Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ драмтеатрэу И. Цэим ыцIэ зыхьырэм ия 88-рэ IофшIэгъу уахътэ ыублэщт. Джыдэдэм адыгэ труппэм хэт артистхэм яшъыпкъэу ащ зыфагъэхьазыры. АР-м итеатральнэ зэхахьэ ихудожест­веннэ пащэу, Адыгеим культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшхоу Ацумыжъ Рустам Iофтхьабзэу зэха­щэщт­хэм нэIуасэ тафишIыгъ.

— Театральнэ зэхахьэм илъэ­хъаныкIэ регъажьэ. Сыд фэдэ IофтхьэбзакIэха къытфэжъугъэхьазырыгъэхэр?
— Бжыхьэм иапэрэ мазэ театрэм щыжъотыщт. Урыс тхакIоу, сценаристэу, Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъэу Борис Васильевым итхыгъэ техыгъэу «А зори здесь тихие» зыфиIорэр Iоныгъом и 6-м къалэу Краснодар щыкIогъэ фестивалым къыщыдгъэлъэгъуагъ, ащ осэшIу къыфашIыгъ. Спектаклыр режиссерэу Константин Мишиным ыгъэуцугъ. Партиеу «Единэ Россием» ифедеральнэ проектэу «Хэку цIыкIум икультур» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ къэгъэлъэгъоныр дгъэхьазырыгъ. ДзэкIолI шъуашэу ащыгъхэр, декорациехэр, остыгъэр, макъэхэр гъэ­шIэгъонэу дгъэпсыгъэх. БлэкIыгъэ тарихъыр непэрэ уахътэм къызэрэдгъэ­лъагъорэм имызакъоу, джырэ дунаимкIэ купкI шъхьаIэ зиIэ Iофыгъохэр къыщытэIэтых.

Iоныгъом и 8-м Софокл итрагедие техыгъэу «Пачъыхьэу Эдип» зыфиIорэр къалэу Грознэм тщагъэ. Урысые зэнэ­къокъоу «Золотая маска» зыфиIорэм «Соискатель» зыцIэ лъэныкъомкIэ тыкъыхахыгъ. Театральнэ экспертхэр спектаклым еплъыщтых.
— «Пачъыхьэу Эдип» зыфи­Iо­рэр адыгэ театрэм бэрэ къы­гъэлъэгъуагъ, джы шъолъыр зэфэшъхьафхэм щяжъугъэ­плъы­щтых. Чэчэн Республикэр сыда анахьэу къызкIыхэшъу­хыгъэр?
— Тишъолъыр имызакъоу, къэралыгъом щызэхащэрэ фестивальхэм респуб­ликэм ыцIэкIэ тахэлажьэ зыхъукIэ къа­щыдгъэлъэгъон тлъэкIыщт IофшIагъэхэр тиIэнхэ фае. «Фестивальнэ къэгъэлъэгъонхэр» зыфиIорэ спектаклэ гъэуцу­гъэхэр театрэм къышIыхэрэм ахэтынхэм мэхьанэшхо иI. «Пачъыхьэу Эдип» дунаим итеатрэ цIэрыIохэм ащагъэуцу. Тиартистхэм яIэпэIэсэныгъэ зынэсырэр ащкIэ къэдгъэлъэгъон тлъэкIыщт. Со­фокл итрагедие техыгъэу «Пачъыхьэу Эдип» зыфиIорэр титеатрэ изы уцупIэ, изы дэкIояпIэ хъугъэ.
— Лъэпкъ театрэм непэ сыд фэдэ пшъэрылъа зыфигъэуцу­жьыхэрэр? Ащ гъунапкъэ горэ­хэр иIэха?

