Мы узхэр, гухэкI нахь мышIэми, аужырэ лъэхъаным «къэныбжьы­кIагъэх», ахэр ныбжь зиIэхэм нахьыбэрэмкIэ къяузыщтыгъэхэмэ, джы ныбжьыкIэ дэдэхэм «алъэIэсых».

Сыдэущтэу гур къэуухъумэн, IэпыIэгъу ащ уфэхъун плъэкIыщта? Ащ фэгъэхьыгъэу Урысыем псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ иштат хэмыт кардиолог шъхьаIэу, академикэу Сергей Бойцовым иеплъыкIэхэм такъыщыуцун.
Кардиологым къызэрэхигъэщырэмкIэ, цIыфыр лъыдэкIуаем егъэгумэкIымэ, ар гум тэрэзэу Iоф зэримышIэрэм «имэкъэгъэ­Iоу» щыт. «Медицинэм лъэбэ­къушIухэр ешIыхэми, — еIо кардиологым, — гу-лъынтфэ узхэм яIэзэгъэнымкIэ врачхэм амалэу яIэхэм къахахъоми, тэри къыдгурыIон фае типсэукIэ, тизекIуакIэ бэу зэрялъытыгъэр тиныбжьыкIэгъум ащ фэдэ уз­хэм тамыгъэгумэкIыным, ахэм япхыгъэ медицинэ IэпыIэгъур ныбжь хэкIотагъэм нахь фэгъэ­хьыгъэным апае».
Сыда гум изытет зэщыкъоным, гу-лъынтфэ узхэм цIыфыр агъэгумэкIыным лъапсэ фэхъу­рэр? Сергей Бойцовым къызэриIорэмкIэ, «мы узхэр къызэузыгъэхэм япроцент 50-м лъа­псэу яIэр лъыдэкIуаер ары, адырэ ныкъом — гу-лъынтфэ ыкIи шъхьэкуцI узхэр».

Аужырэ илъэсхэм къэралыгъом бэ щашIэрэр гу-лъынтфэ узхэр зиIэхэм япсауныгъэ къэу­хъумэгъэным фэшI: шъолъырхэм ащагъэпсыгъэх хэушъхьафыкIыгъэ гупчэхэу инфаркт е инсульт зиIэхэр псынкIэу зэращэлIэхэрэ, охътэ лые тырамыгъашIэу IэпыIэгъу зыщафэхъухэрэр, технологиякIэхэр щыIэхэ хъугъэ, пкъышъолым куоу хэмыхьэхэу гум илъынтфэхэм яIэзэнхэ алъэ­кIы, «катетернэ» зыфаIорэ Iэзэнми, нэмыкI операцие лъэпкъхэм яшIыни тимедицинэ IофышIэхэр афэIэпэIасэх. Арэу щытми, а лъэныкъор цIыфым ипсауныгъэ къэухъумэгъэнымкIэ анахь Iофыгъо шъхьаIэу непи къэнэжьы.
Академикым къызэрэхигъэщырэмкIэ, ыпшъэкIэ зигугъу къэтшIыгъэ операциехэм афэдэу медицинэ учреждениехэм аща­шIыхэрэм япчъагъэ илъэс къэс хэхъо, лъэхъаным диштэрэ Iэзэныр зылъыIэсыхэрэри, технологиякIэхэм къатырэ амалхэр зэрахьылIэхэрэри, блэкIыгъэ илъэсхэм ябгъапшэмэ, нахьыб. «Псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ къулыкъур цифрэ IофшIакIэм зэрэтехьэрэм ишIуагъэкIэ, узым игъэунэфын, ащ иеIэзэн нахь дэгъу, нахь IэшIэх хъугъэ. Къо­джэ псэупIэхэу гупчэм пэIу­дзыгъэхэм адэсхэми медицинэ IэпыIэгъу игъом агъоты санавиацием, телемедицинэ технологиехэм яшIуагъэкIэ», — еIо Сергей Бойцовым.
Лъынтфэхэр анахь «зышхы­хэу», ахэр кIочIаджэ зышIыхэрэм ащыщэу апэрэ чIыпIэм кардиологым ыгъэуцурэр тутын Iу­гъор ары. Арышъ, гум, лъынтфэхэм язытет нахьышIу хъуным пае апэрэ лъэбэкъур ыкIи анахь шъхьаIэр тутыныр щыбгъэзыеныр ары.

«Тутын уешъо зыхъукIэ, — еIо кардиологым, — лъыр нахь Iужъу мэхъу. Джащ къыхэкIыкIэ, лъынтфэхэм лъыр арыпцIыхьаным ищынагъо къэуцу. Тызэрэщыгъуазэу, а лъы пцIагъэр лъынтфэм рыкIорэ лъым нэ­мыкI чIыпIэ «ыхьын» ылъэкIыщт: гум ыхьыгъэмэ — инфаркт, шъхьэкуцIыр арымэ — инсульт, джащ фэдэу ар жъэжъыехэм е шIум анигъэсын ылъэкIыщт. Зыщы­шъумыгъэгъупш, гум ыкIи лъынт­фэхэм язытет бэкIэ елъытыгъ шъуипсэупIэ, шъуизекIуакIэ. Не­пэ шъузфэсакъыжь, неущ шъугужъон шъулъэкIыщт».
Гу-лъынтфэ узхэм япхыгъэ гумэкIыгъохэр илъэс пчъагъэхэмкIэ зэкIэшъухьанхэм пае кардиологым игъоу ылъэгъухэрэр:
— шъон пытэхэр ыкIи тутыныр щыгъэзыегъэнхэр;
— гъомылэпхъэ щыугъэхэр нахь мэкIэнхэр;
— хэтэрыкIэу ыкIи пхъэшъхьэ-мышъхьэу мафэ къэс грамм 400 — 500 пшхыныр;
— мафэ къэс такъикъ
30-м къыщымыкIэу кIуачIэкIэ Iоф пшIэныр е физкультурэ пшIыныр;
— лъыдэкIуаер зыфэдизыр чэзыу-чэзыоу пшызэ пшIыныр, ар зыпкъ имытымэ, врачым зыфэбгъэзэныр.
«Терапием, гу-лъынтфэ узхэм яIэзэгъэным ылъэныкъокIэ мэхьанэ зиIэр къыоIэзэрэ врачым къыIорэр бгъэцэкIэныр, Iэзэгъу уцхэм игъом уяшъоныр ары, — еIо Сергей Бойцовым. — Шъор-шъорэу ахэр (Iэзэгъу уцхэр — ред.) щышъумыгъэ­зыех, нахьышIу шъухъугъэу шъолъытэми».

Псауныгъэ
Тхьэм къышъует!

НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр ЖакIэмыкъо Аминэт.