Арэущтэу къаIоу бэрэ зэхэтэхы. Непэ зигугъу къэтшIыщт Iофыгъоми ар фэпхьынэу щыт.

ЗыфатIорэр чъыгхатэхэм, унэгъо ха­тэ­хэм ягугъухэзэ цIыфхэм къащагъэ­кIырэ уц зэфэшъхьафхэу псауныгъэмкIэ зиягъэ къакIохэрэр ары. ЗэкIэми зэлъашIэрэ Iушъхьэр, кIэп куандэхэр арэп, ахэр къэбгъэкIы зэрэмыхъущтхэр цIыфхэм ашIэ. Тэ шъунаIэ зытешъодгъадзэ тшIоигъор нэмыкI къэкIырэ уцхэу бгъэфедэ хъущтхэу алъытэхэу, ау зыфэдэ шъыпкъэхэр, ахэм ахэлъхэр икъоу амышIэхэу къагъэкIыхэрэр ары.
Наркотик е психотропнэ вещество зэфэшъхьафхэр зыхэлъхэ уцхэр, уцыжъ шIойкIэ алъытэхэрэр къэзыгъэкIыхэрэм, зыгъэфедэхэрэм апэуцужьыгъэным фэшI щыIэ хэбзэгъэуцугъэхэм бэрэ зэхъокIыныгъэхэр афашIы. Мары Г. В. Плехановым ыцIэ зыхьырэ университетым гражданскэ-правовой шIэныгъэхэмкIэ икафедрэ икIэлэегъаджэу Ольга Чириковам «Урысые гъэзетым» къызэрэфиIотагъэмкIэ, наркотик е психотропнэ вещество зыхэлъ къэкIырэ уцхэу Урысыем зыщылъыплъэхэрэм ахагъэхьагъ «шалфей предсказателей» зыфаIорэр. Ащ изакъоп, джы уц шIойкIэ алъытэ бэмэ ашIэрэ, агъэфедэрэ гъошъу уцыр (мятэр).

О. Чириковам къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, къэкIырэ уцхэу Урысыем зыщылъып­лъэхэрэм ахэхьэх «голубой лотос» зы­фа­Iорэр, хьаIу лъэпкъхэу веществохэу псилоцибиныр ыкIи псилоциныр зыхэлъ­хэр, нэмыкIхэри.
Тазырэу апылъыр
Экспертым къызэриIорэмкIэ, «Урысые правительствэм унашъо зэришIыгъэм тетэу, мэкъу-мэщым пылъхэм, чIыгу Iахьхэр зылэжьыхэрэм мы уц лъэпкъхэр (гъошъу уцыр ыкIи шалфеир – ред.) къа­гъэкIыхэ хъущтэп. Ахэр ячIыгухэм къа­рэкIэхэмэ, агъэкIодынхэ фай. Ар зымыгъэцакIэхэрэм административнэ пшъэ­дэ­кIыжь ахьыщт ыкIи тазыр атыралъ­хьащт».

О. Чириковам джащ фэдэу къыкIигъэ­тхъыгъ чIыгу Iахьхэр зылэжьыхэрэр лъыплъэнхэ ыкIи ищыкIагъэр ашIэн фае уцыжъ шIойхэм, куандэхэм ахэр зэлъа­мыубытынхэм фэшI, цIыфым ипсауныгъэ зэрар езыхыщт пстэури ахэм ащыгъэ­кIодыгъэн фае. «А шапхъэхэр зымыгъэ­цакIэхэрэм, — еIо экспертым, — административнэ тазырэу сомэ мин 20-м къыщыублагъэу мин 50-м нэсэу атыралъхьан алъэкIыщт чIыгоу агъэфедэрэр зыфытегъэпсыхьагъэм ыкIи чъыгхатэр зыдэщыIэ чIыпIэм ялъытыгъэу».

