КъызэтынэкIыгъэх гъэмэфэ мазэхэр, мэфэ фабэхэр, жъоркъхэр. ТIэкIу-тIэкIузэ жьыр нахь къэучъыIатэ, ощхыми «тыкъыгъотыжьыгъ». КIэкIэу къэпIон хъумэ, бжыхьэм «ымэ къытэугъ». Арышъ, ащ зыфытедгъэпсыхьан фае а уахътэри тэрэзэу итщыным, кIымафэми тыфэхьазырыным фэшI. Ащ пае пкъышъолым IэпыIэгъу ищыкIагъ, бжыхьэм къыдэкIорэ зэпахырэ узхэм ар апэуцужьын ылъэкIын, иммунитетэу нахь махэ хъугъэр къэIэтыгъэн фае. Сыда ащ пае пшIэмэ хъущтыр?

Иммунитетыр къэIэтыгъэным, ащ IэпыIэгъу уфэхъуным апае медицинэ шIэныгъэм бэ амалэу къытырэр, къызэрыкIохэу, хэти ыгъэцэкIэн ылъэкIынэу. Ахэм ащыщхэм ягугъу мы тхыгъэм къы­щытшIыщт.
ЦIыфым ииммуннэ системэ – пкъышъо­лыр зыухъумэрэ, зэпахырэ уз зэфэшъхьаф­хэм, чIыопсым изытет псауныгъэм зэрар рамыхынымкIэ IэпыIэгъу фэхъурэр, кIуачIэу ащ иIэр ары. Ар зыпкъ итэу, иммунитет дэгъу уиIэ зыхъукIэ, эпидемиехэм ягъом уипсауныгъэ зэщыкъоным утещыныхьанэу щымытэу алъытэ специалистхэм. Ау мэфэ чъыIэхэм, зэпахырэ узхэм уапэуцужьышъуным непэ пкъышъо­лыр афэбгъэхьазырын фае, сыда пIомэ иммунитетыр къеIыхыгъэмэ, ар ом изэ­хъокIыныгъэхэм, сымаджэ хъугъэ цIыф­хэу пскэхэрэм, псыхэрэм пкъышъо­лыр ащыуухъумэн плъэкIыщтэп.

Витаминхэр пкъышъолым ежъугъэгъотых
Дэгъу гъэмэфэ мазэхэм пхъэ­шъхьэ-мышъхьэхэр, хэтэрыкIхэр шъушхыгъэхэмэ. Ау зыщышъумыгъэгъупш витаминхэр пкъышъолым зэрэщызэIумыкIэхэрэр, тIэкIу-тIэкIоу ахэр зэрэхэмыхьэхэрэр, псынкIэу зэрэщызэбгырыкIыхэрэр. Арышъ, ахэр шъуиIанэхэм бжыхьэми атетынхэ фае. Иммунитетым анахь ищыкIэгъэ витаминэу С-р цитрусхэм, киви, щыбжьый IэшIум ахэлъ. Джащ фэд, нервэ зэхэтхэмкIэ, кIышъом изытеткIэ, нэмыкIхэмкIи пкъышъолым IэпыIэгъушхо фэхъухэрэм ащыщых витамин купэу В-м хахьэхэрэр. Ахэр ахэлъых пцэжъыем, лым, гъэщхэкIхэм, кIэнкIэм, лэжьыгъэ зэфэшъхьафхэм.

ГъучIыр (железэр) зыхэлъ гъомылапхъэми пкъышъолыр ащышъумыгъакI. Ар икъоу цIыфым IэкIэмыхьэ хъумэ, лъым хэлъ гемоглобиныр къеIыхы, ащ ыпкъ къикIэу клеткэхэм кислородэу аIэкIахьэрэм къыщэкIэ. Ахэм къакIэлъэкIо цIыфыр псынкIэу пшъыныр, ышъхьэ унэзэныр, кIочIаджэ хъуныр. Ар (железэр) бэу ахэлъ былымылым, шIум, хым къы­хэкIырэ гъомылапхъэхэм («морепродукты» зыфаIохэрэм), кIэнкIэм, мы­Iэрысэм (кIышъор темыхэу), нэмыкIхэм.
ЩэхэкI гъомылапхъэ­хэр щышъумыгъэзыех

Бжыхьэм иммунитетыр бгъэпытэным пае пкъышъолымкIэ федэу щыт бактериехэр (пробиотикхэр) бэу зыхэлъ гъэщ­хэкI гъомылапхъэхэр бгъэфедэнхэ фае, гущыIэм пае, йогурт зэфэшъхьафхэр, щхыур, нэмыкIхэри. Зыщышъумыгъэ­гъупш: зэпахырэ узхэу бжыхьэ-кIымэфэ лъэхъанхэм жъугъэу къежьэхэрэм пкъы­шъолыр апэуцужьын ылъэкIынымкIэ мэхьанэшхо иI кIэтIый зэхэтым (микрофлорэм) изытет.
Джащ фэдэу шIур илыягъэу бгъэулэуным уфэсакъын зэрэфаери диетологхэм къыхагъэщы. Бжыхьэ лъэхъаным шъоур, пхъэшъхьэ-мышъхьэ гъэгъугъэхэр (мы­хэм магниер ыкIи калиир бэу ахэлъ), чэтылыр нахьыбэу бгъэфедэн фаеу ахэм алъытэ. Щитовиднэ железам а лъэхъаным лъэшэу ищыкIагъ йодыр. Ар бэу зыхэлъ хы пцэжъыехэр пшхынхэ фае. Мыщ дэжьым зы лъэныкъо джыри шъунаIэ тешъодгъадзэ тшIоигъу: тIэкIу-тIэкIоу, ау нахьыбэрэ ушхэныр нахьышIу («дробное питание» зыфаIорэр) зэшхэгъум бэу, ау макIэрэ ушхэным нахьи. ШIум ащкIэ IэпыIэгъу шъуфэхъу.
Вакцинэ зыхябгъэлъхьа­ныр
Эпидемиологхэмрэ инфекционистхэмрэ зэралъытэрэмкIэ, шэкIогъум иублэгъу ары зэпахырэ узхэм яапэрэ чэзыу къы­зежьэрэр. Арышъ, ахэм апэуцужьырэ вакцинэм ихэлъхьэгъу, сыда пIомэ ар къызыпхалъхьагъэм тхьамэфищ зыте­шIэкIэ ары ныIэп ащ «ипшъэрылъ» зигъэцакIэрэр.
Мыхэм зэкIэми адакIоу унаIэ зытебгъэтын фаер пкъышъолым тэрэзэу зебгъэгъэпсэфыныр ары. Чэщ-зымафэм сыхьати 6 — 8-м цIыфыр чъыен фае иммунитетыр зэщымыкъоным, вирусхэм апэуцужьын кIуачIэ иIэным афэшI.
Пкъышъолыр псыхьэгъэныр, нахьыбэрэ къэ­кIухьэгъэныр
ПсауныгъэмкIэ мыхэм мэхьанэшхо зэряIэр пстэуми ашIэ, ау илъэсым иуахъ­тэхэр зыщызэблэкIыхэрэ лъэхъанхэр пкъышъолым къин къыщымыхъоу зэпи­чынхэмкIи ахэр IэпыIэгъушIу къыфэхъух. Плъакъохэм узэратетыщт шIыкIэр арэп шъхьаIэр – шъукъэшъощта, хьауми пчэдыжьырэ къэшъучъыхьащта е шъугъолъы­жьыным ыпэкIэ тIэкIу къэшъукIухьащта — сыд фэдэ шIыкIэ къыхэшъухыгъэми, пкъышъолыр нахь псыхьагъэ, зэпахырэ узхэм апэуцужьынымкIэ кIуачIэ иIэ хъущт.
Игъоми ушхэн фае
Бжыхьэм зэхъокIыныгъэу пкъышъолым зэхишIэхэрэр нахь фэгъэпсынкIэгъэнхэм фэшI игъом угъолъыжьыным, зыбгъэчъы­екIыным ямызакъоу, игъоми ушхэн фае. Диетологхэм зэралъытэрэмкIэ, пчэды­жьышхэмкIэ анахь охътэшIур сыхьатыр 7-м къыщегъэжьагъэу 9-м нэс; щэджэгъуашхэр – сыхьатыр 3 – 4-м пшIымэ нахьышIу, пчыхьэшъхьашхэр (мыонтэ­гъоу) – учъыежьынкIэ сыхьати 3 фэдиз иIэу.
Угъолъыжьыным ыпэкIэ жьы къабзэм тIэкIурэ ухэтмэ, пкъышъолымкIи дэгъу, нахь пытэу учъыенымкIи ишIуагъэ къэ­кIощт.
Псауныгъэ Тхьэм къышъует.
Зыгъэхьазырыгъэр
ЖакIэмыкъо Аминэт.