— Къэлэ цIыкIухэм адэт театрэхэм хэхъоныгъэхэр ашIынхэмкIэ лъэпкъ проектхэмрэ къэралыгъо программэхэмрэ яшIогъэшхо къэкIо. Театрэм ипэ­Iухъо творческэ IофшIэгъэшхохэмкIэ мы бжыхьэ къызэIутхыщт. Апэрэ пшъэрылъэу тиIэр титарихъ, тикультурэ бай, Адыгеим цIыфэу щыпсэухэрэм язэкъотныгъэ, языкIыныгъэ театрэр ятамыгъэу щытыныр ары. ЩыIэныгъэм илъэныкъо пстэумкIи лIэужхэм гъэхъагъэу ашIы­хэ­рэм, упчIэу зэхэфыгъэн фаехэм яIо­фыгъохэр сценэм къыщыIэтыгъэнхэм, ныб­жьыкIэхэм ашIогъэшIэгъоныщт къэгъэлъэгъонхэр зэхэщэгъэнхэм мэхьанэшхо иI. Театрэм иамалхэр гъунэнчъэх, ахэр зэрэтлъэкIэу тэгъэфедэх.
— АктерыкIэхэр театрэм къе­шъогъэблагъэха? Дунаим ите­атрэ анахь цIэрыIохэм, артистэу зэлъашIэхэрэм зяжъугъэпшэн, шъуянэкъокъун шъо­лъэкIа?
— Тарихъым, культурэм, сэнаущы­гъэм, артистхэм кIуачIэу, зэхашIэу, гуетыныгъэу ахэлъым яшIуагъэкIэ Iоф­шIэнхэр гъэцэкIагъэ мэхъу. Актерхэм театральнэ искусствэм хэхъоныгъэ фа­шIы. Мыгъэ АР-м искусствэхэмкIэ иколледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэр къэзыухыгъэхэм ащыщхэр къытхэ­хъуагъэх. КупкI дэгъу зиIэ ныбжьыкIэхэм культурэмкIэ къэралыгъо институтэу Казань дэтым яеджэн щылъагъэкIуатэ. ТиIофышIэ нахьыжъхэм яшIэныгъэхэм ащахагъэхъоным фэшI Москва, Санкт-­Петербург ыкIи нэмыкI къалэхэми ащы­зэ­хащэрэ курсхэм тэгъакIох. Ары па­кIошъ, тэ тадэжьи режиссер цIэрыIохэр, кIэлэегъэджэ пэрытхэр къетэгъэблагъэх. «Режиссерская лаборатория школы-студии МХАТ» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу Виктор Рыжаковым итеатральнэ де­сэхэр афызэхэтэщэх. Егъэджэнхэм ябжыхьасэхэр тэугъоижьых, театрэр уахъ­тэм диштэу дэлъэбакъо. Артист на­хьыжъхэм тиныбжьыкIэхэр акIэрыплъы­хэзэ ясэнэхьат хагъахъо.

— ТапэкIэ сыд фэдэ Iофтхьа­бзэхэр зэхэшъущэнхэу жъугъэ­нафэра?
— УФ-м культурэмкIэ и Министерствэ кIэщакIо зыфэхъугъэ программэу «Большие гастроли» зыфиIорэм тыхэлэжьэнымкIэ лъэIу тхылъыр тэгъэхьазыры. Московскэ ыкIи Волгоградскэ хэкухэм, Къалмыкъым тыкIо тшIоигъу. Егъэджэн программэу «Академия Сергея Безрукова» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу «Художественные руководители театров Будущего» зыцIэм сыщеджэ, проектэу «Таврида.АРТ» сыхэлажьэ. ШIэныгъа­кIэхэр къэгъэлъэгъонхэм ащытэгъэфедэ.
Лъэпкъ драмтеат­рэу И. Цэим ыцIэ зы­хьырэм цIыфхэр нэ­Iуасэ фэтшIынхэм фэгъэхьыгъэ проек-
тэу «Квест-экскурсия по театру» зыфиIорэр зэ­хэтщэщт. Пушкиным ироль зы­гъэцэ­кIэрэ актерым ар зэ­рищэщт. НыбжьыкIэхэр театрэм нахь къещэлIэгъэнхэм ар фэIорышIэщт.
Камернэ музыкаль­нэ театрэр комедиеу «Выпьем за любовь!» зыфиIорэ пьесэу Алексей Щегловым ытхыгъэм дэлажьэ. АР-м изаслуженнэ артистэу Роман Корчага ащ ирежиссер. Чъэпыогъум и 10 — 11-м спектакль-фантазиеу «За гранью…» зыфиIорэр къэдгъэлъэгъощт. Режиссерыр Абхъаз Республикэм изаслуженнэ артистэу Зы­хьэ Зуралбый.

Ар узгъэщхырэ, мэхьэнэ куу зиIэ ыкIи джы­рэ уахътэм диштэрэ спектаклэу щыт. Зэмы­нэIосэ хъулъфыгъищ ка­мерэ зэжъум зэдифагъэх. Ахэр хэбзэукъо­ныгъэу ашIыгъэхэм зэрипхыгъэх. АгъэтIысыгъэ­хэм шъхьафит хъужьынхэмкIэ гугъапIэу яIэр зэ­кIэ зэрапхырэр пшъэшъэ очылэу къафагъэ­кIуагъэкIэ алъытэрэр ары. Ар къаIорэм, агу ихъыкIырэм, ягупшысэхэм, зыгъэгумэкIхэрэм акIэдэIукIы. Ау пшъа­шъэр апэрэ еплъыгъомкIэ къызэрэпшIошIыщтым тетэу къызэрыкIоу щытэп.
Зы камерэм зэдисынхэу хъугъэ хъулъфыгъэ­хэр ядунэететыкIэкIи, ягупшысакIэкIи, язэхашIэкIи зэфэшъхьафых, ау ахэр зэ­зыпхыхэрэр зы — шъхьафитныгъэм фэбанэх. Ежьхэм даохэр зэфыряIэх
нахь мышIэми, ныбджэгъуныгъэми а зэфыщытыкIэм чIыпIэ гъэнэфагъэ щегъоты.
Урыс драматическэ театрэм А. ШъхьэтIум ытхыгъэ пшысэу «Смарт­фон для Бабы-Яги» къыгъэлъэгъощт.
Ащ къыкIэлъыкIощтых Хъурмэ Хъусен ытхыгъэ комедиеу «Гощэмыдэ инысэхэдакI», А. Пушки­ным идрамэ техыгъэ «Выстрел в метель», Мамый Ерэджыбэ ытхы­гъэ «Псэлъыхъохэр»,
А. Островскэм икомедиеу «Женитьба Бальзаминова», Дэрбэ Тимур идрамэу «Шыу маф» зыфиIохэрэр. Лъэпкъ театрэр кIэлэцIыкIухэм афэгъэхьыгъэ «Спасите Мигай Светофорыча» зыфиIорэ къэ­гъэлъэгъоным дэлажьэ, режиссерыр Абхъаз Республикэм изаслуженнэ артистэу Зыхьэ Зуралбый, ар шIэхэу къэдгъэлъэгъощт.

