Аужырэ илъэсхэм республикэм ит гурыт еджапIэхэм ыкIи кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм ащыщхэм ныдэлъфыбзэр нахь игъэкIотыгъэу ащызэрагъашIэу аублагъ. Пилотнэ проектым къыдыхэлъытагъэу Iоф зышIэхэрэм ащыщ Шэуджэн районымкIэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэу «Насып» зыфиIорэр. Федеральнэ къэралыгъо шапхъэхэм адиштэу ныдэлъфыбзэр мыщ нахь игъэкIотыгъэу щызэрагъашIэ.

ЯIофшIэн зэхъокIыныгъэу фэхъугъэхэр, ныдэлъфыбзэм изэгъэшIэнкIэ, икъызэтегъэнэжьынкIэ Iофтхьабзэу зэхащэхэрэр кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипащэу Зезэрэхьэ Фатимэ къытфиIотагъэх. Илъэс 20 фэдиз хъугъэу ащ пащэу мыщ Iоф щешIэ.
— Сабыир къызыхъугъэм къыщегъэ­жьагъэу адыгабзэр зэхихын, апэрэ гущыIэхэр иныдэлъфыбзэкIэ къыIон фае. ГухэкI нахь мышIэми, непэрэ мафэм тлъэ­гъурэр нэмыкI шъыпкъ, адыгабзэкIэ гущыIэхэрэм япчъагъэ нахь макIэ мэхъу зэпыт. Мы гумэкIыгъор дэ­гъэзыжьыгъэным амалэу тиIэмкIэ тыдэлажьэ. Сабыим иуахътэ нахьыбэу зыщигъакIорэр кIэлэ­цIыкIу IыгъыпIэр ары. КъыткIэхъу­хьэрэ лIэужхэм яныдэлъфыбзэ, ятарихъ, якультурэ ашIэнымкIэ пшъэрылъэу тиIэхэр зэрифэшъуа­шэу зэрэзэшIотхыщтхэм ыуж тит, — еIо тигущыIэгъу.

Непэрэ мафэм ехъулIэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм нэбгырэ 220-рэ къекIуалIэ. 2013-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу «Насыпым» епхыгъэу джыри зы кIэлэцIыкIу IыгъыпIэ Хьакурынэхьаблэ къыщызэIуа­хыгъэу Iоф ешIэ, ащ ишIуагъэкIэ чэзыум хэтхэри бэкIэ нахь макIэ хъугъэ. Мыщ джырэкIэ купиплI екIуалIэ, нахь пэблагъэхэр макIох. ЗэкIэмкIи куп 11-мэ кIэлэцIыкIухэр ащыугъоигъэх. Уставым диштэу мэзитIум къыщегъэжьагъэу кIэлэцIыкIухэр аштэнхэм фэхьазырых, ау аныбжь илъэсрэ ныкъорэ мыхъугъэу ны-тыхэм ясабыйхэр къащэхэрэп.
ТигущыIэгъу къызэриIуагъэмкIэ, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм илъэс зэкIэлъыкIохэм зэхъокIыныгъэхэр фэхъугъэх. Федеральнэ къэралыгъо шапхъэхэм адиштэу Iоф ашIэ, ащ дакIоу джэгукIэ шIыкIэм тетэу адыгабзэр арагъашIэ. КIэлэцIыкIур хэмыукъоу къэгущыIэным фагъасэ. ЯцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу адыгабзэм итарихъ щыгъуазэхэу ахэр къэтэджых. Сабыим ыныбжь елъытыгъэу шIэныгъэхэр рагъэгъоты, джащ фэдэу егъэджэн тедзэ­хэри афызэхащэх.
— КIэлэцIыкIухэм адыгабзэр икъу фэдизэу зэрамышIэрэр гумэкIыгъо шъхьаI. ГъэрекIо пилотнэ проектым диштэу зы купым Iоф ышIагъ, мыгъэ плIы къызэIуахыгъ. Ащ нэмыкIэу 2015-рэ илъэсым къыще­гъэжьагъэу адыгабзэмрэ урысыбзэмрэ зэготхэу кIэлэпIухэм ара­гъашIэ. Арэу щытми, телефонхэм язэрар къэкIо, урысыбзэкIэ гущы­Iэхэзэ сабыйхэр къэтэштэх. Хэ­ушъхьафыкIыгъэ кабинет дгъэнэфагъэу кIэлэцIыкIухэм зы мафэм хэтэрыкIхэм, нэужым пхъэ­шъхьэ-мышъхьэхэм, псэушъхьэхэм ыкIи нэмыкIхэм якъэIуакIэхэр адыгабзэкIэ ятэгъашIэх. Ар хэушъхьафыкIыгъэ программэм игъусэу, егъэ­джэн тедзэу зэхэтэщэ.
Проектым ишIуагъэкIэ хэушъхьафыкIыгъэ Iэмэ-псымэхэр кIэлэцIыкIу Iыгъы­пIэм иIэ хъугъэх, ныдэлъфыбзэм епхыгъэ Iофыгъохэр нахь чанэу щызэшIуахых, зы мэфэкI бламыгъэкIэу хагъэунэфыкIы.

