УкъызхэкIыгъэ лъэпкъым ишхын пшIыныр, уиунагъо къыщебгъэкIокIыныр лъэпкъ шэн-хабзэхэм ащыщ. Гъомлэпхъэ къодыеу щымытэу, ар культурэм изы Iахь, лъэпкъым идунэе тетыкIэ къегъэнафэ, игушъхьэ баиныгъэ регъэкъу. Лъэпкъ шхыныр щыIэныгъэ IофкIэ хэзыхыгъэ Теуцожь Бислъан ар къеушыхьаты.

НэмыкI шъолъыр къикIыгъэ хьакIэ уиIэ зыхъукIэ лъэпкъ шхыныгъо горэ ебгъэшхымэ пшIоигъоу угукIэ олъыхъо. «Адыгэ Iанэм» — ары тызэблэгъэгъэ шхапIэм ыцIэр – ипчъэхэр хьакIэхэм сыдигъокIи афызэIухыгъ. Бысымэу Теуцожь Бислъан нэшIо-гушIоу къытпэгъо­кIыгъ.
— Апэ тызщылажьэщтыгъэм лы цэцэрыжъ, «гамбургер» зыфаIорэм фэдэ псынкIэ шхынхэр зышIыхэрэри къыготыгъэх. Ащ пае къэмынэу адыгэ шхыныгъом фаехэр гъэнэфагъэу тадэжь къакIощтыгъэх, — къеIуатэ Бислъан шъхьэихыгъэу, — ау кафер зычIэт унэр цIыкIугъэ ыкIи къэлэ гупчэм пэIудзыгъа­щэу щытыгъ. ЦIыфэу къытэуалIэрэр бэ зэхъум, зекIо куп, нэбгырэ 37-рэ хъу­хэу, къытфакIуи ерагъэу залым чIэдгъэфэгъагъэх, зедгъэушъомбгъун зэрэфаер къыдгурыIуагъ.
Джы шхапIэр зычIэт унэр квадратнэ метри 160-рэ мэхъу. Нэбгырэ 50 фэдиз ащ чIэфэщт. ЫцIэ къыгъэшъыпкъэжьэу адыгэ Iанэхэр чIэтых, ащ нэмыкIэу лъэпкъ IэпэщысэхэмкIэ шхапIэр гъэдэхагъэ. УзэрэчIахьэрэм тетэу адыгэ джэныкъор къэолъэгъу, бзылъфыгъэ лъэпэтетхэр ащ кIэрытых, дэпкъмэ пIуа­блэхэр апылъагъэх. Язырэм ыгузэгу Iэпэпщынэмрэ пхъэкIычхэмрэ пышIа­гъэх. Чы чэукIэ шIыхьэгъэ дэпкъхэм адыгэ пщыпIэр угу къагъэкIы, мэкIай цIыкIу­хэм лъэпкъ тарихъыр къизыIотыкIырэ тхылъхэр ателъых.

— ЗекIоным зеушъомбгъу, Адыгеим ичIыопс, Лэгъо-Накъэ щашIыщт зекIо зыгъэпсэфыпIэхэм тишъолъыр цIыфхэр бэу къыращэлIэщтых. Арэу зыхъукIэ, адыгэ шхынхэр зыщашIырэ шхапIэхэр Мыекъуапэ бэу дэтынхэ фаеу къысщэхъу. Ары шхапIэр къызэIусхы зэхъуми гупшысэ шъхьаIэу сиIагъэр. Непэ уашIэным пае дунэе хъытыур амалышIу – телеграм-каналым, яндексым нэкIубгъо­хэр ащытиIэх, сайт хэхыгъи дгъэпсыгъэ. ТишхапIэ щашхыгъэхэр агу рихьэу, къытфэразэхэу, тишхыныгъохэм уасэ къафашIэу хъытыу нэкIубгъохэм къазэращатхырэр тигуапэ. НэмыкI цIыфхэр ахэм яджэх ыкIи ащ ишIуагъэкIэ нахьыбэмэ тызэлъашIэнэу мэхъу – непэрэ зэхэтыкIэр джащ фэд.
ШхапIэм итеплъэ щаупщэрыхьэрэ адыгэ шхынхэм зэрадиштэрэр тшIогъэшIэгъонэу бысымым теупчIы:
— Бислъан, мыщ фэдэу шхапIэр зэIупхынымкIэ хэта IэпыIэгъу къыпфэхъугъэр?
— ЗэкIэ тэр-тэрэу тэшIы. Сишъэогъу сигъусэу мэзым тыкIуи чыхэр дгъэхьазырыгъэх, чэухэр тыблагъэх. Дэпкъмэ атет тхыпхъэхэм ясурэтхэр, пхъэнтIэкIу­хэр, Iанэхэр, онджэкъыр сэры зышIыгъэхэр. Мы Iэнашъхьэм фэдэу шIыгъэми къэбар гъэшIэгъон пылъ. Адыгэмэ зэраIоу, «хъун хъумэ, мэхъу». ЗэкIэ къыз­щежьагъэр ары. Сэ сызфеджагъэр «социальнэ лъэныкъохэм ащылэжьэрэ предприятиехэм Iоф ащызышIэрэ экономист-гъэIорышIакIу», Пшызэ академиер къэсыухыгъ. Щэн-щэфыным сыхэтэу компание ин горэм сыщылэжьагъ, ау цIыф пчъагъэу Iутым хагъэкIы зэхъум, сыкъы­IукIыжьынэу хъугъэ. Сишъэогъу псэолэшI­хэм садеIэу тIэкIурэ сахэтыгъ. Зэгорэм сянэ къысэлъэIугъ тхьацур зыщифыщт пхъэмбгъу фэсшIынэу. Уахътэ къы­хэзгъэкIи ащ сыфежьагъ. Iанэм фэдэу хъураеу пхъэм хэсыбзыкIыгъ. ЫгузэгукIэ «адыгэ Iанэ» тестхагъ, хэзгъэжъыкIыгъ пIомэ нахь тэрэз. Ар исымыгъэкъоу, нахь гъэ­кIэрэкIагъэу сшIыщтэу сIуи, ынэзхэмкIэ тхылъ горэхэм къадэсхыгъэ тхыпхъэхэр тесшIыхьа­гъэх. ГъэшIэгъоныр, ахэм япчъагъэ тибыракъ тет жъогъо 12-м фэдиз ­икъугъ. Уахътэ сиIэ зы­хъукIэ лъэпкъхэм ацIэхэри кIэстхэжьынэу сыфай. Лъакъохэр кIэзгъэ­уцожьи адыгэ Iэнэ шъыпкъэу сшIыгъа­гъэ. Ау тянэ зэ нэмыIэми ыгъэфедэнэу хъугъэп – джарэу шIодахэу, ылэжьэнэу фэягъэп, зэрэкIэракIэу унэм итыгъ. Сызпылъ IофымкIэ ар апэрэ егъэжьапIэу сфэ­хъугъэу сэлъытэ. Сянэ, сшыпхъу ыкIи сишъхьэгъусэ зэдеIэжьхэзэ хьалыжъо­хэр ашIымэ, тщэхэу едгъэ­жьэгъагъ. Хьалыжъохэр пчэдыжьым тшIыхэти, щапIэхэм ятщалIэщтыгъэх. Амыщэфыгъэхэр пчыхьэм къа­Iысхыжьыщтыгъ ыкIи ахэр мэфэ реным зыщылъхэкIэ зэрэгъуапцэхэрэр слъэгъущтыгъ. А уахътэм сыгу къихьагъ хьалыжъор зэрэстырэу зыщыпшхын плъэкIыщт шхапIэ къызэIухыгъэн зэрэфаер. «Адыгэ Iанэ» зэрэфэтыусыщтым щэч хэлъыжьыгъэп, — еIо тигущыIэгъу.
Бислъан ятэ-янэхэу Теуцожь Нухьэрэ Гощнагъорэ лъэпкъ шэн-хабзэу къыхалъхьагъэр ыгъэгъощагъэп, ащ илъа­гъо тетэу иIоф зэтыригъэуцуагъ.
