Унагъомрэ ащ щагъэфедэрэ пкъыгъохэмрэ бгъэшIагъоу апсэ зэхэлъ мэхъу. Тэри тиIагъ зыпэтшIын щымыIэу щайныч ныбэшъушхо чернилэшъо дахэ псы щэлъэныкъо ифэу. Адыгэ унэу цIыфым ежь-ежьырэу ыIэкIэ ышIыщтыгъэу, кIэсэнхэр дахэу къекIокIхэу блынкIэр къызэшIэкIыгъагъэр анахь гуIэтыпIэ къэзышIыщтыгъэр адыгэ хьакоу пхъэкIэ агъэплъыщтыгъэр ары. МашIом изэкIэгъэнэни пшIэн фэягъэ: ар псынкIэу зэ­кIэзгъаблэрэр бзылъфыгъэ Iэпэ­Iасэу, дэрмэн зыпылъэу алъы­тэщтыгъ.
Джа хьаку зэкIэшIыхьэгъэ IэпкIэ-лъапкIэу шхэпIэ-пщэры­хьапIэм итыщтыгъэм нэф зы­шъэу, чэщыр хэкIотэфэ щайнычышхор ренэу къыщыжъо­щтыгъ укъорэлъэ-зыриутэкIы­жьэу; тышхэ къэс щай тетшъу­хьажьыщтыгъ: шъоущыгъу зыхэ­лъыр е къалмыкъ щаеу щатэр е щэлэмэ IэшIу дэдэр зигъусагъэр. Ары Щайнычышхор нэ­мыкI хьакъу-шыкъумэ ашIокIэу, нахь тыгу къызкIинагъэр. Ащ къыщыжъогъэ шъоущыгъу щаим идэгъугъагъэ непи зыми сфегъэпшэщтэп, джарэу щай дэгъу дэдэ ижъукIыщтыгъ.
Шъыпкъэ, ащ чэмкIэс шкIэ цIыкIоу, щайуцыр зэрыт щайнычыжъыери ренэу къыготыгъ — тагъэтхъэжьыщтыгъ. Къыхэ­кIыщтыгъ тянэ-тятэхэр имысхэу тэ, кIэлэцIыкIухэм тыкъызы­нэ­кIэ, джэгу мыухыжьым е тхэн-­еджэным тахэтэу, Щайнычышхор «дгъэгущыIэу», къуркъуркъоу къижъукIэу, ишъхьатеIубэ лъатэу зыриутэкIэу, къажъомэ, къажъозэ ижъукIыпэным нэ­сыгъэу, зыпэтшIын щымыIэу, тиунагъо бэрэчэтыгъэ къизылъхьэрэр тыгуIэзэ хьакум къытедгъэкIотыжьэу.
Адыгэхэр илъэс 50 — 60-кIэ узэкIэIэбэжьмэ, тэмашъхьэр зэ­кIэ зы унагъом фэдэу, дахэу зэфэгумэкI-зэдеIэжьхэу псэущтыгъэх. Чэмыр лъфагъэмэ е мэлхэм шъынэхэр къакIэхъуагъэмэ, зэфэгушIощтыгъэх, хэти имыхьамелэ зэфэдэу тIупщы­гъагъэ; шхын кIэщыгъо ашIыгъэу тинэнэжъ ыкIи ащ илэгъу нахьыжъхэр ханэу, ахэм яIахь афэтымыхьыгъэу тытIысэу быным тышхагъэу къэсшIэжьырэп. Ау а псэпэ-гопэ шIэным тэ, цIыкIухэми, гушIуагъо хэдгъуа­тэщтыгъ. Джы къызнэсыгъэми сэ сшъхьэкIэ сикIас узэтешIэжьэу уиехэм е зифэшъошэ нахьыжъхэм адэжь укIоныр. «Тхьауегъэпсэу» къыуаIонми ары къэс, уегупшысэмэ, мэхьа­нэ иIэба! Джащ фэд, «зэдашхэ IэшIу» зэраIорэми хэлъ щыI; узэщыщ-узэлэгъу закIэу Iэнэ­шхом ущызэдыпэIусэу ушхэнри тхъагъо, ащ сыдрэ мыхьамелэри бэкIэ нахь къыгъэIэшIущтыгъ. Щхыу Iэпэщыпс лэгъэ­шхом кIэнкIэ жъэпхъэ шхъоп­лъыр бэу хэлъэу, щыбжьый-
да­гъэр плъыжьыбзэу, пIэстэ сты­рыр убагъэу дахэу бзыгъэу ащ къыголъэу зыпшхыкIэ, щэч хэлъэп, угуи къыкIиубытэщтыгъ, шъуи ли уигъэшIыщтыгъ. Джащ фэдэу щэ гъэжъогъэ дэгъум пIастэр хэщытIагъэу — щэпIастэр темызэщэу тшхыщтыгъ; щыуанышхокIэ тянэ пчэдыжьым къуае зырихкIэ, щыуанлъэчIэ къоепс фабэу, тхъуемыс къое IэшIу тхъу цIынэ такъырхэр зы­хэлъым, къашыкъ къытатти, нахь цIыкIухэм тырагъэтIысылIэти, тшхыщтыгъэ. Ар гъомылэпхъэ къодыягъэп, зэкIэ пкъышъолымкIэ Iэзэгъу шъыпкъагъ.
