Гъэмафэр къызихьагъэм къыщегъэжьагъэу амброзием ыкIи нэмыкI уцыжъ лъэпкъхэм ябэныгъэнымкIэ тиреспубликэ Iофтхьабзэхэр щызэрахьэх нахь мышIэми, ар икъоу афэгъэкIодэу пфэIощтэп.

Шъугу къэдгъэкIыжьын, уц шIоим игъэкIодын нахь чанэу дэлэжьэнхэу къызщиIорэ джэпсалъэу республикэ, къэралыгъо ыкIи чIыпIэ зыгъэIорышIэ­жьыпIэ хэбзэ къулыкъухэм, зэкIэ цIыфэу Адыгеим исхэм афэгъэзагъэр АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм щаштагъэу илъэс къэс, амброзием игъо зыщыхъурэ уахътэм, ащ итыр зэрагъэцакIэрэр Парламентым ипащэхэмрэ межведомственнэ комиссиеу зэхащагъэмрэ ауплъэкIу. Арэу щытми, щыкIагъэу щыIэр джыри бэ.
Амброзием ебэныгъэным хэкIыпIэ закъоу иIэр ар лъэпсэкIодэу гъэкIодыгъэныр ары. ШIокI имыIэу мыщ фэ­гъэхьыгъэ федеральнэ унашъом къыпкъырыкIыхэзэ Iофтхьабзэхэр респуб­ликэм щызэшIуахых. Мы унашъом игъэцэкIэн фэгъэзагъ Россельхознадзорым Къыблэ шъолъырымкIэ и ГъэIорышIапIэу Адыгэ Республикэм щыIэр.
ГъэIорышIапIэм икъэралыгъо инспекторэу ГъукIэлI Рустам къызэриIуагъэмкIэ, тыкъэзыуцухьэрэ дунаир зыушIоирэ уцыжъ лъэпкъэу амброзиер жъоныгъокIэ мазэм къэкIынэу регъажьэ. Арышъ, а мазэм къыщегъэжьагъэу ащ игъэкIодынкIэ республикэм Iофыгъо зэфэшъхьафхэр щызэшIуахых, уцыжъыр икъоу зыщамыгъэкIодыгъэ чIыпIэхэр къыхагъэ­щых. Ахэм муниципальнэ образованиехэр къахагъэлажьэх, пащэхэм пэшIорыгъэшъэу макъэ арагъэIу. Шапхъэхэр зыукъуагъэу къыхагъэщыгъэхэр агъэпщынэх.