Сыд фэдэрэ егъэжьапIи псынкIэ хъу­рэп. Ау къыбдеIэн цIыфхэр уапэ къикIыхэ зыхъукIэ, ащ уегъэгушхо ыкIи кIуачIэ къыуеты. Джащ фэдэу Бислъан шIукIэ ыгу къэкIыжьы шхапIэр къызэIуи­хын зэхъум апэрэ мэзитIум бэджэндыпкIэ Iызымыхыгъэ унэм ибысым. Зэлъа­шIэрэ сурэтышIэу, икъоджэгъоу Къат Теуцожь исурэтхэу дэпкъым пылъагъэ­хэм ащыщэу тIур, Теуцожь Цыгъо ипоэмэу «Мафэкъо Урысбый» зыфиIорэм пае ышIыгъагъэхэу пщы-оркъмэ язэхахьэ ыкIи адыгэ джэныкъор зытетхэр, ыпкIэ хэмылъэу IэпэIасэм Бислъан къыритыгъэу къычIэкIыгъ. Ящэнэрэр – шхапIэм къычIэхьэгъэ кIалэ горэм иунэ Къат Теуцожь исурэт илъыгъэти,«мыщ пылъагъэхэм къадекIущт» ыIуи Бислъан къыфихьыжьыгъ, ар «Хъохъу» зыцIэ IэшIагъэр арыгъэ. Сурэтищыри шхапIэм иунэ дэпкъ къызэдекIу­хэу зэдыпылъагъэх.

— Джащ фэдэу Iэпэпщынэри гъэшIэгъонэу къысIэкIэхьагъ. Адыгэ мультфильм­хэр зышIырэ ДышъэкIхэм якIалэ ихьатыркIэ сиIэ хъугъэ. Ащ ишъэогъу «Русская удаль» зыфиIорэ ансамблэм хэтыти, Iэмэ-псымакIэхэр зафащэфхэм, жъыхэр агъэтIылъыжьыгъэх. «Уфаемэ штэ» ыIуи, щыкIэпщынэ къутагъэр шъэ­огъум къыритыжьыгъ. Сэри ­къысфыIихыгъ, къыстефагъэр Iэпэпщын. ШыкIэпщынэмрэ Iэпэпщынэмрэ зэрэзэтекIыхэрэр джащыгъум сшIэнэу хъугъэ. Макъи ащ ­къеты, Замудин къызычIахьэм, мэкъамэ къы­хыригъэщыгъагъ.
Бислъан къыIуатэрэр зэкIэ тшIогъэшIэгъон. ШхапIэм чIэт пкъыгъо пэпчъ тарихъ горэ пылъэу къычIэкIыгъ. «Дэнэ гъогум» къытекIыгъэ къумгъанри зэпэлыдыжьэу джэныкъом кIэрыт, къогъум къот мыжъошъхьалыми Iоф ешIэ, натрыф дзыоу къыготыр рахьаджыным фэхьазыр.
Дэпкъым пылъэгъэ картхэу я 19-рэ лIэшIэгъум зекIохэм зэхагъэуцогъагъэхэм Адыгэ хэкум (Черкесием) къыгъэгъунэщтыгъэ чIыгур зэрэиныгъэр къаушы­хьаты.
— Картхэм язырэр Бэрэтэрэ Хьисэрэ Тэу Аслъанрэ къысфахьыгъ, — къе­Iуатэ Бислъан. – МэкIайхэм атет тхылъхэм янахьыбэр унэм къисхыгъэх, ащыщхэр Бэрзэдж Убых къыситыгъэх. Джащ фэдэу кIалэ горэхэр къычIахьэхи зэшхахэхэм, ямашинэ къырахи адыгэ быракъ къысатыгъагъ. Хьэпэе Арамбый дэжъые бэщымрэ дэжъые быракъымрэ шIухьафтынэу шхапIэм къыфишIыгъэх.
— Лъэпэтетхэр адэ?
