Журналист зэдэлэжьэныгъэмкIэ Къэрэщэе-Черкес Республикэм тыкъэтыфэ чылэгъо зэфэшъхьафхэм тадэхьагъ, тапхырыкIыгъ. Ахэр къэзыгъэгъунэрэ Iуашъхьэхэр тыгу екIугъэх. Джашъохэу, къэкIырэ хъатэ атемытми, зэпэIутхэу, зэпэIутхэу чылэгъо кIыбхэмкIэ рекIокIых. Тишъолъырхэм ячIыопс изэфэмыдэныгъэ гу лъыттагъ. Гъогум тытетыфэ гъэмэфэ мэфэ фабэхэри зэхэтшIагъэп, тшIогъэшIэгъонэу тилъэпкъэгъухэм заIудгъакIэщтыгъ, нэIуасэ тафэхъущтыгъ, нэшIо-гушIоу ахэр къытпэгъокIыщтыгъэх. Хьабэз районым иадминистративнэ гупчэу къуаджэу Хьабэз нэIосабэ къыщытшIыгъ. Жьумэй Анзор итарихъ пкъыгъохэм ямузей ыуж адыгэ шъэжъыехэр зышIэу Адышэс Азэмат дэжь теблэгъагъ.

Азэмат щагум къыщытпэгъокIи ипщыпIэ тыригъэблэгъагъ. ИIэпэIэсэныгъэ къэзыушыхьатырэ IэшIагъэхэр Iанэм къытырилъхьагъэх.
— Шъэжъыемэ акIэхэр зыхэсшIыкIы­хэрэр зэфэшъхьафэу зэхэдзагъэх, — къыублагъ ащ къыIотэныр Iанэм телъы­гъэ пкъыгъо плIэмые шIуцIэхэр къыштэзэ. — ГущыIэм апе, мыр псыцу бжъа­къом хэшIыкIыгъ, Африкэм къыращы, Якутием къыращыхэрэри ахэтых, мэл бжъакъоу хахьэрэр къыздисхырэр Хьабэз. — Азэмат игуапэу хэщхыкIы.
Адыгэ шъэжъыеу ышIыгъэм ипчъагъэ зыфэдизыр Азэмат ылъытагъэп, ышIырэр ыщэным паеп, ишъэогъоу зыфишIыгъэ­хэм янэIуасэхэу къыкIэлъэIугъэхэм джы афешIы. Зы шъэжъыем ишIын, зыпарэми ымыгъэоухъумэ, тхьамэфитIукIэ фызэшIокIы.
— Мыр о пфэсшIырэр ары, — Азэмат Анзор зыфигъази, шъэжъые ныкъошIэу Iанэм телъыр фигъэкIотагъ.

— Мы Iофым зыгорэм уфигъэсагъа, сыдэущтэу шъэжъые шIыныр зэбгъэшIагъа? — къеупчIыгъ IэпэIасэм НэкIэпыджэ Замирэ.
— «Кавказ ицIыф лъэпкъхэм яIаш» зыфиIорэ тхылъым сырыгъозагъ, Къэ­бэртэе-Бэлъкъарым щыщэу Тумэ Зэлим сыдэлажьэ, зэпхыныгъэ дысиI.
— Узфэщэгъэ Iофым нэмыкIэу сыда пшIэрэр, тыдэ ущылажьэра? — сеуп­чIыгъ Азэмат.
— Сэ Адыгэ къэралыгъо университетым биологиемкIэ ифакультет къэсыухыгъ. Хьабэз гурыт еджапIэм Iоф щысэшIэ. Биологиер, трудыр, авиамоделированиер, робототехникэр, шахматхэмкIэ кружокхэр ясэгъэхьых.
— КIэлакIэ агъотыгъэти, зэкIэ па­шIагъ, арыба, Азэмат, — сэмэркъэу хэлъэу къэсIуагъ, ау еджапIэу Азэмат зыIутым се­хъопсагъ ащ фэдэ IофышIэ зэряIэмкIэ.
Азэмат къэтэджи нэмыкI унэм кIуагъэ. Бэ темышIэу щабзэмрэ щэбзащэхэмрэ ыIыгъхэу къыгъэ­зэжьыгъ.
— Мыри ора зышIыгъэр? — упчIэ фэдгъэзагъ.
— Этнокласс зызэхащэм, хьатхэм ядзэкIолI манекен дгъэ­уцугъэ, ащ пае мыри сшIыгъэ.
— Пстэури сыд къызщежьа­гъэр? — Абидокъо Люсанэ къэ­упчIагъ.

