СурэтышI гъэшIэгъонэу Абыдэ Асият Черкесскэ нэIуасэ тыщыфэхъугъ. 2000-рэ илъэсым Къэрэщэе-Черкес къэралыгъо кIэлэегъэджэ университетым ихудожественнэ-графическэ факультет ащ къыухыгъ. КIэлэцIыкIу Iыгъы­пIэм илъэс 20 фэдизрэ Iоф щишIагъ. Ащ ыуж кIэлэцIыкIухэм яIэпэIэсэныгъэ зыщыхагъэхъорэ Гупчэм щылэжьагъ, декорацие шIыным гухахъо хигъуатэу Iоф дишIагъ. Нэужым «Си Арт» зыфиIорэ еджэпIэ-студие къызэIуихыгъ.

Асият истудие тыригъэблэгъагъ. ТызчIэхьэгъэ унэ-еджэпIэ цIыкIур гуIэтыпIэу зэIухыгъ. ТыдэкIи кIэлэцIыкIухэм ясу­рэтхэр пылъагъэх, краскэ шъо зэфэ­шъхьафхэр зэрыт пкъыгъохэр Iанэмэ атетых. Студием къакIорэ пшъэшъэ цIыкIухэр нэшIо-гушIоу къытпэгъокIыгъэх. Ежьхэм апэIупхэгъэ пэIупхъохэм афэдэу зырыз къытати, тагъэтIысыгъ. Ушэтын гъэшIэгъон горэ къызэрэтажэрэр къыдгурыIуагъ. «Сурэт шъумышIэу мыщ шъу­чIэкIыжьыщтэп!» — къытиIуагъ Асият. Адыгэ тхыпхъэхэу тхьапэм хэупкIыгъэхэм тахагъади IофшIэныр тыублагъ.
Абыдэ Асият иеджапIэ зигъэлажьэрэр илъэсищ хъугъэ. ШIоигъоныгъэ зиIэхэр зэкIэ ащ къыфэкIонхэ алъэкIыщт. Илъэсищ хъугъэхэм къащегъэжьагъэу ныбжь зиIэхэм анэсыжьэу.
— Анахьыжъэу къысфакIощтыгъэхэм ащыщэу бзылъфыгъэ горэм илъэс 65-рэ ыныбжьыгъ, — къеIуатэ Асият. – Ипхъо­рэлъфхэр къыщэхэти, ежьыри агосэу сурэт ышIыщтыгъ. СурэтшIыным ащ гухахъо хигъуатэщтыгъ ыкIи лъэшэу шIогъэшIэгъоныгъ.
Асият истудие къакIохэрэм гъэшIэгъо­нэу Iоф адешIэ. СурэтшIыным ишIыкIэ— амалхэр аригъэшIэн къодыеу щымытэу, пшъэрылъ нахь инхэр зыфегъэуцужьых. КIэлэцIыкIухэм ягушъхьэ зэхашIэ къыгъэ­ущыным пылъ.
— Творчествэм цIыфыр къызэIуехы, ишIоигъоныгъэхэр, ыгу илъхэр къегъэ­нафэх. ЗыкIэхъопсырэм зэрэлъыкIорэм фэдэу, зэджэнджэшырэр, зыщыщынэрэр творчествэм нафэ къыфешIы. Мыр психологие шапхъэмэ ащыщ. — Асият нахь игъэкIотыгъэу зигугъу къышIырэр къе­гъэ­нафэ. — Телевизорым, телефоным, гаджетхэм цIыфыр лъэшэу агъэпшъы. ШъхьэкуцIым имыщыкIэгъэ бащэ ехьэ. ЦIыфым ащ шэнычъэ ешIы, сабыйхэр лъэшыщэу япхыгъэхэу мэхъух. Ахэм псынкIэу пстэури зыхащэ. СурэтшIыныр, творчествэр шъхьэкуцIыр зыукъэбзыхэрэм ащыщых. Творчествэм уегъэгу­шхо, рэхьатныгъэ къыпхелъхьэ, уиакъыл епсыхьэ, ямышIыкIэу гупшысэным уфегъа­сэ. Театрэхэми садэ­ла­жьэ. Ахэм ащагъэуцурэ къэгъэлъэ­гъон­хэм сигуапэу декорациехэр афэсэшIых.
Асият истудие къакIохэрэм зыгорэ афэмышIыным ищынагъо псынкIэу аIэ­кIехы, сурэт ашIызэ хэукъохэмэ, хэукъо­ныгъэр къызфэбгъэфедэнышъ, сурэтым хэбгъэхъон зэрэплъэкIыщтым регъэгупшысэх. Ар джэгукIэ-шIыкIэ гъэшIэгъо­нэу зэхещэ. Ащ фэдэу зыщыщынэхэрэр кIэлэцIыкIухэм IэкIыб арегъэшIы.