— Лъэпэтетхэр Гостэкъо Руслъан езгъэшIыгъэх. Тхыпхъэхэр сэ тесшIыхьагъэх. Лъапэхэр зыIыгъыщт шъор сэ езгъэкIужьыгъ. Пкъыгъохэр гъэшIэгъоных, ау шхыныр къызэрытлъхьэрэ лагъэхэм анэсыжьэу гу лъызытагъэхэри къахэкIыгъэх. Фарфорым хэшIыкIыгъэ лэгъэ фыжь зэфэдэхэр къэсщэфыгъагъэх ыкIи картон стэчанхэр дгъэфедэщтыгъэх. Аузэ, мафэ горэм адыгэ кIэлитIу шхапIэм къычIэхьагъ. «Тышхэщтэп, ау сыдми тыкъычIэхьагъ «Адыгэ Iанэ» тетхагъэти» аIозэ, зым шхынхэм ащыщ горэ къысигъэхьыгъ, ащ енэцIыжьи адрэми шхыныгъо горэ къыхихыгъ, — Бислъан щхызэ къеIуатэ. – Лагъэхэмрэ стэчанхэмрэ залъэгъум, зэрэзэдимыштэхэрэр къысаIуагъ. «Сылъэхъу, ау джыри згъо­тыгъэгоп», — джэуап ястыжьыгъ. Зэшхахэхэм кIалэхэр чIэкIыжьхи, а мэфэ дэдэм, пчыхьэ хъугъэу, етIэфым хэшIыкIыгъэ лэгъэ зэкIужьхэр къысфахьыгъэх. Нэужым ащ фэдэ чашкэхэр ядгъэгъусэжьыгъэх. Лъэшэу сафэраз зэкIэ къыздеIагъэхэм, зиIахь къыхэзылъхьагъэхэм. Мы Iофым къыхэлажьэхэмэ ашIоигъоу къычIахьэрэ пэпчъ иIэпыIэгъу къызэрэ­спигъохыгъэм уасэ фэсшIыгъ.
— Лъэпкъ шхынхэм сыда анахь къа­хагъэщырэр, ашхымэ ашIоигъоу нахьыбэрэ къызкIэупчIэхэрэр?
— Мыры сIонэу сшIэрэп, зэкIэри ашIоIэшIу. Ау хьалыжъо стырыр бэмэ къыхахы. – Бислъан гу лъимытэу пэублэм зыфиIогъагъэм зэрэтыригъэфэжьыгъэм гу лъыстагъэу, ар сшIогъэшIэгъонэу седэIу. – Iанэхэм тишхапIэ икуар-тамыгъэхэр атетшIыхьагъэу, телефоныр тебгъэпсыхьэ къодыемэ тшIырэ шхын пстэури къыхэбгъэщышъущт. Лылэпсым нахь фэнэIуасэхэу лъэпкъ зэфэшъхьаф­хэм къызэрэхахырэм гу лъыттагъ.
— Шхыныгъохэм ахэлъын фае горэхэр шъумыгъотэу мэхъуа?
— Хьау, ащ фэдэ къыхэкIыгъэп, ау зы уахътэ горэм пIэстIэпхъэ фыжьыр гъотыгъуае хъугъагъэ. Ренэу ар къызIытхын тлъэкIыщтыр къыхэдгъэщыгъэу ащ текIуалIэ.
— Щыпсыр уяна зышIырэр?
— Ары.
— Ар къэсшIагъ, адыгэ ным ышIыгъэ щыпсыр зыхэпIокIэн щыIэп!
Лъэпкъым щыщ цIыфхэм ялъэпкъ шхынхэр шIу алъэгъун, ашхын фае. Ар пIуныгъэм изы Iахь, лъэпкъ шэн-хабзэхэм дахэу уязыщэлIэрэ лъагъохэм ащыщ. УигупшысакIи, уидунэететыкIи къэзыгъэгъунэрэ куцI. Ары ным ишхын «Адыгэ Iанэм» ибысым иунэгъо Iоф ублапIэу зыкIыфэхъугъэри.
Тэу Замир.
Сурэтхэр: А. Балабась.