— Амброзием цIыфым ипсауныгъэ зэрэзэщигъакъорэм имызакъоу, чIыгум иягъэ регъэкIы, лэжьыгъэу къэкIырэми, ащ идэгъугъи къыщегъакIэ. Россельхознадзорым и ГъэIорышIапIэу Къыблэ шъолъырым щыIэмрэ Адыгэ Республикэмрэ зэзэгъыныгъэ зэрэзэдашIыгъэм тетэу жъоныгъуакIэр къызихьагъэм къыщыублагъэу амброзием ебэныгъэнымкIэ федеральнэ унашъоу щыIэр дгъэцакIэзэ дэкIыгъо-уплъэкIун Iофтхьабзэхэр Адыгэ Республикэм щыретэгъэ­кIокIых. Мы лъэныкъомкIэ комиссие зэхащагъэу Iоф ешIэ, ащ хэтых АР-м мэкъу-мэщымкIэ и Министерствэ, муниципальнэ образованиехэм ялIыкIохэр, УФ-м ошIэ-дэмышIэ Iоф­хэмкIэ и Министерствэ и ГъэIоры­шIэпIэ шъхьаIэу АР-м щыIэр.
МазэкIэ узэкIэIэбэжьмэ, мэкъуогъум и 24-м къыще­гъэжьагъэу и 28-м нэс, зэрэд­гъэнэфэгъагъэм тетэу рес­публикэм ирайонхэм зэкIэми тащыIагъ, лэжьыгъэ къызыщагъэкIырэ мэкъумэщ чIыгухэр амброзием зэрэщау­хъумэхэрэр тыуплъэкIугъ. Ар нахьыбэу къы­зыщыкIэу къыхэдгъэщыгъэр коцыр, хьэр, натрыфыр, соер, тыгъэгъазэр зыщалэжьырэ хъыз­мэтшIапIэхэр ары. Бэдзэогъум и 29-м ехъулIэу шапхъэу щыIэхэр ыкIи хэбзэ­гъэуцугъэр амыукъонхэм фытегъэ­псыхьэгъэ пэшIоры­гъэшъ унэшъо 401-рэ тшIыгъэ. Укъоныгъэхэр дагъэзыжьынхэу ахэм афэдгъэпытагъ. ХъызмэтшIапIэхэм япащэхэм Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр адызетэхьэ, шIокI имыIэу амброзиер зэра­гъэкIодын фаер агурытэгъаIо. Хэбзэгъэуцугъэу щыIэр аукъо зэрэмыхъущтым, ащ тазыр зэрэпылъым епхыгъэ мэкъэгъэIу тхьапэхэр пащэхэм афэтэ­гъэхьы, — къыIуагъ Рустам.
Къэралыгъо инспекторым къызэриIуа­гъэмкIэ, унашъор зымыгъэцэкIэрэ хъызмэтшIапIэхэм япащэхэм тапэкIэ субсидие аратыщтэп ыкIи къэралыгъо программэхэм ахэлэжьэнхэ алъэкIыщтэп.
— Комиссием тыригъусэу зэ тыкъе­кIокIыгъ. Мэкъу-мэщымкIэ Министерствэм план зэхегъэуцо, ар хьазыр хъумэ ащ иIофышIэхэм таригъусэу джыри дэкIыгъо тиIэщт, унашъор зэрагъэцэкIагъэр тыуплъэ­кIужьыщт. Лэжьыгъэр Iуа­хыжьы зыхъукIэ амброзиер дыраупкIы. Арышъ, уцыжъыр нахь макIэ хъун фае. ТигъэIорышIапIэ епхыгъэ инспекторхэм район пэпчъ Iоф ащашIэ. Шъофхэм анэмыкIэу ахэм къоджэ псэупIэхэм, гъогу напцэхэм амброзиер къащэ­кIымэ ауплъэкIу. Ащ фэдэхэр къызыхагъэщыкIэ АР-м псэолъэ­шIынымкIэ, транспортымкIэ, псэупIэ-коммунальнэ ыкIи гъогу хъызмэтымкIэ и Министерствэ еп­хыгъэ гъэIорышIапIэу Автодорым тхьапэхэр фагъэхьы. Мыщ дэжьым къыхэгъэщыгъэн фае, амброзием игъэкIодын епхыгъэ гумэкIыгъор зыдагъэзыжьын залъэкIыщтыр уцыжъым илъэгагъэ сан­тиметрэ 15-м зынэсыкIэ ары ныIэп. Мыщ нахь макIэмэ, тракторым ыупкIэшъу— щтэп, — къыIуагъ инспекторым.
Амброзием игъэкIодын Iэпэдэлэл зышIыхэрэм хэбзэгъэуцугъэм къызэриIорэм тетэу адэзекIох. ЦIыф къызэрыкIом административнэ тазырэу сомэ 300-м къыщегъэжьагъэу 500-м нэс, IэнатIэ зыIыгъым — сомэ 500 — 1000-м, юридическэхэм — мини 5-м къыщегъэ­жьагъэу мини 10-м анэс.
— Амброзиер зы метрэм къыщегъэжьагъэу метритфым нэс илъэгагъэу илъэсым зэ къэкIы, — къеIуатэ Рустам. — Ар занкIэу дэкIые ыкIи къутамэхэр бэу къыгокIэх, лъэпсэ пытэ иIэу екIыхы. Бэдзэогъу-шы­шъхьэIу мазэхэм къэгъагъэ хъу­нэу регъажьэ. Бжыхьэм ехъу­лIэу чылапхъэхэр ретэкъухьэ. Ащ кIэу къыпытэкъурэм цIыфым ыпэпс къырегъэчъы, нэм нэпсыр къыкIегъэкIы, егъапскэ, ыкIышъо къэуплъыжьы, егъэ­хъупцIы. Ахэм адакIоу жьымыгъот къареты. Ащ нэмыкIэу чIыгум къытырэ лэжьыгъэм къыщегъакIэ, джащ фэдэу амброзием кIэу къыпытэкъурэр былымIусым зыхафэкIэ, щэм иIэшIугъэ ыкIи ышъо зэблехъу, былымылми иягъэ екIы.
Бжыхьэм амброзием ичылапхъэхэр ретэкъухьэх. Арышъ, мы уцыжъ лъэпкъыр къызэмыкIурэ цIыфхэмкIэ Iоныгъо мазэри щынагъоу щыт. Амброзием къытырэ аллергием кIуачIэ зэриIэм къыхэкIэу ащ зэ ыгъэсымэджэгъэ цIыфыр мы уцыжъыр зыдэщымыIэ чIыпIэ чыжьэм кIуагъэми, а узыр ренэу ыпкъынэ-лынэ къыхэнэ. Анахь цIыф узынчъэми мы уз щынагъор къылъыIэсын ылъэкIыщт. Ар анахьэу къызэрэпшIэщтыр цIыфыр къэ­псы зэпытэу, ыпэ зэфишIэу, ыкIышъо зыгорэхэр къызыхиутыкIэ ары.
Щынагъоу щыт уцыжъыр къызщыкIырэ чIыпIэхэр зэдгъашIэмэ тшIоигъоу Мыекъуапэ иурамхэм ащыщхэр къэткIухьагъэх. Къэлэ гъунэм щыт чIылъэ унэхэм адэжь чIыпIэ заулэмэ амброзиер къащыкIэу тлъэгъугъэ ыкIи сурэтхэри къытетхыгъэх.
Врачхэм къызэраIорэмкIэ, амброзием аллергие фызиIэ цIыфым ежь-ежьырэу Iэзэгъу уцхэр аптекэм къыщищэфынхэ ылъэкIыщт. Ау мэфитIум къыкIоцI ахэм яшIуагъэ къыземыкIыкIэ терапевтым е аллергологым дэжь кIомэ нахьышIу.

Ащ нэмыкIэу амброзием зыщыухъу­мэгъэным пае нахьыбэрэ зыптхьакIын фае, тыгъэм пэшIуекIорэ нэгъунджэр пкIэлъмэ ишIуагъэ къэкIощт. Унэм укъы­зихьажьыкIэ псынкIэу зызэблэпхъун ыкIи пщыгъыгъэ щыгъынхэр бгыкIыжьынхэ фае.
Амброзиер бэу къызщыкIырэ, ар жъугъэу зыщыкъэгъэгъэн ылъэкIыщт чIыпIэхэм гу алъышъутагъэмэ, джащ фэдэу мыщ епхыгъэ упчIэхэр шъуиIэмэ, телефон номерхэу (861 220-07-04-мкIэ; 861 222-95-73-мкIэ) е электрон адресэу rshn38@fsvps.gov.ru зыфиIорэмкIэ Гъэ­IорышIапIэм испециалистхэм зафэжъугъэзэн шъулъэкIыщт.
КIАРЭ Фатим.