Адыгеир цIыф лъэпкъыбэ дахэу зыщызэдэпсэурэ шъолъыр. Мыщ къыщымыхъугъэхэми, нэмыкI чIыпIэхэм къарыкIхи исыгъэхэу, щылэжьагъэхэм япчъагъэ макIэп. Ахэм ащыщыгъ дзэкIолIэу, кIэлэегъаджэу, усакIоу ыкIи тхакIоу Евграф Васильевич Студеникиныр.

Ар Iоныгъом и 5-м, 1924-рэ илъэсым Ростов хэкумкIэ Обливскэ районым ит къутырэу Генераловскэм къыщыхъугъ.
Гурыт еджапIэр къызэриухэу 1942-рэ илъэсым заом кIуагъэ. Авиационнэ полкым хэтэу Молдавием, Украинэм, Польшэм, Германием ащызэуагъ. Ясско-­Кишиневскэ, Висло-Одерскэ, Берлинскэ операциехэм ахэлэжьагъ, къалэу Прагэ шъхьафит зышIыжьыгъэхэу, нэмыц-­техэкIожъхэм къаIыпызыхыжьыгъэхэм ащыщыгъ. Хэгъэгу зэ­ошхом иорденэу я II-рэ шъуашэ зиIэр, медальхэр къыфагъэшъо­шагъэх. Илъэс 18 нахь ымыныбжьыгъэми заом зыIохьэм лIыгъи, цIыфыгъи, щэIагъи зэ­рэхэлъыр, ихэгъэгу шIулъэгъу зэрэиныр къыгъэлъэгъуагъ.
1952-рэ илъэсым Евграф Краснодар къэралыгъо кIэлэ­егъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет къыухыгъ ыкIи 1995-рэ илъэсым нэс, пенсием окIофэкIэ, Адыгеим и Джэджэ район иунагъокIэ щыпсэугъ, урысыбзэмрэ литературэмрэкIэ гурыт еджапIэу N 1-м икIэлэ­егъэджагъ. Хэгъэгу зэошхом иныбжьыкIэгъу хэзылъхьагъэу, бэ зылъэгъугъэ ыкIи зыпэкIэ­кIыгъэ Е. Студеникиныр кIэлэ­егъэджэ дэгъугъ, исэнэхьат за­фэу ылэжьыгъ, къыткIэхъу­хьэрэ лIэужхэм яхэгъэгу шIу алъэгъоу, шIэныгъэр якIасэу зэрипIущтхэмкIэ зышъхьасы­жьыгъэп. ИкIэлэеджакIохэм ащыщыбэр щыIэныгъэ гъогум дахэу рыкIуагъэх.

ДзэкIолIэу, кIэлэегъэджэ гъэ­шIэгъонэу зэрэщытыгъэм имызакъоу, щыIэныгъэм ригъэшIыгъэ гупшысэхэр, къешIэкIыгъэ цIыфхэм щыIакIэм фыщытыкIэу, гуетыныгъэу фыряIэр, дунэе­шхоу цIыфыр зытетым хэти зэрехъулIэрэр, уцIыфэу сыдигъуи ущытыным ыкIи укъэ­нэ­жьыным ямэхьанэ зэхишIапэу, усэныр, тхэныр я 60-рэ илъэс­хэм япэублэм ригъэжьэгъагъ.
1955-м щегъэжьагъэу лIым ытхыхэрэр хиутыщтыгъ.
Зэошхоу зыхэтыгъэр, илъэсыбэм кIэлэегъаджэу Iоф зэришIагъэм ыкIи зэчый гъэнэфагъэ зэрэхэлъым агъэгупсэфыгъэп — игумэкIи, игушIуа­гъуи, илъэпкъ шъхьэлъытэжьи, уцIыфыным имэхьани, пшъэрылъ зэфэшъхьафыбэу щыIэныгъэм къыгъэуцурэ пэпчъ зэхишIапэу, а зэкIэм апэрэр ыкIи апшъэр — хэгъэгу шIулъэгъур арэу зэ­рэщытыр Е. Студеникиным иусэ­хэмкIэ, очеркхэмкIэ, рассказхэмкIэ, романхэмкIэ къы­риIотыкIыныр фызэшIокIыгъ.
