Еджэныр нахь гъэшIэгъоны мэхъу
ИлъэсыкIэ еджэгъур заублэжьыгъэр мэзэ имыкъу нахь мыхъугъэми, республикэм ит гурыт еджапIэхэм яIофшIэн чанэу ыуж ихьажьыгъэх. Мы аужырэ илъэсхэм гъэсэныгъэм исистемэ зэхъокIыныгъэхэр фэхъух, лъэныкъуакIэхэмкIэ Iоф ашIэу, гъэсэныгъэ тедзэм нахь зырагъэушъомбгъоу аублагъ, предметыкIэхэр къыхэхьагъэх.
Тэхъутэмыкъое районымкIэ Инэм дэт гурыт еджапIэу N 6-м бэмышIэу «Адыгэ макъэр» щыIагъ, ащ ипащэу Ацумыжъ Мурат гущыIэгъу тыфэхъугъ. КIэлэ ныбжьыкIэр 2019-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу мы еджапIэм ипащ. Мы аужырэ илъэситIум яIофшIэн зэхъокIыныгъэу фэхъугъэхэр ащ къытфиIотагъэх.
— ГъэрекIо къыщегъэжьагъэу гъэсэныгъэ Iофхэм ыкIи кIэлэцIыкIу общественнэ организациехэм адэлэжьэгъэнымкIэ пащэм иупчIэжьэгъу IэнатIэ гъэсэныгъэм иучреждениехэм яIэ хъугъэ, ащ нэмыкIэу урокым хэмыхьэрэ шIокI зимыIэ егъэджэнхэр къыхэхьагъэх, блыпэ пэпчъ «Разговоры о важном» зыфиIорэмкIэ тхьамафэр етэгъажьэ. Класснэ пащэхэм ар япшъэрылъ. Ащ нэмыкIэу я 6-рэ классым къыщегъэжьагъэу я 11-м нэс сэнэхьатэу щыIэхэм афэгъэхьыгъэ егъэджэнхэр зэхэтэщэх, ари урокым къыдыхэмылъытыгъэ IофшIэным щыщ, — къытфеIуатэ Мурат.
Пащэм къызэриIуагъэмкIэ тхьамафэ къэс зигъо Iофыгъохэм афэгъэхьыгъэу кIэлэеджакIохэм зэдэгущыIэгъухэр адашIых, анахьэу анаIэ зытетыр къыткIэхъухьэрэ лIэужхэм яхэгъэгу шIу алъэгъоу пIугъэнхэр ары. Ащ нэмыкIэу мэхьанэ зиIэ мэфэкI бламыгъэкIэу, ащ фэгъэхьыгъэ егъэджэнхэр афызэхащэх, гущыIэм пае кIэлэегъаджэм и Мафэу къэблагъэрэм джы зыфагъэхьазыры.
«Россия мои горизонты» зыфиIорэм пшъэрылъ шъхьаIэу иIэр Урысыем нахь ищыкIэгъэ IофшIакIохэр гъэхьазырыгъэнхэр ары, ахэр зэримыкъухэрэр къыдалъытэзэ, гурыт еджапIэм къыщегъэжьагъэу сэнэхьатэу щыIэхэм ныбжьыкIэхэр нэIуасэ афашIых, ахэр аушэтых ыкIи агукIэ нахь къыхахырэм ящыIэныгъэ рапхы. Ежь еджапIэм егъэджэнэу ащыфызэхащэхэрэм имызакъоу районым ипредприятие зэфэшъхьафхэм зэзэгъыныгъэ адашIыгъэу кIэлэеджакIохэр ащэх, яIофшIэн зэрагъэпсырэр нэрылъэгъу афэхъу. Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым икъутамэу Яблоновскэм дэтыми рагъэблагъэх.
Мы аужырэ илъэсхэм гъэсэныгъэ тедзэм ылъэныкъокIэ гурыт еджапIэм ипшъэрылъхэр чанэу егъэцакIэх. ИлъэсиплI фэдиз хъугъэ «Точка роста» зыфиIорэм Iоф зишIэрэр. Естественнэ-научнэ лъэныкъом епхыгъэу, биологиемкIэ, физикэмкIэ, химиемкIэ, робототехникэмкIэ шIэныгъэ куухэр кIэлэеджакIохэм арагъэгъотых. Ащ нэмыкIэу «Движение Первых» зыфиIорэм гурыт еджапIэм щеджэхэрэр зэкIэ хэтых. Пащэм иупчIэжьэгъоу Джарымэ Фатимэ мыщ епхыгъэу зэхащэрэ Iофтхьабзэхэм зэкIэм афэгъэзагъ. Пащэм къызэриIуагъэмкIэ, мы IэнатIэр щыIэ зыхъугъэм къыщегъэжьагъэу Iофтхьабзэу еджапIэм щызэхащэхэрэр зэхапшIэу нахьыбэ хъугъэ. КIэлэеджакIохэм ар агу рехьы. Бэ шIагъэу щымыIэжьыгъэ лъэныкъоу «Ученическое самоуправление» зыфиIорэр къыхэхьажьыгъ, гущыIэм пае гъэрекIо еджапIэм ипрезидент хадзыгъ. Мы мафэхэм «Движение Первых» зыфиIорэм итхьаматэ къыхахыгъ.
— КIэлэеджакIохэм шIэныгъэу зэрагъотырэм дакIоу, щыIэныгъэм нахь хэгъозагъэхэу, лъэныкъо зэфэшъхьафхэм афэкъулайхэу джы гурыт еджапIэр къаухы. Еджэныр нахь ашIогъэшIэгъоны хъугъэу къысшIошIы, кIэлэеджакIо пэпчъ еджапIэм ищыIэныгъэ хэлажьэ, ежьхэм ягукъэкIыкIэ Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр зэхащэх, — еIо тигущыIэгъу.
Iоныгъом и 1-м къыщегъэжьагъэу Урысыем ит гурыт еджапIэхэм зэкIэми предметыкIэхэр къахэхьагъэх, ыпэкIэ щыIэгъэ ОБЖ-мрэ технологиемрэ зэхъокIыныгъэхэр афэхъугъэх. Джы хэгъэгур къэухъумэгъэным ыкIи щыIэныгъэр щынэгъончъэным афэгъэхьыгъэ шIэныгъэхэр кIэлэеджакIохэм зэрагъэгъоты. Мы еджапIэм ар щязыгъэхьырэр Къэлэкъутэкъо Алый. Ащ гущыIэгъу тыфэхъугъ, иIофшIэн зэхъокIыныгъэу фэхъугъэхэр къытфиIотагъ.
ЫпэкIэ дзэ къулыкъум епхыгъэ сыхьатэу программэм хэтыгъэр макIэ, джы хэгъэгум икъэухъумэн нахь мэхьанэ ратыгъ. Егъэджэн сыхьатхэм анэмыкIэу, амалэу щыIэм елъытыгъэу практическэ IофшIэнхэри ныбжьыкIэхэм афызэхащэх. Я 8-рэ классым къыщегъэжьагъэу я 11-м нэс арысхэм мы предметыр зэрагъашIэ.
Программэр зэблэхъугъэ хъугъэ, дзэ тематикэм фэгъэхьыгъэу бэ къыхэхьагъэр. Автоматым изэхэхын, изэхэлъхьан, Iашэр зэрэбгъэфедэщтым нэIуасэ фэтшIынхэм тынаIэ нахь тедгъэтыщт, джащ фэдэу медицинэ-санитар лъэныкъомкIэ нахь игъэкIотыгъэу кIэлэеджакIохэм Iоф адэтшIэщт. Апэрэ IэпыIэгъу закъор арэу щымытэу, уIагъэм, зэпыкIыгъэм ежь-ежьырэу зэреIэзэщтхэр, лъыр къызэрэбгъэуцущтыр ыкIи нэмыкI лъэныкъуабэ кIэлэеджакIохэм къафэтэIуатэ, ятэгъэлъэгъу. Темэм елъытыгъэу, интерактивнэ доскэр згъэфедэзэ, къэсIуатэрэр нэрылъэгъу афэсэшIы. Предметыр зэрэзэблахъугъэм шIогъэ ин пылъэу сэлъытэ, кIалэхэр дзэ къулыкъум нахь фэхьазыры хъущтых. Дзэм имэхьанэ нахь къызэраIэтыжьырэм мэхьанэшхо иI, — еIо Къэлэкъутэкъо Алый.
ЫпэкIэ хэтыгъэ предметэу «технология» зыфиIорэр джы «трудкIэ» зэблахъугъ. Ащ изэгъэшIэн зэхъокIыныгъэ инхэр фашIынхэу джыри игъо ифагъэхэп. ЫпэкIэ фэдэу кIалэхэмрэ пшъашъэхэмрэ гощыгъэхэу Iоф адашIэ. КIалэхэм пхъэм Iоф дашIэ, пшъашъэхэм дакIэ, хэдыкIыкIэ арагъашIэ.
1974-рэ илъэсым еджапIэр къызэIуахыгъагъ, игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр ащ ищыкIагъэх. Ащ фытегъэпсыхьэгъэ федеральнэ программэм къэкIорэ илъэсым хэфэнхэу мэгугъэх. Непэрэ мафэм ехъулIэу кIэлэеджэкIо 851-рэ щеджэ, апэрэ классым 68-рэ къычIэхьагъ, ахэр класситIоу гощыгъэх. Я 11-рэ классым нэбгырэ 34-рэ ис.
Ацумыжъ Мурат къызэриIуагъэмкIэ, кIэлэегъаджэхэр екъух, ахэр нэбгырэ 44-рэ мэхъух, еджапIэм зэкIэмкIи нэбгырэ 69-рэ Iут. Нахьыжъхэри, ахэм щысэ атезыхырэ ныбжьыкIэхэри мыщ щэлажьэх. ЗэгурыIохэу, зы унагъом фэдэу Iоф зэдашIэ, гъэхъэгъэшIухэр ашIых. «Илъэсым икIэлэегъадж» зыфиIорэ зэнэкъокъум ренэу хэлажьэх. 2018-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 2022-м нэс район уцугъом апэрэ чIыпIэр къыщыдахыгъ, республикэ едзыгъоми зэрифэшъуашэу зыкъыщагъэлъэгъуагъ.
Гурыт еджапIэм ныдэлъфыбзэм икъызэтегъэнэжьын фэIорышIэщт Iофыгъохэр щызэшIуахых. Мыгъэ еджапIэм къычIэхьагъэмэ къахэхыгъэу лъэпкъ нэшанэ зиIэ зы класс агъэпсынэу унашъо ашIыгъ. Егъэджэн программэр зэтемыкIыщтми, ныдэлъфыбзэм фэгъэхьыгъэу нахь игъэкIотыгъэу кIэлэцIыкIухэм Iоф адашIэщт. Урокым хэмыхьэрэ зы сыхьатыр адыгабзэм фэгъэхьыгъэщт, ащ нэмыкIэу Жъэжъые Светланэ зэзэгъыныгъэ дашIыгъэу, кIэлэцIыкIухэр культурэм и Унэ ащэхэзэ, адыгэ къашъохэр арагъэшIэщых. Джащ фэдэу этнокультурэм епхыгъэ кружок афызэхащэщт. Адыгэ классым ис кIэлэцIыкIухэр къахэщыхэу аублагъ, апэрэ одыджыным адыгабзэкIэ усэ ыкIи орэдхэр къыща-
Iуагъэх.
ДЕЛЭКЪО Анет.
Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан.