ОрэдыIоу, апэрэ адыгэ профессиональнэ компо­зиторэу, музыкант-аккордеонистэу Тхьабысым Умарэ ыцIэ ифэшъошэ шъыпкъэу, анахь зэлъашIэрэ IэпэIа­сэ­хэу, орэдыр зикIасэхэм ясатыр хэтыгъ ыкIи хэтыщт.

Ащ орэд 600-м нахьыбэ ыусыгъ, ахэр зэфэдэкIэ Адыгеим, Къэбэртаем, Черкесием ащыпсэухэрэм ашIэх ыкIи якIасэх. Джащ фэдэу адыгэ мин пшIы пчъагъэу IэкIыб хэгъэгухэм ащыпсэу­хэрэм Умарэ иорэдхэри, ипщынэ макъи агу ыштагъ.
Тхьабысым Умарэ шышъхьэIум и 16-м, 1919-рэ илъэсым къуаджэу Фэдз къыщыхъугъ. Исабыигъом къыщегъэжьагъэу музыкэмкIэ зэчыеу хэлъыр къэнэфагъ. Пщынэм къыригъаIощтыгъ, орэд къыIощтыгъ, къашъощтыгъ. Илэгъухэр зыхэт орэдыIо купхэр зэхищэщтыгъ, ау музыкэ иным нахь кIасэу ар къыфэ­кIуагъ.

Дзэ къулыкъур ыхьыгъ, дзэ училищыр къыухыгъ. Хэгъэгу зэошхоми хэлэжьагъ. Икъуаджэ орденхэр, медальхэр хэлъэу къыдэхьажьыгъ. Культурэм и Унэу Кощ­хьаблэ дэтым ихудожественнэ пащэу Iоф ышIагъ. Художественнэ самодеятельностым епхыгъэ коллектив зэхи­щагъ, ащ готэу этнографическэ IофшIэнышхо ышIагъ. ИкIэсэ пщынэм нэмыкIэу, дэгъу дэдэу аккордеоныр ыIэ къыригъэхьагъ, ащ ихьатыркIэ, орэдкъэIуакIэмкIи, композитор IофымкIи музыкантым нахь зыкъызэIуихын амал ыгъотыгъ.

Зэо ужым, Фэдз ыкIи Кощхьаблэ адэт культурэм иунэхэм директорэу ыкIи художественнэ пащэу Iоф ащишIагъ. Мы уахътэм ащ орэдыIо ыкIи къэшъокIо ансамбль зэхещэ, районым имызакъоу, хэкуми ащ ыцIэ щыIугъ. Мыщ ыуж ­илъэс 11-рэ Къэбэртэе-Бэлъкъарым щыIагъ, Налщык филармонием иорэдыIуагъ. Мы уахътэм орэдхэр еусых, хорым паекIэ произведениехэр етхых. Изэчый анахьэу зыпсыхьагъэр джэгухэр ыгъэджэгухэу ыкIи мэкъэ гохькIэ лъэпкъ орэдхэр къызэриIощтыгъэхэр ары.
Творческэ зэIукIэгъухэр зэлъашIэрэ тхакIохэм, лъэпкъ IорIотакIохэм, КIэрэщэ Тембот ыкIи Кiышъэкъо Алим адыреIэх, щэч хэмылъэу, а зэкIэм изэчый зыкъызэIуихынышъ, композитор хъунымкIэ яшIуагъэ къэкIуагъ.
Орэдхэр бэу етхых: «О, унитIу», «Сикъуадж», «Адыгэ пщын», «СикIасэм сыкъыдэшъо», «Пшъашъэм игупшыс», «Сыда къэхъугъэр джы», «Адыгэ хэку», «УIумыкIот», «Мыекъопэ вальс», «Налмэсыр къэшъо», нэмыкIхэри.

Я 50-рэ илъэсхэм акIэм къыщегъэ­жьагъэу я 70-рэ илъэсхэм нэс зэкIэлъы­кIоу орэд сборникхэр къыдегъэкIых. «Здравствуй, Кавказ!» орэдхэр дэтхэу, нэмыкIхэри.
Къэбэртаем зыщыIагъэм, 1969 — 1980-рэ илъэсхэм, композиторым жанрэ зэфэшъхьафхэм защеушэты, оркестрэр зыхэт хорым пае произведе­ниехэр етхых.
1966-рэ илъэсым Тхьабысымым «РСФСР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэ щытхъуцIэр къыфаусы. 1976-м СССР-м икомпозиторхэм я Союз аштэ, 1982-рэ илъэсым «РСФСР-м искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшху» зыфиIорэ цIэр къылэжьыгъ. Итворчествэ мы уахътэм лъэшэу хэхъо, зырещы, орэд тхылъхэу «Адыгэ орэдхэр» (1983), «Сихэку — сиорэд» (1989) къыдигъэкIыгъэх. Произведение зэфэшъхьафхэр адыгэ профессиональнэ музыкэм тегъэ­псыхьагъэу оркестрэм пае етхых.

1991-рэ илъэсым Тхьабысым Умарэ АР-м инароднэ артист хъугъэ, 1994-м Урысыем инароднэ артист цIэ лъапIэр къыфагъэшъошагъ ыкIи АР-м и Къэралыгъо шIухьафтын илауреат мэхъу.
Тхьабысымым итворчествэ, иорэд усыгъэхэр гохьых, лъэшых, жъыу мэкъэ­мэ дахэр, лъэпкъ орэдхэм ахэкIуакIэхэу акIэлъ, ежь Умарэ ышъхьэкIэ мэкъэ дэхэ — тенорыр иIагъ, IокIэ-шIыкIэ дахи, орэдыр ыгу нэсэу зэрэщытыр къапшIэу хэлъыгъ.
Адыгэ Республикэр загъэпсым, ащ и Гимн — гущыIэхэр зыер МэщбэшIэ Ис­хьакъ, орэдышъор фыхэзыхыгъэр Тхьабысым Умар.
Тхьэм къыритыгъэ музыкэ зэчый лъэшыр щэIэфэ ылэжьыгъ, творческэ кIэн лъапIи къыгъэнагъ. Умарэ зи къыщымыхъоу, ымакъэ пщынэм нахь жъын­чэу, ежь иунэе концертхэу сыхьати 2 — 3 кIощтыгъэхэр къытыщтыгъэх, джау­щтэу орэдыр, музыкэр ылъ хэлъхэу, къыдэхъупагъэхэу, ыгукIэ икIэсагъэх.
Ау композиторым, орэдыIо иным, музыкант хьалэмэтым ищыIэныгъэ 1998-рэ илъэсым игъэмафэ (шышъхьэIум) зэпычыгъ, ау ащ ыцIэ ныбжьырэу ­адыгэ лъэпкъым ишIэжь къыхэнагъ.
АР-м и Правительствэ Тхьабысым Умарэ ишIушIэгъэ инхэм (ежь псаузэ) ифэшъошэ уасэ афишIыгъ. Ежь щыIэзэ, икъуаджэу Фэдз музей къыщыфызэIуа­хыгъ. АР-м иминистрэхэм я Кабинет иунашъокIэ чъэпыогъум и 30-м, 1998-рэ илъэсым ишIэжь епхыгъэ Iофтхьабзэхэу зэшIохыгъэн фаехэр агъэнэфэгъагъэх. Композиторым ыцIэ искусствэхэмкIэ Мыекъопэ училищым (колледжым) фэусыгъэныр, исаугъэт къалэу Мыекъуапэ дэгъэуцогъэныр, унэу зыщыпсэугъэм, иаужырэ илъэсхэр зыщигъэкIуагъэм мыжъобгъу къыщызэIухыгъэныр, композиторым ыцIэкIэ стипендие гъэнэфэ­гъэныр игъоу алъытагъэх.
ЗэлъашIэрэ орэдыIоу, артист инэу, музыкантэу, композиторэу Тхьабысым Умарэ ыцIэ иадыгэ лъэпкъ готэу ыкIи къыраIоу щыIэщт.
Мамырыкъо Нуриет.

Сурэтхэр: «Адыгэ макъэм» ихъарзынэщ къыхэтхыгъ.