— Ахэр къызыкIохэкIэ, ясэIо: «Мыр еджапIэп, шъукъэтэджы, къыбгосым ышIырэм шъуеплъи хъущт». Мыдэныгъэ гори къыхэзгъахьэрэп. «СфэшIыщтэп, къыздэхъущтэп» зыфиIорэ гущыIэхэр къязгъаIорэп. Агу римыхьыгъэр ашIыгъэ­мэ, гугъу зырамыгъэхьэу тхьапэр зэхацIыцIэнышъ, радзыжьыным есэгъасэх. Ар псынкIэу пшIышъун фае, къыдэмыхъу­гъэм сабыир рысымэджэнэу щытэп.
Студием Iоф щытшIэзэ пшъэшъэ цIыкIу­хэм ащыщ сурэтэу ышIыгъахэм ымышIахэу краскэ тыриутхагъ. ПсынкIэу гъыныр къыхидзагъ, джарэу ыгу хэкIыгъ къыщышIыгъэр. Асият ащ екIуалIи сурэтшIыгъэр бгъэтэрэзыжьын зэрэплъэкIыщтыр ригъэлъэгъугъ. Краскэр сурэтым ыкъопэ зэфэшъхьафхэм атыриутхи, ащ фэдэу рахъухьэгъагъэ фэдэу къэлъэгъуагъ. Джащ фэдэу щыIэныгъэми сыд къин ущыхэфагъэми, ор-орэу уздеIэжьышъун, а чIыпIэм укъыхэкIыжьын плъэкIынэу творчествэм уегъасэу елъытэ Асият.
КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм Iоф щишIэ зэ­хъум Асият сурэт ышIыгъэп. IэпэIэсэныгъэу хэлъыр ятэ елъэгъути, сурэтшIыныр химынэжьынэу, къыштэжьынэу ренэу къыриIощтыгъ. Тым идунай зехъожьым, ятэ къыриIощтыгъэхэр ыгу къэкIыжьхи творчествэм зыфигъэзэжьыгъ, ежь истудие къызэIуихыным къыфэкIуагъ.
— КIэлэегъэджэ гъэнэфагъэ сиIагъэп, слъэгъурэр зэкIэ сурэт сшIыщтыгъэ: чъыг­хэр, къэгъагъэхэр, псыхъор. ТхакIохэм, шIэныгъэлэжьхэм ясурэтэу тхылъхэм адэтхэм атесшIыкIыщтыгъ. Ар сятэ ылъэ­гъущтыгъ. Мафэ горэм гъэзетым еджэу щысызэ, сурэтшIынымкIэ зэнэкъокъу республикэм зэрэщызэхащэрэр къыриджыкIыгъ ыкIи ащ сыхэлэжьэнэу сытыригъэгушIухьагъ. Апэ сыфэягъэп, «сыд сэ сшIырэр, хэт сурэтышIэу сызлъытэщтыр?» сIуагъэ. Ау ежь ишIоигъоныгъэ сышIокIыгъэп. Лъэпкъ мэхьанэ сурэтым иIэнэу щытыгъ. Адыгэ мэфэпчъэу тиунэ илъыгъэм итыгъэ сурэтхэм ащыщэу анахь сыгу рихьыгъэр псыхьэ къэкIогъэ адыгэ пшъэшъитIум къошынхэр аIыгъхэу псыхъо нэпкъым Iутхэу, мэзым къыхэкIыгъэ шыур ахэм къалъыплъэу зэрытыгъэр ары. Джащ сурэт тесшIыкIи Iанэм тхьапэр къытезгъэнагъ. СшынахьыкIэрэ сэрырэ джэгум тыхэтэу тызэфэгубжи, сурэтэу сшIыгъэм къэлэмкIэ тетхагъ. ТезгъэкIыжьы фэдэу сшIи, сыгъи, сыпыхьи сурэтыр дэгъэчъым дэслъхьагъ. «Сурэтыр пшIыгъа?» ыIуи сятэ къыкIэупчIагъ. КъысщышIыгъэр къы­фэсIотагъ ыкIи ащ нахьыбэрэ сыпылъыжьы­гъэп. Мэфэ заулэ тешIагъэу гъэзетэу къытфэкIуагъэм седжэзэ, слъэкъуацIэ къисыджыкIыгъ. СыгуIэзэ сятэ фэсхьи езгъэджагъ. Зэнэкъокъум изэфэхьысыжьхэр къырагъэхьагъэхэу, ащ ящэнэрэ чIыпIэр къыщысхьыгъэу къычIэкIыгъ. ТекIоныгъэ къыдэзыхыгъэхэм мэфэкIэу афашIыгъэм сятэ сигъусэу сыкIуагъ. Сомэ шъищрэ къэгъагъ Iэрамрэ къысатыгъагъ. Ар зы гъэшIэгъон дэдэ горэу, гуIэтыпIэ инэу сфэхъугъ. СызэрэгушIогъагъэр къэ­сэшIэжьы…

IэпэIэсэныгъэу хэлъым елъытыгъэу ятэ ынаIэ зэрэтетыгъэр Асият лъэшэу IэпыIэгъу къыфэхъугъ. Iофэу ышIэрэм мэхьанэу иIэр зэхишIыкIызэ, гухахъо хигъуатэзэ исэнаущыгъэ фэшъыпкъэу мэлажьэ. IэпэIасэм истудие къакIохэ ашIоигъоу ны-тыхэм ялъэIурэ кIэлэцIыкIухэри къахэкIых.
