрат метрэ мин 564,04-рэ атIупщыгъ. 2022-рэ илъэсым джащ фэдэ илъэхъан егъэпшагъэмэ, ар проценти 120-рэ мэхъу. Зы нэбгырэм телъытагъэу псэупIэ квадрат метрэ 1,13-рэ мэхъу. 2024-рэ илъэсым псэупIэ квадрат метрэ мин 500 агъэ­псынэу щыт. Фэтэрыбэу зэхэт унэхэр ашIыхэ зыхъукIэ анахьэу анаIэ зытырагъэтырэр чIыпIэхэм язэтегъэпсыхьанкIэ лъэныкъо пстэуми къыдалъытэныр ары. ПсэолъэшIхэм зэзэгъыныгъи 8 ада­шIыгъ, псэупIэ квадрат метрэ миллион 1,2-рэ агъэпсынэу ыкIи атIупщынэу рахъухьэ. Мыекъуапэ проекти 5, Тэхъутэмыкъое районым проекти 3 джыдэдэм ащагъэцакIэ.

Адыгеим и ЛIышъхьэ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, микрорайоныкIэхэм ищы­кIэгъэ инфраструктурэр ащагъэпсыгъ. Ащ ишIуагъэкIэ фэтэрыбэу зэхэт унэхэр псынкIэу ашIых. Ащ дакIоу социальнэ инфраструктурэм изегъэушъомбгъун епхыгъэ Iофыгъори зэшIуахы. ГущыIэм пае, микрорайоныкIэу зэIукIэр зыщыкIорэм еджапIи, кIэлэцIыкIу IыгъыпIи щагъэпсыгъэх. Ахэм къаготых мылы­лъэр, спорткомплексэу «Ошъутенэр», АР-м и Лъэпкъ хъарзынэщ тегъэпсыхьэгъэ уна­кIэр. Джыдэдэм гъогухэр нахь шъуамбгъо ашIых.
ПсэупIэ комплексэу «Яблоневый» зыфиIорэм псэолъэшIыныр щызэхэзыщэрэр пшъэдэкIыжьэу ыхьырэмкIэ гъу­нэпкъэ гъэнэфагъэ зиIэ обществэу «КСК»-р ары. 2026-рэ илъэсым нэс фэтэрыбэу зэхэт унэ 12 агъэпсынэу рахъухьэ. НепэкIэ фэтэрыбэу зэхэт уни 4 атыгъ. Гектар 14 хъурэ чIыпIэ нэкIхэр джырэ шапхъэхэм адиштэу Мыекъуапэ имикрорайонэу Михайловым щызэтегъэ­псыхьэгъэнхэу унашъо аштагъ. ЗэфэшIыгъэ Iахьзэхэлъ обществэу «ОБД» зыфиIорэм фэтэрыбэу зэхэт унэхэм яшIынкIэ Iизын тхылъхэр къыратыгъэх. Зы унэу ыгъэпсыгъэр ащ ытыгъах.
Джащ фэдэу Тэхъутэмыкъое районым ипсэупIэхэм язэтегъэпсыхьан епхыгъэ проектхэм ягъэцэкIэн ыуж итых. Пшъэ­дэкIыжьэу ыхьырэмкIэ гъунэпкъэ гъэнэфагъэ зиIэ обществэу СЗ «МЕГА СИТИ» къуаджэу АдыгеякIэм фэтэрыбэу зэхэт унэхэр щыгъэпсыгъэнхэмкIэ Iизын тхылъхэр къыратыгъэх. Iоныгъом и 1-м ехъу­лIэу нэбгырэ 1100-мэ ателъытэгъэ еджа­пIэ мыщ къыщызэIуахыгъ. ПсэупIэу Яблоновскэм микрорайонитIу щагъэ­псыщт.

Адыгеим и ЛIышъхьэ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, чIыпIэхэр планировкэ ашIыхэ зыхъукIэ, общественнэ чIыпIэхэм ягъэкIэжьынкIэ, Iэрыфэгъоу цIыфхэр ахэм ащыпсэунхэмкIэ ищыкIэгъэ пстэури къыщыдалъытэ.
Марат Хуснуллиным зэIукIэм хэлэжьагъэхэм анаIэ тыраригъэдзагъ социальнэ программэхэм ягъэцэкIэнкIэ, зэхэонэу щыт унэхэм цIыфхэр къачIэщыжьыгъэнхэмкIэ амал тедзэу щыIэхэм. Сабый ибэхэм псэупIэхэр афэшIыгъэнхэм епхыгъэ Iофыгъоми анаIэ тырагъэтыгъ. Мыгъэ сабый ибэхэм Мыекъуапэ имикрорайоныкIэхэм ащашIыгъэ фэтэрхэм ащыщхэр къаратыгъ.
«ПсэолъэшIынымкIэ Адыгеим гъэхъэгъэ дэгъухэр иIэх. Зы нэбгырэм телъытагъэу зы квадрат метрэм ехъу Адыгеим щагъэпсы. УрысыемкIэ ар анахь пчъэгъэ инхэм ащыщ. Непэ псэупIэ комплекс заулэу Мыекъуапэ щагъэ­псыхэрэр зэдгъэлъэгъугъэх. ИщыкIэгъэ инфраструктурэр зиIэ унэ дэгъухэр ашIых. Лъэныкъо пстэури къыдалъытэзэ, псэупIэхэр гъэпсыгъэнхэм япхыгъэ проектхэр дэгъоу агъэцакIэх. Арышъ, мы илъэс благъэхэм джыри гъэхъагъэу яIэхэм аха­гъэхъон алъэкIыщт», — къы­Iуагъ Марат Хуснуллиным.

Пэрытныгъэ зыIыгъхэм Адыгеир ащыщ
Адыгэ Республикэм социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным фэгъэ­хьыгъэ зэIукIэу Адыгеим и Правительствэ зычIэт унэм тыгъуасэ щыкIуагъэр УФ-м и Правительствэ и Тхьаматэ игуадзэу Марат Хуснуллинымрэ АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Муратрэ зэращагъ. Ащ хэлэжьагъэх Адыгеим иминистрэхэм я Кабинет хэтхэр, хабзэм ифедеральнэ къулыкъухэм япащэхэр — пэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу.
Къэралыгъо программэхэм, лъэпкъ проектхэм, Адыгеим исоциальнэ-экономикэ хэхъоныгъэкIэ унэе программэм къащыдэлъытэгъэ Iофтхьабзэхэр респуб­ликэм зэрэщагъэцакIэхэрэм мыщ щатегущыIагъэх. УФ-м экономикэ хэхъоныгъэмкIэ и Министерствэ ипащэхэм унэе программэр Адыгеим зэригъэцакIэрэм осэ дэгъу къыратыгъ. УФ-м и Президентэу Владимир Путиным унашъо ыштагъ республикэм пае программэр лъыгъэкIотэгъэным фэгъэхьыгъэу. Адыгеим илъэныкъо шъхьаIэхэм хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэным, Адыгеим амалэу иIэхэм ахэгъэхъогъэным атегъэпсыхьэгъэ проектхэр унэе программакIэм хагъэхьагъэх.
КъумпIыл Мурат зэIукIэм зэрэщыхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, унэе программэм ишIуагъэкIэ бэшIагъэу республикэм ыпашъхьэ итыгъэ Iофыгъохэр зэшIохыгъэ хъугъэх, инвестициехэр нахьыбэу ащ къыхалъхьагъэх. 2025 – 2030-рэ илъэс­хэм ателъытэгъэ программакIэм игъэцэкIэн пае федеральнэ бюджетым сомэ миллиарди 6 къыхагъэкIыщт. Экономикэм зыкъезыгъэIэтыщт Iофтхьэбзи 7 зэрахьанэу ащ къыщыдэлъытагъ. Анахьэу анаIэ зытырагъэтыщтхэр бизнес цIыкIум, гурытым, агропромышленнэ комплексым IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэныр, зекIонымрэ промышленностымрэ амалэу яIэхэм ахэгъэхъогъэныр ары. КъумпIыл Мурат унэе программэмкIэ Iофэу ашIэщтхэм игъэкIотыгъэу зэIукIэм къащытегущы­Iагъ.

Лъэпкъ проектыкIэр 2025-рэ илъэсым щегъэжьагъэу агъэцэкIэщт, тапэкIи къэ­ралыгъо IэпыIэгъур къаIукIэщт. Лъэпкъ проектэу «ПсэупIэмрэ къэлэ щыIакIэмрэ» зыфиIорэр республикэм зэрэщагъэцакIэрэм Марат Хуснуллиныр къытегущыIагъ. Ащ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, зы нэбгырэм псэупIэ квадрат метрэм ехъу тефэу республикэм щагъэпсы. Мы лъэныкъомкIэ Адыгеим лъэпкъ проектым къыщыдэлъытэгъэ пшъэрылъыр ыгъэцэкIэгъах. ПсэолъэшIыным зызэриушъом­бгъурэм дакIоу социальнэ программэхэм ягъэцэкIэнкIи гъэхъагъэхэр ашIых. ГущыIэм пае, ипIалъэм къыпэу, илъэсищкIэ нахь пасэу, зэхэонкIэ щынагъоу щытыгъэ унэхэм ачIэсыгъэхэм нэмыкI псэупIэхэр ягъэгъотыгъэнхэм тегъэпсыхьэгъэ программэр Адыгеим щагъэцэкIагъ. 2023-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу программакIэм ипхырыщын ыуж ихьагъэх. ПсэупIэ квадрат метрэ 1470-мэ ачIыпIэкIэ псэупIэ квадрат метрэ 4800-м ехъумэ ачIэсыгъэхэм нэмыкI чIыпIэхэр арагъэгъотыгъэх. Программэм иапэрэ чэзыу диштэу зэхэонкIэ щынагъоу щытыгъэ псэупIэ квадрат метрэ 9800-мэ нэбгырэ 653-рэ къачIащыжьыгъ. Программэм иапэрэ чэзыу 2024-рэ илъэсым тыгъэгъазэм и 1-м нэс аухынэу рахъухьэ.
ГъогушIынымкIи республикэм гъэхъа­гъэхэр зэриIэхэр зэIукIэм щыхагъэунэфыкIыгъ. Лъэпкъ проектэу «Щынэгъончъэ ыкIи шэпхъэшIухэм адиштэрэ гъогухэр» зыфиIорэм тетэу 2020-рэ илъэсым къы­щегъэжьагъэу илъэскIэ ыпэ итхэу Iоф­шIэнхэр зэхащэх. 2025-рэ илъэсым иплан непэ республикэм щагъэцакIэ. Гъогу километрэ 40-м ехъу агъэцэкIэ­жьыщт. Къэлэ гъогухэм япроцент 85-р, республикэ мэхьанэ зиIэ гъогухэм япроцент 66,5-р джырэ шапхъэхэм адиштэу республикэм щызэтырагъэ­псыхьагъэх. Мыгъэ гъогухэмкIэ фондым имылъку зэрэхъущтыр сомэ миллиарди 5,4-рэ. Къихьащт илъэсым лъэпкъ проектым диштэу гъогу 19-мэ IофшIэнхэр ащагъэцэкIэщтых. 2019 – 2023-рэ илъэс­хэм километрэ 450,5-рэ зикIыхьэгъэ гъогухэр Адыгеим щагъэпсыгъэх. Ащ пае республикэм гъогухэмкIэ ифонд сомэ миллиард 33,6-рэ къыхагъэкIыгъ. Урысыем транспортымкIэ и Министерствэрэ хэгъэгум гъогухэмкIэ и Федеральнэ агентствэрэ ягъусэхэу къушъхьэ­лъэ чIыпIэхэм гъогухэр ащыгъэпсыгъэн­хэмкIэ мэхьанэшхо зиIэ проект заулэ агъэцэкIагъ.
«Адыгеим гъэхъагъэ хэлъэу лъэпкъ проектхэр щагъэцакIэх. Гъогухэм яшIынкIи джащ фэд. Рес­публикэ мэхьанэ зиIэ гъогу­хэм япроцент 66,5-р джырэ шап­хъэхэм адештэх. Адыгеим зекIонымкIэ амалышхохэр зэри­Iэхэм епхыгъэу ищыкIэгъэ инфраструктурэм игъэпсынкIэ Iоф­шIэнхэр лъигъэкIотэнхэ фае. Ащ фэдэ лъэныкъохэм гъунэ алъыт­фыщт», — къыIуагъ Марат Хуснуллиным.
Росавтодорым ипащэу Роман Новиковым зэIукIэм къызэрэщиIуагъэмкIэ, лъэпкъ проектэу «Щынэгъончъэ ыкIи шэпхъэшIухэм адиштэрэ гъогухэр» зыфиIорэр мы илъэсым зэрифэшъуашэу зыгъэцэкIэгъэ шъолъырхэм Адыгеир зэу ащыщ. 2025-м иплан республикэм непэкIэ щагъэцакIэ. Лъэпкъ проектыкIэу «ЩыIэныгъэм фытегъэпсыхьэгъэ инфраструктурэр» зыфиIорэм къыщыдэлъытэгъэ Iофтхьабзэхэм ягъэцэкIэнкIэ Адыгеим амалышхохэр иIэх.
«Лъэпкъ проектэу «Щынэгъончъэ ыкIи шэпхъэшIухэм адиштэрэ гъогухэр» зыфиIорэм игъэцэкIэн сыдигъуи Адыгеим мэхьанэшхо щыраты. Лъэпкъ проектымкIэ гъэхъагъэу ышIыгъэхэм ар къагъэлъагъо», — къы­Iуагъ Роман Новиковым.
АР-м и ЛIышъхьэ зэIукIэм зэрэщыхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, инфраструктурэ бюджет чIыфэхэмкIэ ыкIи хэушъхьафыкIыгъэ казначейскэ чIыфэхэмкIэ ищыкIэгъэ инфраструктурэр республикэм щагъэпсы.
ГущыIэм пае, инфраструктурэ бюджет чIыфэхэмкIэ сомэ миллиарди 2 фэдиз зытефэщт проекти 4 Адыгеим щагъэцакIэ. Промышленнэ паркэу «Инэм», ДжэгокIо гъэхъунэм ипарк, къэлэ микрорайоныкIэхэм псэупIэхэр ащышIыгъэн­хэмкIэ социальнэ инфраструктурэм игъэпсын ахэр пэIухьащтых. Казначейскэ чIыфэмкIэ Мыекъуапэ пае автобусхэр къащэфыгъэх, къэлэ паркым ирекреационнэ шъолъыри ащкIэ агъэ­кIэжьыщт.
«Хэгъэгум и Правительствэ IэпыIэгъоу къытитырэм ишIуа­гъэкIэ экономикэмрэ социальнэ лъэныкъомрэ хэхъоныгъэ ашIы. Ащ фэдэ амалхэр икъоу къыз­фэдгъэфедэщтых», — къыIуагъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.
ЗэIукIэм икIэух Марат Хуснуллиным къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, инвестициехэр нахьыбэу къыхалъхьанымкIэ, зекIоным, псэолъэшIыным, гъогушIыным зягъэ­ушъом­бгъугъэнымкIэ республикэм бэ щызэшIуахырэр.
«Лъэпкъ проектхэм ялъэныкъуабэхэмкIэ пэрытныгъэр зыIы­гъ­хэм Адыгеир ащыщ. КъумпIыл Мурат япащэу дэгъоу Iоф зэрашIэрэм ащ фэдэ гъэхъа­гъэхэр къакIэкIуагъэх. Зэрежъугъэжьагъэу, шъукъызэтемыуцоу Iофхэр лъыжъугъэкIотэнхэм, бюджетхэм нахьыбэу мылъку къарыхьаным мэхьанэшхо яI», — къы­Iуагъ Марат Хуснуллиным.

АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу къытыгъэ къэбархэмкIэ
ЛIышэ Саныет.