Лъэпкъ шхыныгъо шъхьаIэу адыгэ къуаер тыди щызэлъашIэ. Ащ ыцIэ лъагэу зэрэIугъэм уимыгъэгушхон плъэкIырэп. ИжъыкIэ адыгэ лъэпкъым ибысымгуащэ пэпчъ къуаем иихын пылъ шапхъэхэр, ащ ишъэфхэр дэгъоу ышIэщтыгъ. Непэрэ мафэм ар зыгъэфедэрэ бзылъфыгъэхэр тиIэх.

Къуаджэу Хьакурынэхьаблэ щыщ Гъыщ Анжелэ илъэси 8-м ехъугъэу чэмхэр иIэхэу къуае рехы. Адыгэ къое шъыпкъэм иIэшIугъэ къоджэдэсхэм ямыза­къоу нэмыкI чIыпIэхэми зэлъаригъэшIагъ. Адыгэ къуаем ифестиваль илъэс пчъагъэ хъугъэ чанэу зыхэлажьэрэр, непи иIэпэIэсэныгъэ къегъэлъагъо.
— Къое ихыкIэ сигуащэ сигъэшIэ­гъагъ, тяни рихыщтыгъ, ау сыкIэрыхьащтыгъэп. Илъэс 18 сыныбжьэу унагъо сыкъи­хьагъ, джащ дэжьым нахь сшIогъэ­шIэгъон хъугъэ. Сыкъызащагъэр бэ темышIэу сигуащэ зыгорэм кIон фае хъугъэ, щэр мыкIодыным пае, ащ дэжьым гъэучъы­Iалъэхэр ащ фэдизэу иныгъэхэп, сыкIэрыуцуи къуаер исхыгъ. Ащ зи къин пымылъэу, шъэф хэмылъэу къысшIо­шIыгъ. Сигуащэ къызэкIожьым сыгушIозэ сыпэгъокIыгъ, къуаеу исхыгъэр езгъэлъэгъугъ. Сыгу химыгъэкIэу къызгуригъэIуагъ шэпхъэ гъэнэфагъэхэр мыщ зэрэпылъыр, макIэу зэрэхэзгъэкIыгъэр къысиIуагъ. Мыщ дэжьым нахь сыкIырыплъэу сыублагъ, зэрэрихырэр сшIогъэшIэгъонэу гум исыубытагъ. ШIоигъо­ныгъэ уиIэмэ, зэмыгъэшIэн щыIэп, — къытфеIуатэ Анжелэ.
Бысымгуащэм къуае зэрэрихырэр нэрылъэгъу тфэхъугъ, тигуапэу ащ тылъып­лъагъ. Чэмыр пчэдыжьым жьэу ыщыгъ, щэр ызыгъ, литрэ 12 зэрыфэрэ щыуаным ригъэхъуагъ, хьакур хигъани, мэкIэ макIэу ар ыгъэплъыгъ. Анжелэ къызэриIуагъэмкIэ, щэр къэбгъажъо хъущтэп, къызыжъокIэ макIэ хэкIыщтыр ыкIи пытэ хъущт. Пленкэ фэдэу къытыришIыхьанэу зежьэм пэшIорыгъэшъэу ыгъэхьазырыгъэ къоепсыр игъорыгъоу ыбгъукIэ мэкIэ макIэу къашыкъыкIэ рикIэкIэу ыублагъ. Къуаер къызэрэугъо­инэу, къоепсыр шъхьафы къэхъоу ригъэ­жьагъ. Нэужым ар къыхихыжьыгъ, къое­хылъэм рилъхьагъ. Ар пцэлым хэшIыкIыгъ, мы аужырэ илъэсхэм шlогупсэфэу егъэфедэ ыкIи къуаем иIэшIугъэ, идэгъугъэ ащ хигъахъоу бзылъфыгъэм елъытэ. Джы къопс иIэу, ижъыкIэ агъэфедэщтыгъэм нахь фэдэу, зэригъэ­гъотын мурад иI. Анжелэ ыIэ есагъэу, нэгъэупIэпIэгъукIэ къуаер зэпыригъэ­загъ, теплъэ дахэ иIэ къэхъугъ. ТIэкIу ежи ыущыугъ, ащи шIыкIэ гъэнэфагъэ иI, ыгъэгъущтхэр нахь щыугъэ ешIых.

— Къоепсэу бгъэфедэрэми мэхьанэшхо иI. ХэушъхьафыкIыгъэ флягищ литрэ 40 арыфэу згъэуцугъэ, чэзыу-чэзыоу хэсхырэр хэзгъэхъожьызэ сэугъоижьы. Мэфищэ нахьыбэ щытыгъэр згъэфедэрэп, ар хэфащэ зыхъукIэ къуаем иIэшIугъэкIэ зэрар къэкIо, — еIо тигущыIэгъу.
Мафэ къэс, непэ тIо, Анжелэ чэмиплI ещы, ахэм литрэ 50 фэдиз къаты, ащ нэмыкIэу зы унагъо къыщещэфы. Пчыхьэ къэс къое 12 — 13-р рехы. Ахэм анахьыбэмкIэ зы килограмм къарыкIырэр, ау къелъэIухэу нахь ин рагъэшIэуи мэхъу. Шапхъэм диштэу щэ литри 6-м къое килограмм хэкIын фаеу бзылъфыгъэм елъытэ.
ИжъыкIэ зэрэрахыщтыгъэ шIыкIэм фытегъэпсыхьэгъэ хьакъу-шыкъухэри игуащэ къыфигъэнэжьыгъэхэу бысымгуа­щэм къуаер рехы, арын фае икъуае анахь IэшIоу зыкIалъытэрэри, уасэ зыкIыфашIырэри.

— Адыгэ къое шъыпкъэм иIэшIугъэ нэмыкI цIыф лъэпкъхэм ядгъэшIэнэу, ащ шIуагъэу пылъыр зэхашIэнэу тыфай. Адыгэ къуаем нахь IэшIу щыIэп. Къоепсым ычIыпIэкIэ уксускIэ изыхыхэри къахэкIых, ар нэмыкI шъыпкъ. Джащ фэд щэм щэташъхьэр тепхэу, сепараторым къыдэкIыгъэр хэбгъахъомэ, къуа­ем идэгъугъэ зэIыхьащт, пхъашэ, пытэ хъущт, итеплъи Iэещт, — еIо Гъыщ Анжелэ.
Ар фестивалым илъэс пчъагъэ хъугъэ зыхэлажьэрэр. 2019-рэ илъэсым европейскэ шхын адыгэ къуаем хишIыкIи апэрэ чIыпIэр къыдихыгъагъ. ГъэрекIо къуаем иихынкIэ ящэнэрэ чIыпIэ къыфагъэшъошагъ. Мыгъэрэ Iофтхьабзэми зэрифэшъуашэу зыфигъэхьазырыгъ, мы илъэсыр унагъом и Илъэсэу зэрэщытыр къыдыхэлъытагъэу илъэс 15 зыныбжь ипшъэшъэжъыеу Мадинэ къое ихынымкIэ IэпыIэгъу къыфэхъу. Джащ фэдэу адыгэ къуаер хэлъэу европейскэ шхын гъэшIэгъон ышIынэу зэригъэнафэрэр къытиIуагъ ыкIи ар зыфэдэр къытигъэлъэгъугъ, иIэшIугъэ тигъэуплъэкIугъ.
Адыгэ къуаем ифестиваль Шэуджэн районымкIэ хэлэжьэщтхэр культурэм и Унэ иIофышIэхэр ары. ПэшIорыгъэшъэу ахэр кIохи ячIыпIэ агъэхьазырыгъ, мазэм къыкIоцI агъэкъэбзэгъэ къамылхэр къы­зыфагъэфедэхэзэ ижъыкIэ щыIэгъэ унэ цIыкIу ашIыгъ, къуае зыщырахыщт чIыпIэр, ящыкIэгъэ Iэмэ-псымэхэр зэкIэ ащагъэх.

— Фестивалым мэхьанэшхо иI, адыгэ лъэпкъым икультурэ ибаиныгъэ, ишхыныгъо зэфэшъхьафхэр хьакIэхэм ятэгъэлъэгъух, джащ фэдэу ныбжьыкIэхэри бэу къытэкIуалIэх. ТэркIи ащ шIогъэ гъэнэфагъэ пылъ, умышIэ горэ зэогъашIэ, нахь ныбжь зиIэхэр къэкIох, ахэм такIырэплъы, завод инхэм къарыкIырэ мастерхэм гущыIэгъу тафэхъу. Къое лъэпкъ зэфэшъхьафыбэ щыI, ау шIуагъэу пылъымкIэ адыгэ къуаер пстэуми апэ итэу сэлъытэ, — еIо бзылъфыгъэм.
2018-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу культурэм и Унэ илитературнэ кружок ипащэу Анжелэ Iоф ешIэ. Ащ нэмыкIэу унэгъо хъызмэтыр чанэу зэрехьэ. Гъыщ­хэр унэгъо Iужъу мэхъух, зэдеIэжьхэзэ, шъхьадж ипшъэрылъ ыгъэцакIэзэ мэп­сэух.
Щэм дэрмэнышхо пылъ. Бысымгуащэм мыщ хэшIыкIыгъэ продукциехэр зэкIэ ешIы. Адыгэ къуаер, щхыу зэхэлъыр, щатэр, адыгэ хьалыжъор ыкIи нэмыкIыбэ ащ къытпигъохыгъэх. Анжелэ уиунэ сыдигъокIи цIыф кIуапIэу щыт, нэгушIоу ар хьакIэхэм апэгъокIы, адыгэ шхынхэр апегъохы. Италием къикIыгъэ хьакIэхэри иIагъэх, къэтынэу «Поедем, поедим» зыфиIорэм къуае зэрэрихыгъэр къыщагъэлъэгъуагъ.
Адыгэ къуаем ия XIII-рэ фестиваль Iоныгъом и 7 — 8-м Мыекъопэ районымкIэ Дэхъо гъэхъунэм щыкIощт. Рес­публикэм ирайонхэм IэпэIасэхэр къарыкIыщтых. Iофтхьабзэм къекIуалIэхэрэм гъэшIэгъоныбэ алъэгъущт, анахь къое блэгъэ кIыхьэр мэфэкIым щыхахыщт. Лъэпкъ культурэм иартистхэм концерт къатыщт, лъэпкъ Iэпэщысэхэм якъэгъэлъэгъон мэфэкI программэм къыдыхэлъытагъ. Нэбгырэ пэпчъ ыгу рихьырэр ыщэфын амал иIэщт.
АР-м и ЛIышъхьэ иунашъокIэ адыгэ къуаем ифестиваль хэлажьэ зышIоигъо­хэм апае Мыекъуапэ икIэу Дахъо гъэ­хъунэм нэс автобусхэр тетыщтых.
ДЕЛЭКЪО Анет.
Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан.