ЦIыфхэм псыр аIэкIэзыгъэхьэрэ системэр гъэкIэжьыгъэным тегъэпсыхьэгъэ лъэпкъ проектэу «ПсэупIэр ыкIи къэлэ щыIакIэр» зыфиIорэм ипхырыщын пае аштэгъэ федеральнэ проектэу «Псы къабзэм» 2019-рэ илъэсым къыщыублагъэу республикэр хэлажьэ.

2019 — 2023-рэ илъэсхэр пштэхэмэ, псым епхыгъэу псэо­лъэ 27-рэ Адыгеим имуниципальнэ образованиехэм аща­шIыгъ е ащагъэкIэжьыгъ. Ащ щыщэу 13-р гъэрекIо атIупщыгъ. Ахэм зэкIэмкIи сомэ миллион 308-рэ апэIухьагъ.
Мы илъэсым псэолъи 6 рагъэжьагъ. Ащ зэкIэмкIи сомэ миллиони 162-у пэIухьащтым щыщэу сомэ миллиони 143,3-р федеральнэ бюджетым къыхэ­хыгъ. Псэуалъэхэм янахьыбэм процент 50-м къыщымыкIэу IофшIэнхэр ащызэшIуа­хыгъэх, Iоныгъо мазэр къэмысызэ аухынхэу гухэлъ яI.
«Псы къабз» зыфиIорэ ­лъэпкъ проектым къыдыхэлъытагъэу блэкIыгъэ илъэсым Тэхъутэ­мыкъое районым псэолъи 8 щагъэкIэжьыгъ. Ахэм ащыщэу 5-р — къуаджэу Козэт, 3-р — Тэхъутэмыкъуай. ЗэкIэмкIи ахэм сомэ миллиони 141-рэ апэIухьагъ.
Проектым мыгъи муници­пальнэ образованиер хэлажьэ. Къуаджэу Нэтыхъуаерэ поселкэу Отраднэмрэ псыкъычIэ­щыпIэхэр ащагъэкIэжьых. Ахэр зыхэхьэрэ Тэхъутэмыкъое псэу­пIэ кой администрацием ипащэу Нэужьырэкъо Алый джырэблагъэ тызыIокIэм къызэри­IуагъэмкIэ, пстэумкIи ащ фэдэ проекти 10 агъэхьазырыгъ. ЩыкIагъэу яIэр ащ фэдиз. ПсыкъычIэщыпIэхэр жъы хъугъэх, илъэс 20 нахь макIэ зыныбжь ахэтыжьэп, псы къабзэу псэу­пIэхэм ящыкIагъэм фэдиз къатыжьышъурэп.
Арэу щытми, зэкIэ зы илъэсым ашIынэу хъурэп, мыхэм язакъоп ащ фэдэ гумэкIыгъо зиIэу респуб­ликэм исыр. Илъэс къэс тIурытIу-щырыщэу хагъэ­кIынэу рагъэжьагъ. Къызэ­рэтIуагъэу, гъэрекIо псэу­пIэ анахь инэу, нэбгырэ мини 5 зыдэс къуаджэу Тэхъутэмыкъуае къычIэщыпIи 3 щагъэпсыгъ. ПстэумкIи 9 яI. Ар макIэп, ау жъы зэрэхъугъэхэм къыхэкIыкIэ, зэпыу фэмы­хъоу псыр къатыжьырэп.
Псэуалъэхэм япроектхэм къадыхэлъытагъэу, псыр къызчIэкIырэ скважинэхэр кIэу аубырыу­гъэх, ары пэпчъ, гурытымкIэ лъытагъэу, метрэ 200 фэдиз икууагъ. Зы къычIэщыпIэм сыхьатым кубометрэ 25 — 30 къеты. Башнеу агъэуцугъэхэри джы нахь иных. Нахьыпэ­кIэ кубометрэ 25-м телъы­тэгъагъэх, джы кубометрэ 50 арыфэщт. Псыр зы­гъэкъэбзэщт системэхэри агъэпсыгъэх, къашIыхьа­жьыгъэх. ЗэкIэмкIи сомэ миллион 80-м ехъу ахэм апэIухьагъ.
— Джы псыр дэгъоу къэкIо, кIуачIэу иIэмкIэ гумэкIыгъо тиIэжьэп, зэпыуи фэхъужьырэп, ау, гухэкIыми, ащ псы къа­бзэмкIэ мы къуаджэм Iо­фыгъоу иIэр щыухыгъэ хъурэп, — къыIуагъ псэу­пIэ коим ипащэ.

КъычIэщыпIэхэм афэдэу псырыкIуапIэхэри жъы хъугъэх, улъыигъэх, чIыпIэ-­чIыпIэу псыр къычIеуты. Джыри проектэу «Псы къабзэр» зыфиIорэм ишIуа­гъэкIэ магистраль шъхьа­Iэм икилометри 10 зэбла­хъуным пае проект агъэ­хьазыры. Ащ къэкIорэ илъэ­сым псырыкIуапIэхэр агъэкIэжьынхэу гугъапIэ къареты. Алый къызэриIуа­гъэмкIэ, урамхэу Шъэумэным ыцIэ зыхьырэр, Красноармейскэр, Адыгейскэр, Лениным ыцIэ зыхьырэр ащ къызэлъиубытыщтых. Адрэ урам цIыкIухэм, къо­хьапIэхэм пластикым хэшIыкIыгъэ трубэхэр нахьыпэкIэ ащачIалъхьагъэх.
— «Псы къабз» зыфи­Iорэ проектыр игъо дэдэу зэрэщытыр къыхэзгъэщы­мэ сшIоигъу, — къыIуагъ псэупIэ коим ипащэ. — Ащ ишIуагъэкIэ псым епхыгъэ псэолъабэ рес­пуб­ликэм щагъэкIэжьы, кIэу щашIы. Ары мыхъугъэмэ, псымкIэ Iофыгъоу тиIэхэр зыщыдэдгъэзыжьы­щтгъагъэр къэшIэгъуай.
Къуаджэу Нэтыхъуае дэсхэр псэу зашъохэрэри илъэс заулэ хъугъэу къэ­бзэжьыгъэп. НахьыпэкIэ ащ икIуапIэхэр зэблахъугъэх, джы къычIэщыпIэр ашIы. Алый къызэриIуа­гъэмкIэ, IофшIэнхэр гъу­нэм рафылIагъэх. ПстэумкIи ащ сомэ миллион 21,8-рэ пэIухьагъ, къэкIо­рэ Iоныгъо мазэм аухынэу ыуж итых. Ар затIупщыкIэ, псым епхыгъэу гумэкIыгъо ямыIэжьынэу мэгугъэх.
Поселкэу Отраднэм щагъэкIэжьырэ къычIэщыпIэм сомэ миллион 22,1-м ехъу тефагъ, ащи IофшIэнхэр Iоныгъор къимыхьэзэ щаухыщтых. Ащ нэмыкIэу псэупIэм ипсырыкIуапIэ­хэм ащыщхэр ежьхэм ябюд­жет ахъщэкIэ щызэ­блахъух. Ар метрэ 650-рэ мэхъу, сомэ мин 597-рэ пэIуагъэхьагъ.
Мыхэми псыр къызчIэ­кIыщт скважинэхэр икIэрыкIэу ащашIыжьыгъэх, ахэм метри 180-рэ якууагъ, башнехэр кIэу атырагъэуцуагъэх, псыр зыгъэкъэ­бзэщт системэхэр ащагъэ­псыгъэх.
Тэхъутэмыкъое рай­оным ипсэупIэу зигугъу къэтшIыгъэхэм анэмыкIэу мыгъэ Теуцожь районымкIэ къуаджэхэу Нэшъу­къуае, Пэнэжьыкъуае, по­селкэу Лъэустэнхьаблэ, Джэджэ районым истаницэу Дондуковскэм псым епхыгъэ псэуалъэхэр ащагъэкIэжьых. Ахэри къэкIо­рэ мазэм икъихьагъум шIо­мыкIэу аухынхэм ыуж итых.
— Псы къабзэу цIыфхэр зашъохэрэм епхыгъэ Iофыгъоу республикэм ит псэупIэхэм яIэхэр дэгъэзыжьыгъэнхэм фэшI проектэу «Псы къабзэм» ты­зэрэхэлажьэрэр тапэкIи лъыдгъэкIотэщт. КъэкIощт илъэсым кIэу тшIымэ е дгъэцэкIэжьмэ тшIоигъо­хэм апае тхылъхэр мы уахътэм тэгъэхьазырых, — къыхигъэщыгъ АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат мы лъэныкъом къытегущыIэзэ.
ХЪУТ Нэфсэт.