ГъэрекIо къыщегъэжьагъэу адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ программэ къаратыгъэу ащ диштэу Iоф ашIэ.
— Тхьамафэм зэ е тIо егъэджэн афызэхэпщагъэкIэ сабыйхэм ар ашъхьэ къинэжьыщтэп, ар къыдэтлъытэзэ зы мэфэкI блэтымыгъэ­кIэу хэтэгъэунэфыкIы. ГущыIэм пае, адыгабзэмрэ тхыбзэмрэ я Мафэ, адыгэ шэн-хабзэхэр къизыIотыкIырэ Iофтхьабзэхэр бэу зэхэтэщэх. КIэлэцIыкIухэм ашIогъэшIэгъонэу усэхэр зэрагъашIэх, адыгэ шъуашэхэр ащыгъыхэу орэдхэр къа­Iох, къэшъох, — еIо Фатимэ.
КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм щызэхащэрэ Iофтхьабзэ пэпчъ яшъыпкъэу зыфагъэ­хьазыры. Ащ ишIуагъэкIэ кIэлэцIыкIухэр ялъэпкъ культурэ нахь пэблагъэ мэхъух, адыгэ шэн-хабзэхэр зэрагъашIэх. Бжы­хьэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэм джырэкIэ зафагъэхьазыры. КъыткIэхъухьэрэ лIэужхэм яцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу яхэгъэгу шIу алъэгъуным фащэх.
КIэлэцIыкIухэр ядэжь къэкIожьыхэрэм фэдэу пчэдыжь къэс кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм къычIахьэх, шIу зылъэгъурэ кIэлэпIухэр къапэгъокIых, мафэ къэс кIэ горэ зэрагъашIэ, мэджэгух, мэчэфых. ЯпсауныгъэкIэ шIуагъэ зыпылъ шапхъэхэм адиштэрэ шхыныгъохэр непэ щэ арагъэ­шхых. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ыпкIэ итынкIэ фэгъэкIотэнхэр зиIэхэр ахэтых. Сабыищ зиIэ унагъохэм къарыкIыгъэхэм, джащ фэдэу ным е тым сэкъатныгъэ иIэмэ уасэм ызыныкъо рагъахьэ, хэу­шъхьэфыкIыгъэ дзэ операцием хэлэжьэрэ нэбгыритфымэ ясабыйхэм ыпкIэ ара­гъэтырэп.
КIэлэцIыкIу IыгъыпIэр илъэс пчъагъэкIэ узэкIэIэбэжьмэ ашIыгъагъ, непэрэ мафэм ехъулIэу ащ щыкIагъэхэр иIэх, игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр рашIылIэнхэу ежэх. УФ-м и Президент иунашъокIэ 2025-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэри джы агъэкIэжьыщтых.
«Насыпыр» дэгъукIэ, дахэкIэ къахэщыным Зезэрэхьэ Фатимэ ишъыпкъэу дэлажьэ, иIофшIэгъухэр кIэлэпIу анахь чанхэм ясатырэ хэтых. Коллективыр зэгурыIожьэу зэрэщытыр пащэм къыхегъэ­щы, нахьыкIэхэр нахьыжъхэм акIырыплъыхэзэ Iоф ашIэ. Районым имызакъоу республикэм щызэхащэрэ зэнэкъокъухэм, Iофтхьабзэхэм кIэлэпIухэр ахэлажьэх, зэрифэшъуашэу закъыщагъэлъагъо.
ДЕЛЭКЪО Анет.
Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан.