«Дзэ зэныбджэгъуныгъэм игъэпытэн иIахьышIоу хилъхьагъэм фэшI» УФ-м зыкъэухъумэжьынымкIэ и Министерствэ ибгъэхалъхьэ къыфигъэшъошагъ Урысыем ибзылъфыгъэхэм я Союз и Адыгэ шъолъыр къутамэ итхьаматэу Вэрэкъо Хьалимэт.

ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ опера­циер къызежьагъэм къыщыублагъэу тидзэкIолIхэу зэуапIэм щыIэхэм IэпыIэгъу ягъэкIыгъэным ар зипэщэ Союзыр чанэу дэлажьэ. Республикэм ибзылъфыгъэ куп пчъагъэ зэрипхы­гъэу тидзэкIолIхэм апае хъытыухэр ахъых, шIушIэ IэпыIэгъу зэфэшъхьафхэр аугъои, ахэм афэгъэ­хьыгъэ Iофтхьэбзэ зэмылIэу­жыгъохэр зэхащэх, зэуапIэм уIумытми, шIуагъэу къэпхьын плъэкIыщтыр къагъэлъагъо.
Вэрэкъо Хьалимэт — Урысыем ибзылъфыгъэ­хэм я Союз и Адыгэ шъо­лъыр къутамэ итхьамат:
— Мары аужырэхэм ащыщ, шъхьэкIэупхъухьэ волонтер бзы­лъфыгъэ 37-рэ мы мафэхэм дгъэшIуагъэ. ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операциер къызежьагъэм къыщыублагъэу ахэм яшIогъэшхо къэкIо. УIагъэхэр къызащэжьхэкIэ, ашъхьацхэр кIэу­упхъу­хьанхэ, бгъэкъэбзэнхэ фае­ба? Арышъ, бзылъфыгъэхэр псынкIэу зэфытеожьхэшъ, зэрэугъоихэшъ, сымэджэщым чIэлъхэм адэжь макIох, яамалкIэ Iэ­пыIэгъу афэхъух. Бзылъфы­гъэхэм я Союз зэман пэпчъ къыздихьырэ гумэкIыгъохэм ядэгъэзыжьын дэлажьэх. Ащ фэдагъ Чэчэн ыкIи Абхъаз зао­хэм ялъэхъани. Арышъ, сэ са­пэкIэ мыщ щылэжьагъэхэм, итхьамэтагъэхэм IофшIэнэу щы­зэтырагъэуцуагъэр непи лъытэгъэкIуатэ.
Вэрэкъо Хьалимэт, ичылэ зэ­рэщашIэрэр Марин, 1963-рэ илъэсым щылэ мазэм и 21-м къуаджэу ХьакIэмзые щыщ Хьа­кIэмыз Аскэрбый Хьаджмосэ ыкъом иунагъо къихъухьагъ. Ятэ кIэлэегъаджэщтыгъ, парторгыгъ, зэман зэблэкIыгъохэм дин IофышIагъ, къоджэ ефэндыгъ, 1998 — 2000-рэ илъэсхэм АР-м ыкIи Пшызэ шъолъыр ащыпсэурэ быслъымэнхэм я ДиндэлэжьапIэ имуфтиигъ. Янэу ХьакIэмыз (Дзыбэ) Сариет Юсыф ыпхъур бын Iужъур зыпIурэ бысым­гуащэу унэм исыгъ. Хьалимэт фэшъхьафэу унагъом шъэуиплI къыIэтыгъ.
IэпыIэгъу зищыкIагъэм ебгъэ­гъотыныр, гукIэгъуныгъэр, пшъэ­рылъэу къыпфагъэуцугъэр Iо хэмылъэу бгъэцэкIэныр ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу къыз­диштэгъэ шэнхэу Хьалимэт хэлъых. Ежь къызэриIорэмкIэ, лъэхъанэу къызхэхъухьа­гъэр ахэм арыгъуазэщтыгъ, унагъоми еджапIэми а пстэумэ ащафапIущтыгъэх.
— ЕджапIэм сычIэсыфэкIэ общественнэ Iофыбэ згъэцакIэщтыгъ. Ащ дэжьым октябрятэ­хэр, пионериер, комсомолыр щыIагъэх. Сэри сынэутхагъ, дэ­гъоу седжэщтыгъ. Арыти, пшъэ­рылъхэр къысфашIыщты­гъэх, купхэр зэхэсщэнхэу, Iоф­тхьабзэхэр зесщэнхэу. Шъхьадж нахь дэгъоу къыдэхъурэм елъы­тыгъэу, къыткIырыплъыхэзэ тфы­зэшIокIыщтыр къытфагъэ­нафэщтыгъ. ЕгъэжьапIэ хъугъэ­ри къэсэшIэжьы. Цэй Зое Юсыф ыпхъум тыригъаджэщтыгъ. ШIу­лъэгъуныгъэшхо, гуфэбэны­гъэшхо къытфыриIагъ. Дэгъоу еджэхэрэмрэ ар къызфэкъинхэмрэ тызэригъэгъусэщтыгъ. Ахэм тадэIэпыIэнэу пшъэрылъ къытфишIыщтыгъ. Ар нахь Iэры­фэгъуным пае тэмашъхьэ-тэмашъхьэуи тызэригъэгъусэ­щтыгъ. Джащ фэдэу нэжъ-Iужъхэми уадэIэпыIэн фэягъ. ЦIыфым удэIэпыIэныр ари общест­веннэ Iоф, — игукъэкIыжьхэмкIэ къыддэгощагъ Хьалимэт.
Дэгъоу зэреджагъэм, куп зэ­хэщэн, гъэдэIон нэшанэу хэлъхэм яхьатыркIэ Хьалимэт бэмэ кIэлэегъаджэ хъущт ашIошIыгъ. Ау еджапIэр къызеухым, исэнэхьатыщтымкIэ ятэ игупшысэхэм ахэдаIуи, 1980-рэ илъэсым къалэу Кострома и Технологическэ институт чIэхьагъ, инженер-экономист сэнэхьат зэригъэгъотыгъ. Ащ ыуж, 1985 — 1988-рэ илъэсхэм, Къэбэртэе-­Бэлъкъар АССР-м и Герменчикскэ завод экономистэу, от­делым ипащэу Iоф щишIагъ. 1988— 1994-рэ илъэсхэм псэо­лъэшI хъызмэтшIапIэу СПМК-у «Майкопская-3» зыфиIорэм щы­лэжьагъ. 1994-рэ илъэсым АР-м экономикэмрэ финанс­хэмрэкIэ и Министерствэ иIоф­шIэн гъогу щеублэ. Ащ зыщы­лэжьэгъэ илъэс 25-м отделым испециалист къызэрыкIом къыщегъэжьагъэу министрэм иапэ­рэ гуадзэ IэнатIэм нэсыгъ. Ау апэрэ тхыгъэу иIофшIэн тхылъ дэтыр Кощхьэблэ заводэу кIэпым икъыдэгъэкIыжьын дэла­жьэщтыгъэм изэхэдзакIоу ары.

— ЕджэпIэ ужым заводым IофшIапIэ сыIухьэгъагъ. КIэп инышхохэм сахамыгъахьэу, цIы­кIухэм садэлэжьагъ, хьандзо-­хьандзоу зэспхыщтыгъэх. Сыныбжь икъугъэпти, мэфэ имыкъу Iоф сшIэщтыгъэ. Ащ сыIутзэ, а илъэс дэдэм хъызмэтшIапIэм Кострома еджакIо сигъэкIуагъ, ушэтынхэри дэгъоу стыгъагъэх. Илъэситфым хъызмэтшIапIэм стипендие ини къыситыгъ. Сэнэхьатыр зэрэзэзгъэгъотыгъэм имызакъоу, ащ ыуж заводым сызэрэщылэжьагъэр министерствэм сыIухьанымкIэ къысфэфедэжьыгъ. Сэнэхьатым фе­джэгъэ къодыеу щымытэу къыдэгъэкIыжьыным Iоф щызышIэгъэ цIыф ящыкIагъэу хъугъагъэ. Министрэм иапэрэ гуадзэу, сы­ныбжь илъэс 55-рэ зэхъум, хэбзэ Iофыр згъэтIылъыжьыгъэ. Сыфэягъэмэ джыри Iоф сшIэн слъэкIыщтыгъэ, ау кIэлэ-гъуалэ­хэр къэкIох, къыткIэхъухьэх. Ахэ­ми чIыпIэ яптын фае. Псы­хъом мыжъожъ горэ хэлъ пIо­нэу, пэрыохъу умыхъоу бгъэ­къэбзэн, псыр бгъэчъэн фае. Адэ, ар къины, илъэс пчъагъэм Iофэу пшIагъэр, епхьыжьагъэр къэбгъэнэныр, «афэшIэн шъу­Iуа?» оIошъ, узэупчIыжьы. Афэ­шIэщт, ныбжьыкIэм фэбгъэкIуа­тэмэ, нахь псынкIахэуи къыубытыщт, — еIо Хьалимэт.
Хьалимэт ищыIэныгъэкIэ лъэ­ныкъорыгъазэ хъугъэп. IофшIэным икуупIэ хэтэу къызэрэрыкIуагъэм дакIоу унэгъо дахи ышIэн ылъэкIыгъ. Зы пхъурэ къуитIурэ иI, къорэлъф цIыкIури ахэм къагохъожьыгъэу, ныжъым иIэшIугъи зэхишIагъ. Пхъу, шыпхъу, шъхьэгъусэ, нысэ, ны, ныжъ, гуащэ — бзылъфыгъэкIэ къытефэрэ пшъэрылъыр зэкIэ ифэшъуашэу ыгъэцакIэзэ ищы­Iэныгъэ къырэкIо.
— Iоф сэшIэфэ сшъхьэ тесыу­шъогъожьыщтыгъэр сисабыйхэм ищыкIэгъэ уахътэ зэратесымыгъэкIодагъэр ары. Ренэу дэкIыгъохэр сиIагъэх, Iофэу тиIэм ибагъэ нахь хэмылъэу IофшIапIэм чэщ тычIэхъухьэуи хъущты­гъэ, — еIо Хьалимэт. — Си­шъхьэгъусэ сабыйхэм нахь атеуб­гъогъагъ. Джащ иIэпыIэгъу сиIоф къыгъэпсынкIэщтыгъ. УзэдэмыIэпыIэжьмэ, къыбдэ­хъуни щыIэп, унагъори Iыгъыгъуае. АщкIэ синасып къыхьыгъ.
АМ: Хьалимэт, 2019-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу бзылъфыгъэхэм я Урысые Союз и Адыгэ шъолъыр къутамэ итхьа­матэу Iоф ошIэ, ар ыпэрэм фэшъхьаф. УищыIэныгъэкIэ ар IахьыкI. Къиныгъа лъэныкъуакIэм ухэхьаныр?
— ЕджапIэм иублэпIэ классхэм къащегъэжьагъэу къысхалъхьагъэу зигугъу къэсшIыгъэ шэнхэр — гукIэгъуныгъэр, зищыкIагъэм IэпыIэгъу ебгъэгъотыныр — сыдигъуи сищыIэныгъэкIэ сигъогогъугъэх. Ау джы Iофэу сызфэгъэзагъэмкIэ а шэн­хэр нахь ищыкIагъэхэу хъу­гъэ. Общественнэ Iоф тшIэрэр, лэжьапкIэ къыкIэкIонэу зыщымыгугъыхэрэ Iоф. ЦIыфэу къыз­дэлажьэхэрэр ягупшысэкIэ, ядунэееплъыкIэкIэ зы лъэгапIэ горэм нэсыгъэхэр ары — шIуа­гъэу, IэпыIэгъоу цIыфмэ ара­гъэ­гъотырэм къыздихьырэ пса­пэр ягуIэтыпI. СэркIэ сигуха­хъор шIуагъэ къызэрэсхьырэр ары, псапэр — тэрэзэу уигъогу уры­кIоныр арын фае. Спшъэ къыдэфагъэр згъэцэкIэн, сэ къыс­пкъырыкIын фае. СыныбжьыкIэ, сиакъылкIэ сызнэсыгъэмкIэ «сыд федэу къысфыхэкIыщтыр?» зыфиIорэ упчIэр зэстыжьырэп. Iофэу къыпфыкъокIыгъэм узеуцуалIэкIэ, ар зэрэбгъэцэкIэщт амали огъоты, къыбдэIэпыIэщтхэри къыкъокIых, узэлъэIущтыри къэолъэгъу. ПфызэшIокIа, пфызэшIомыкIа — ар ушэтыпI. Мары ыпшъэкIэ зигугъу къэсшIыгъэ бзылъфыгъэ волонтер­хэм яшIушIагъэ ихэгъэунэфыкIын джащ фэдэу къызэпыфагъ. Зыгорэм кIэдгъэгушIунхэу ты­фэягъ, къыздитхыщтыр, зэрэтшIыщтыр тшIагъэп, ау ыуж ты­зехьэм, къызэпыфагъ, IэпыIэгъу къытфэхъуни къыкъокIыгъ. Адэ, республикэ хабзэр къыбдемыIэу пфызэшIокIын щыIэп. Ащи Iэпы­Iэгъушхо къытегъэкIы.
Непэ АР-м ибзылъфыгъэхэм я Союз общественнэ зэхахьэ анахь инэу республикэм иIэхэм ащыщ. Нэбгырэ 1500-рэ хэт. Икъутамэхэр районхэм зэкIэми ащэлажьэх. Ахэм япащэхэр, ахэтхэр уасэ зиIэу, зифэшъошэ бзылъфыгъэх, ных. Республикэм щыхъурэ-щышIэрэм хэзы фэ­хъу­хэрэп, чанэу хэлажьэх. Илъэ­сым АР-м ибзылъфыгъэхэм я Союз Iофтхьэбзэ 300 фэдиз зэхещэ. Аужырэ илъэсхэм грант­хэм якъыдэхын хэлажьэ, проект гъэшIэгъонхэр егъэцакIэх. Бзылъфыгъэм, уна­гъом, сабыим, ахэм къяшIэ­кIыгъэ Iофыгъохэм агъэгумэкIэу адэлажьэ. «ЦыхьэшIэгъу телефон2 яIэу Iоф рагъашIэ. ЧIыпIэ зэжъу ифэгъэ бзылъфыгъэхэр чэщ-зымафэм къыкIоцI ащ теон­хэ алъэкIы, зищыкIагъэхэм IэпыIэгъу агъоты.
АМ: Адэ, Хьалимэт, оркIэ щыIэныгъэмкIэ сыда шъхьаIэу къэнэжьырэр?
— ШIушIэныр ары. ШIушIэныри ищыкIагъэу щытын фае. ЕмылъэIу шIыхьафэу IэпыIэгъу уафэхъунэу щытэп. Сыдигъуи сынэгу къыкIэуцорэр хьампIырашъом икъэбар. ИшъуампIэ къимыкIызэ зыреутэкIыжьыти, дэIэпыIэу аIуи къырахыгъ ыкIи фыжьыбзэу, зэкIэми алъэгъоу къибыбыкIыгъ. КъызэрэчIэкIыгъэмкIэ, зыреутэкIыжьыфэ ыта­мэмэ ищыкIэгъэ шъор къаубыты, къыратIупщыкIыныр ищы­кIэгъагъэп. Ары зыфасIорэр, ищыкIагъа уиIэпыIэгъу, имыщыкIагъа? СиныбжьыкIэгъум къы­сэлъэIурэм е зищыкIагъэу слъэ­гъурэм IэпыIэгъу сыфэхъунэу сыфежьэщтыгъ, ау джы тIэкIу сежэ. Лъэтемытэу IэпыIэгъу сыфэхъунэу сечъажьэрэп. Сэ ащ сыхэIэбэн фаемэ, къысфигъэзэжьыщт, къытыригъэзэ­жьынышъ, джыри къысIукIэ­жьыщт. ШIушIэныр игъон фае. ЕтIанэ, сиIофшIэнкIэ цIыф Iушэу, еджагъэу сызэрихьылIэрэр бэ. Ахэм къахэсхыгъэр зы — мы­хъунэу, дэеу, угу ымыштэу щы­Iэр бэ. Ахэм уябэнын плъэ­кIыщтэп, ау уапэшIуекIон зэрэплъэкIыщтыр дахэр, дэгъур ары. ШIункIы хъумэ, сыда тшIэ­рэр? Остыгъэр хэтэгъанэ, тэгъэнэфы. Джары сищыIэныгъэкIэ сызэрыгъуазэрэр — шIункIыр нэфынэкIэ, шIоир къабзэкIэ, Iаер дахэкIэ зэрэзэблэсхъущтым сыпылъ, — еIо Хьалимэт.
Хьалимэт непэ республикэм иобщественнэ IофышIэшху. Шъо­лъырым лъытэныгъэшхо зы­щыфашIырэ бзылъфыгъ. УФ-м и Президент ихэдзынхэм чанэу ахэлэжьагъ, Iофтхьабзэр мэкIофэ ащ ицыхьэшIэгъугъ. УФ-м и Президент и Рэзэныгъэ тхылъ къыфигъэшъошагъ. АР-м изаслу­женнэ экономист, УФ-м экономикэ хэхъоныгъэмкIэ иминистрэ и Рэзэныгъэ ыкIи АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Щытхъу тхылъхэр къылэжьы­гъэх. Джы зыкъэухъумэжьынымкIэ УФ-м и Министерствэ ибгъэхалъхьэу «Дзэ зэныбджэгъуныгъэм игъэпытэн иIахьышIоу хилъхьагъэм фэшI» зыфиIорэр ахэм къахэхъуагъ. Ежьым ыкIи игупшысэхэр дэзыгощырэ бзылъфыгъэхэу къешIэкIыгъэхэм тидзэкIолIхэм апае «шIункIым ща­гъэблэрэ нэфынэм» ар ихьатыр хъугъэ.
Анцокъо Ирин.
Сурэтхэр: Вэрэкъо Хьалимэт ихъарзынэщ.