— Лъэтегъэуцом уатэ къыхэсхыгъагъ. ЗыкъызщысшIэжьырэм Iэмэ-псымэхэр къесэлъэшъокIых. Сятэ игараж IункIыбзэхэр къэзгъотыти, къыIусхыти, ащ мэфэ реным зыгорэ щысшIэу сычIэтыщтыгъ. Сяти машинэ, аккумулятор къута­гъэхэр ышIыжьыщтыгъэх, дышъэ, тыжьын пкъыгъохэм ыIэ ахэ­лъыгъ. КъэшъокIо ансамблэри ыгъэлажьэщтыгъ, лъэныкъо зэфэшъхьафхэм афэщагъэу щытыгъ. «Сыдэущтэу къежьагъ?» пIомэ, сыхьазырэу, ар схэлъэу сыкъэ­хъугъэти, уатэр къыхэсхыгъ нахь, уатэ къызэрэхэсхыгъэм пае мыщ фэдэу сыхъугъэп, — тызэрэгъэщхыгъ, ау Азэмат игупшысэ зэкIэлъыкIуакIэ сшIогъэшIэгъонэу седэ­Iугъ. — Шъэжъы­ер къэоштэшъ, къэпразыр обзы нахь, ежь-ежьырэу бзыгъэ хъурэп ныIа?! Шъэ­жъыери, лъэ­тегъэуцори мыщ дэжьым Iэмэ-псым, сыда пIомэ цIыфыр зыфэдэр, зыфэщагъэр уагъэлъэгъу.
— Адыгэ шъэжъыер сыда нэмыкIхэм зэратекIырэр? – къыкIэлъыкIорэ упчIэр фэдгъэзагъ.
— Сэ тхьампэр ыкIи ыкIэ занкIэх, — Азэмат шъэжъыеу ышIыгъэмэ ащыщ къышти, ыIэ ригъэкIуагъ, — шъолъэгъу­ба, адыгэ сэшхори, къамэри джащ фэдэх. Пкъыр кIэм кIоцIэхьэшъ, зегъэпшкIужьы.
Азэмат шъэжъыемэ ащыщ къышти, ыкIэ къыпигъэчэрэгъукIыгъ, псыцу бжъа­къом хэшIыкIыгъэ кIэ телъхьэр къы­пихыгъ, шъэжъыер зэрэзэхэлъыр къытигъэлъэгъугъ ыкIи зэхилъхьажьыгъ.
— КъэбэртаемкIэ Тумэ Зэлим сызэрэдэлажьэрэм фэдэу, АдыгеимкIэ гъукIэу Хьашхъожъ Арсен зэпхыныгъэ дысиIэу телефонкIэ сыфытео зэпыт. Сыд фэдэ упчIэ сиIэми, IэпыIэгъу къысфэ­хъух. «КъыткIэрытхэу къытэплъыхэзэ ядгъэшIэн тлъэкIырэп, о сыдэущтэу телефонкIэ къыуатIорэр къыбгурыIора?» аIошъ, кIалэхэр къыздэсэмэркъэух, — мэщхы Азэмат.
— Iэмэ-псымэхэр икъоу пIэкIэлъынхэм мэхьанэ иI, ахэр сыдэущтэу зэбгъэуIугъэх? — сеупчIы ащ.
— Къэсщэфыгъэхэри щыIэх, сятэ иягъэхэри, къысатыгъэхэри, къысфащэфыгъэхэри ахэтых. Сызпылъ IофымкIэ зэкIэ сиI.
— УиIэпэIэсэныгъэ кIэлэцIыкIухэм аIэкIэплъхьаным уегуп­шысэрэба? – къэ­упчIагъ НэкIэпыджэ Замирэ.

— Ахэр садэжь къэсэщэх. Аныбжьхэр зэфэшъхьафых. Нахьыжъхэр ыкIи нахьыкIэхэр зыхэт купхэмкIэ зэтесэфых. Ашъхьэ Iэмэ-псымэ шIыныр илъын фай. Шъом, пхъэм, гъучIым — сыд фэдэми, зыгорэм аIэ егъэкIугъэн, ащ фэгъэхьыгъэу тхылъэу щыIэхэм яджэнхэ фае. Унагъом изакъоп, еджапIэри хьаблэри пIуныгъэм хэлажьэх. Адыгэ унэ-щагу зэхэт язгъэшIын сыгу хэлъ. Счет къызэIусхыгъэу фаем ахъщэ регъахьэ, сэри сиIофшIагъэмэ зыгорэ къазыкIакIокIэ, ащ исэгъахьэ. Iэдэ-уадэхэр зычIэлъыщт пщыпIэхэр, хьакIэщхэр, адыгэ шхынкIэ хьакIэр зыщыбгъэшIон плъэкIыщт шхапIэри хэтынэу сыфай.
IэпэIэсэ ныбжьыкIэм иIэшIагъэхэри, игупшысакIи, игухэлъхэри тыгу рихьыгъэх. ЫгукIэ зыфэщагъэр Тхьэм къыдегъэхъу. Анзоррэ Азэматрэ къэлапчъэм нэс тыкъагъэкIотэжьи, тигъогу тытехьа­жьыгъ.

Тэу Замир.
Мыекъуап – Черкесск — Хьабэз