Гъошъу уцыр зэтефыгъ
ПросвещениемкIэ къэралыгъо университетым естественнэ шIэныгъэхэмкIэ икафедрэ иIофышIэу Марина Татаренкэм ыпшъэкIэ къаIуагъэм къыхигъэхъожьыгъ: «КъэкIырэ уцэу «шалфей предсказателей» зыфаIорэм психотропнэ веществоу сальвинорин А-р хэлъ. Ащ цIыфым ышъхьэкуцI зэрар рехы, щымыIэр щыIэу къышIуегъэшIы (галлюцинациехэр). Джащ къыхэкIэу а уцыр Урысыем къыщагъэ­кIын фитхэп. ГощэIапэр, «мята полевая» зыфаIорэр пщэрыхьанми медицинэми ащагъэфедэ, ау ар бэ зыхъукIэ, аллергие фыуиIэн ылъэкIыщт, нэгъу-кIэтIый зэхэтми иягъэ ащ арегъэкIы. Ащ имызакъоу, лъыри дигъэкIоен, гум Iоф зэришIэрэр зэщигъэкъон ылъэкIыщт, ахэм къахэкIэу цIыфым идунай ыхъожьыным ищынагъо къэуцу». Чъыгхатэхэр зылэ­жьыхэрэм, унэгъо хатэхэр зиIэхэм анаIэ ащ тырарегъадзэ мы къэкIырэ уц лъэпкъ­хэр щагъэзыенхэ зэрэфаем. «Ахэм ачIыпIэ, — еIо ащ, — щынэгъон­чъэу щыт Iэзэгъу гъошъу уцэу зыфаIоу пщэ­рыхьаным, медицинэм ащагъэфедэрэр къэжъугъэкI. Ащ психотропнэ вещество хэлъэп; «мята перечная» зыфаIорэри псауныгъэмкIэ федэ, щынэгъончъэу бгъэфедэн плъэкIыщт».

Джащ фэдэу
ТапэкIэ Урысыем иправительствэ къэбгъэкIын узыфимыт уцхэм ахилъытагъ чъыгхатэхэр зылэжьыхэрэм якIэсэ къэкIырэ уцэу «ипомея трехцветная» зыфаIорэр. Мыщ ыкIэу грамми 3 нахь мыхъурэм пайи уагъэпщынэн фитых, ащ фэдэу къэбгъэкIырэм елъытыгъэу пшъэ­дэкIыжьыр илъэситIу хьапсым нэсын ылъэкIыщт. Ащ нэмыкIэу, наркотическэ ыкIи психотропнэ веществохэр зыхэлъхэм ахэхьэх «турбина щитковидная» ыкIи «гармала» зыфаIорэ къэкIырэ уцхэр. Ахэри къэбгъэкIынхэ уфитэп.
Мыхэм афэдэ къэкIырэ уцхэр зи­чIыгу, зичъыгхатэхэм къадагъуатэхэрэм тазыр атыралъхьан (ахэм ябагъэ елъы­тыгъэу) е чэщ-зымэфэ 15-кIэ агъэтIысынхэ алъэ­кIыщтых. «Мы къэкIырэ уцхэу зигугъу къашIыгъэхэм тикъэралыгъо щалъэп­лъэх, — къыриIуагъ «Урысые гъэзетым» Къэ­ралыгъо Думэм идепутатэу, Подмосковьем щыIэ чъыгхатэхэр зылэжьыхэрэм я Союз итхьаматэу Никита Чаплиным. — Ащ къикIырэр бэ хъухэу ахэр къэзыгъэкIыхэрэм пшъэдэкIыжь зэрарагъэ­хьыщтыр ары.
Арышъ, шъуичъыгхатэхэм, шъуищагухэм къащыжъугъэкIыщтхэр къыхэшъу­хыхэ хъумэ, ахэр зыфэдэхэр (дэхэ-мыдахэхэм имызакъоу), шIуагъэу е зэрарэу псауныгъэмкIэ къахьыщтым пэшIорыгъэ­шъэу защыжъугъэгъуаз, нэужым ахэр «къышъомыбэныжьынхэм» фэшI.
Хэутыным фэзыгъэхьазырыгъэр ЖакIэмыкъо Аминэт.
(Уцхэм ащыщхэм ацIэхэр урысыбзэкIэ къэтэтых адыгацIэхэмкIэ бэмэ амышIэнхэм тенэгуешъ).