Аузэ, уахътэ кIощтыгъэ, сабыйхэм ахахъощтыгъ, ны-тыхэм нахь ныбжь яIэ хъущтыгъ, щыIакIэми хэпшIыкIэу зызэри­хъокIыщтыгъ. Унэшхо-хьакIэунэр нахь егугъухэу зэIахэу аублагъ: гъучI пIэкIорышхохэу никель цырыцаухэр зытетыгъэхэм ачIыпIэ нахь гъот зиIэхэм диванхэр, радиолэ къежьэгъакIэхэр, буфет зэтетхэр ыкIи шифоньерыр къащэфыхэ хъугъэ.
Тэри тыцIыкIу зэпытына, илъэс 15 сэри сыхъуи, къалэм еджакIо сыкIуагъ, ау сыгу ре-нэу къуаджэмкIэ къэгъэзэгъагъ. Шэм­­бэт зэрэхъоу, ечэндым ехъу­л­Iэу тадэжь сыкъэкIожьыщтыгъ.
Джащ фэдэу сызщыкIожьыгъэ горэм, хатэм сызыдэхьэм, чэубгъум дэжь хэкIэу щылъым хэу­бгъуагъэу ти Щайнычышхо хэлъэу слъэгъугъэ, сыгучIэ изыгъ; сыкIуати, ныбэкIэ чIым хэуIубагъэ хъугъэ Щайнычышхоу тызэрапIугъэу, тызгъэщэлъы­гъэр къэсIэтыгъ; сеуцуалIи, цIыф ымышIэу, псыщалъэмрэ сабын-­лъэкIалъэмрэ дэсIыгъэу, зэхэу­шIоегъагъэми умышIэжьынэу, ышъо дахэ къычIэзгъэщыжьыгъ, ыкIоцIи зэрэслъэкIэу кIэришIэгъэ сагъэр, сыд ишIыкIэми, из­гъэкIи, псы бэрэ изгъэчъыхьа­жьыгъ; сыгушIозэ, унэм къис­хьажьи, зытетыщтыгъэ хьаку­шъхьэр чIыпIэ фэсшIыжьыгъ. Ежьыри — Щайнычышхор, зи мыхъугъахэу, бэрэчэт-бэрэчэтэу, зэресагъэу, унагъом къыхаплъэщтыгъ.
Ау сэ сызэрэмыгугъагъэу къычIэкIыгъ, псыр къыкIэчъыщтыгъ… Джащыгъум сыфэмыя­хэу згъэчъэпхъыжьи, уеплъым­э, уигъатхъэу, гъушъапIэм згъэуцугъэ. Уахътэ тешIагъэу Адыгэ хэку музеим схьи, лъэпкъым инэпэеплъ Щайнычышхор шIу­хьафтын фэсшIыгъ…
Седжагъ, апшъэрэ гъэсэныгъэ сиIэ хъугъэ, мы музей шъыпкъэм инаучнэ IофышIэ шъхьаIэу джы сылажьэщтыгъ. Мафэ горэм лъэпкъ этнографиемкIэ агъэхьазырырэ къэгъэлъэгъон иным тызэхэтэу Iоф дэтшIэнэу къытаIуагъ. Ащ хагъэхьащт пкъыгъуабэу фондым къыхахыгъэм тэ тиунэгъо Щайнычышхоу тпсэ зыхэлъыгъэу, тикIэсагъэу, тиунэ-плет ышъокIи иинэгъэ-дэхагъэ­кIи, ищай IэшIу дэдэкIи зэбгъэ­пшэн щымыIэу щытиIагъэр а пкъыгъо пстэумэ ядэхэкIэу къы­зэрахэщырэр слъэгъугъэ. Къэспхъуати, IаплIкъорэгъэу пы­тэу, пытэу сыбгъэ Щайнычы­шхор кIэсфызагъ, сиIофшIэгъу бзылъфыгъэхэр нэшIо-гушIохэу къысIоплъэх…
ЦIыф цIыкIум иунэ, итахътэ, икушъэ, илагъэ, ищайныч — зэкIэ къешIэкIыгъагъэу зэрапIугъэр ыпсэ щыщ мэхъуба! Щайнычышхор тэркIэ, тиунагъокIэ, псэ зыпыт пкъыгъуагъ.
Мамырыкъо Нуриет.