— Театрэм иIофшIэнкIэ сыда къыдэхъугъэр?
— Лъэпкъ театрэм ыгъэуцугъэ спектакль дэгъухэр зэкIэ тыугъоижьыгъэх, ахэм Iоф адэтэшIэ. Адыгэхэм зекIокIэ-шIыкIэ дэеу къытхафэхэрэр сэмэркъэу шъуашэм илъэу къитэгъэлъэ­гъукIых. Ахэм тызэрагъэплъыжьы, тырагъэгупшысэ. Тарихъым, культурэм, сэнаущыгъэм, артистхэм кIуачIэу, зэха­шIэу, гуетыныгъэу ахэлъым яшIуагъэкIэ спектаклэхэр къыддэхъугъэхэу сэлъытэ. Тидышъэ кIэн къэтыухъумэныр ары пшъэрылъ шъхьаIэу тиIэр ыкIи непэрэ мафэм ар зэрифэшъуашэу тэгъэцакIэ.
— ПроектыкIэхэр шъогъэна­фэха?
— Илъэсым ыкIэм нэс урысыбзэкIи адыгабзэкIи спектаклитIу тэгъэхьазыры, ахэм ашъхьэ къитхыгощтэп. Шэн зэ­рэтфэхъугъэу, мэфэку ыкIи бэрэскэшхо пчыхьэ къэс къэгъэлъэгъонхэр зэхэт­щэщт. Ахэр зэ нэмыIэми къыкIэтIотыкIыжьыщтхэп. Театрэхэр зэрыпсэущтхэр къалэжьын фае. Къытэплъынэу зикIэсэ цIыфхэр нахьыбэ зэрэтшIыщтым тыпылъ.
— ИлъэсыкIэм ехъулIэу сыд фэдэ шIухьафтына театрэм къыгъэхьазырырэр?
— ИлъэсыкIэм фэгъэхьыгъэу щылэ мазэм и 3-м щыублагъэу и 8-м нэс пчы­хьэ къэс спектаклэу щыIэщтхэр дгъэ­нэфагъэх.
Пушкиным и Унэ илъэсыкIэ мэфэкIхэм ялъэхъан ЛIыжъ ЩтыргъукIым и Унэ щызэхэтщэщт. Адыгеим икIэлэцIыкIухэр зыфаехэ шIухьафтынхэр зэрытхагъэхэ письмэхэр ЛIыжъ ЩтыргъукIым щы-
фа­тхынхэ алъэкIыщт, ары пакIошъ, ащ IукIэнхэ амал яIэщт. КIэлэцIыкIухэр пшысэм хэтщэщтых. ГъэрекIо спектаклэу «Мэзэ пшIыкIутIу» зыфиIорэр къэдгъэлъэгъуагъ, мыгъэ «Морозко» дгъэуцунэу тыдэлажьэ.
— Театрэм иIофшIэнкIэ сыда амал шъхьаIэу плъытэрэр?
— Театрэм иIофшIэн зэкIэ къыхеубытэ: мэкъамэри, пьесэри, тхакIори, режиссерри, актерхэри. КIэухым Iоф­шIагъэу цIыфхэр зэплъыхэрэр а пстэумэ язэдэлэжьэныгъэ изэфэхьысыжь мэхъу. Лъэпкъ театрэу Цэй Ибрахьимэ ыцIэ зыхьырэм иIофшIэнхэм язэфэхьысыжь шIоигъоныгъэ зиIэхэм лъэхъаныкIэм щызэрагъэлъэгъун алъэкIыщт.
Театрэм анахь чIыпIэ шъхьаIэ щызиIэр гущыIэр ары. Ащ ыкIуачIэ ошъогум унигъэсын ылъэкIыщт. Арышъ, театрэм къакIохэрэм ар анэбгъэсышъуным мэхьанэшхо иI.
ХэзгъэунэфыкIынэу сыфай республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат театрэм иIофхэм зэрагъэгумэкIырэр, къызэрэткIэупчIэрэр, къызэрэддеIэрэр. Ащ кIуачIэ къытеты.
— Театрэм иIофшIэгъу охъта­кIэ шIукIэ къызэIушъухынэу ты­шъуфэлъаIо.
— Опсэу.
Лъэпшъыкъо Фатим.