Хэку гъэзетэу «Адыгейская правда» («Советскэ Адыгеим»), край гъэзетэу «Советская Кубань», журналэу «Кубань» иусэхэр, иочеркхэр къары­хьэщтыгъэх. 1975-рэ илъэсым Краснодар тхылъ тедзапIэм иочеркхэр зыдэт тхылъэу Е. В. Студеникин «Через горы к морю», журналэу «Кубань» ирассказхэу «Лесная история», «Родное гнездо» къащыхиутыгъэх. ТхакIом роман-тетрало-­
гиеу «Задонье» ытхыгъ. Журна­лэу «Дон» мы романым иапэрэ тхылъэу «Плеть Задонья», ятIо­нэрэ ыкIи ящэнэрэ тхылъхэр «Стон Задонья», «Кровь За­донья» зыфиIохэрэр журналэу «Литературнэ Адыгеим» къадэ­хьагъэх.
Нэужым Адыгэ тхылъ тедзапIэм Е. Студеникиным ироман тхылъиплI шъхьаф-шъхьафэу, тхылъ зырызэу «Плеть Задонья» (2001), «Стон Задонья» (2002), «Кровь Задонья» (2006) ыкIи «Зов Задонья» (2009) къыщыхаутыгъэх.
Адыгеир зиятIонэрэ унэ хъу­гъэу, адыгэхэр ыгукIи ышъхьэкIи зыштагъэу, хэкум идэгъу­гъэ-лъэпIагъэ ыгъэтынчыщты­гъэу, щыIэныгъэм хэлъ-хэсыр дэгъоу зыушэтыгъэ тхакIоу Ев­граф Студеникиным ироманхэр гупшысэ икъуи, шъошэпкъ дэгъуи зиIэх. Непэ, гухэкIми, тхылъым еджэхэрэм япчъагъэ къызэрэщыкIагъэр, мы тхакIом ироманиплI купкIышхо зэряIэр, ахэм ахэт образ пэпчъ ипсы­хьэгъагъэ, щыIэныгъэр уимыкIасэу, уимылъапIэу, цIыф пэпчъ пшъхьэ фэмыгъадэу пфэтхыщтэп. ТхакIоу Е. Студеникиным щыIэныгъэр гъунэнчъэу илъэпIагъ, Хэгъэгур зэо машIом зештэм, илъэс 18 нахь ымыныб­жьэу зэуапIэм Iухьи, лIыгъэ хэлъэу зэуагъэ, ТекIоныгъэр къыгъэблэгъагъ, дзэкIолI чан­пхъэшагъ. Зэо ужым еджагъ, кIэлэегъэджэныр къыхихи, а сэнэхьатыр зэригъэгъотыгъ, ри­гъэджэгъэ еджакIо пэпчъ цIыфышIу зэрэхъущтым, шIэ­ныгъэ-гъэсэныгъэ зэригъотыщтым зышъхьамысыжьэу дэлэжьагъ, ащ къыщыуцугъэп, ихудожественнэ тхыгъэхэмкIэ литературэр ыгъэбаигъ.
Е. Студеникиныр Адыгэ Рес­публикэм культурэмкIэ иза­служеннэ IофышIагъ, Урысыем итхакIохэм я Союз 1997-рэ илъэсым щегъэжьагъэу хэтыгъ. Адыгеим лIэшIэгъуныкъо Iэпэ-­цыпэм щыпсэугъ, цIыфыгъэ Iэ­дэбыр, нэхъоир ыухъумэу щы­Iагъ, тхакIор къызыхъугъэр непэ илъэси 100 мэхъу, ыцIэ епIоныр, итворчествэ гъогу уры­плъэжьыныр къылэжьыгъ, шъхьэкIэфэныгъэ иныр епэсыгъ ыкIи ифэшъуаш.
Мамырыкъо Нуриет.