— Непэ сабыир телефоныкIэм е компьютер джэгукIэм къыкIэмылъэIоу сурэт ышIы шIоигъомэ, угушIон ыкIи ар ебгъэ­гъотын фае, — къыхегъэщы IэпэIасэм. — КъэкIорэ кIэлэцIыукIухэр мыщ насыпышIо зэрэщыхъухэрэр сэлъэгъу, ашIэрэр ашIогъэшIэгъон, агу рехьы. Щэгъых ыкIи щэщхых, язытет шъыпкъэр аушъэфырэп. Ащ гухахъо хэсэгъуатэ. Видеоу атесхыхэ­рэр чэщырэ зэхэсэгъэуцожьых, ахэм пчъагъэрэ сяплъын слъэкIыщт. Нэбгырэ пэпчъ екIолIэкIэ шъхьаф фысиIэу Iоф дэсэшIэ, ар шэпхъэ шъхьаIэу сиI.
— Адэ хэта адыгэ сурэтышIхэм ащыщэу о нахь къахэбгъэщырэр, нахь къыппэблагъэр?
— Цырымэ Руслъан, Дыгъу Айтэч, СтIашъу Юр, Шъэукъуе Хьамед – мыхэм ятворчествэ гум пэблагъ. Дунаим щыцIэрыIохэр зытштэрэм, Леонардо да Винчи нахь къахэзгъэщыщтыгъ сыдигъо­кIи. Лъэныкъо зэфэшъхьафхэм заритызэ зэрэлажьэщтыгъэр сшIогъэшIэгъон, сиблагъэ горэм фэдэу зэхасшIэщтыгъ. Джы ащ янэ адыгэу зэрэщытыгъэр къатхыжьы. Ари гъэшIэгъон. Адыгэхэр IэпэщысэшIыным нахь фэщэгъагъэх, джы сурэтшIыным нахь зыратынэу, заушэтынэу сыфай. КIэлэцIыкIухэм гъунапкъэ афэзгъэуцурэп: акрил, акварель, гуашь — зыфаемкIэ сурэт ашIы. Тхьапэм нэмыкIэу, Iалъмэкъхэм, щыгъынхэм, паIохэм, цуакъэ­хэм сурэтхэр атетэшIыхьэх.
— Адыгэ тхыпхъэхэр мары огъэфедэх, сурэтым адыгэ нэшанэ хэлъы­ным гъэнэфагъэу удэлажьа?
— Егъэзыгъэу зыпари язгъэшIырэп. Шъхьадж ышIы шIоигъор къыхехы. Ау лъэпкъым щыщхэм якультурэ, яшэн-хабзэхэр ашIэнхэ фае. Ахэр лъым хэлъых. Арышъ, къэгъэущыгъэхэу творчествэм пхырыщыгъэнхэ фае. Ау уфэсакъызэ…
Зэблэпхъу мыхъущт шапхъэхэр лъэпкъым икультурэ къыхэщых. Тхыпхъэхэм, тамыгъэхэм лъэпкъ тарихъыр ахэушъэфагъ. Сабыйхэм ар анэбгъэсын фаеу Асият елъытэ. Сыдми зыгорэ ашIыкIэ хъущтэп.
— «Сыд сабыйхэм яцIыкIугъом къыщыублагъоу ябгъэшIэн фаер?» аIоу къы­сэупчIыгъагъэхэмэ, джэуап ястыжьыщтыгъэ: музыкэр, сурэтшIыныр, къэшъоныр ыкIи спортыр. Ахэм ауж хьисапыр, хьарыфхэр, тхэныр, нэмыкIхэри. Апэ зэхашIэр къэбгъэущын фае. Тхьэм къахилъхьагъэр бгъэкIоды хъущтэп.
Тхыпхъэу къытатыгъэхэм атехыгъэ сурэтхэр Iалъмэкъхэм атетшIыхьи, тэри тиIофшIэн тшIогъэшIэгъонэу дгъэцэкIагъэ. Зыфэдэ къэмыхъугъэ тхъагъо горэ сурэт­шIыным хэдгъотагъ. Искусствэм цIыфыр зэриIэтырэм, идунай зэрэхигъахъорэм щэч хэлъэп.
Тэу Замир.
Мыекъуапэ – Черкесск.
Сурэтхэр авторым иех.