КIэрэщэ
Тембот
(1902 — 1988)

ШышъхьэIум и 16-м, 1902-рэ илъэсым Адыгеим ит къуаджэу Кощ­хьаблэ къыщыхъугъ.
1920-рэ илъэсым я II-рэ шъуа­шэ зиIэ еджапIэр къыу­хыгъ. Адыгэ автоном хэкур 1922-рэ илъэсым зэхэщагъэ зэхъум, РКП(б)-м изэхэщэкIо бюро партийнэ документхэм язэдзэкIын фэгъэзэгъагъ, 1923-рэ илъэсым щегъэжьагъэу къы­дэкIыщтыгъэ лъэпкъ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» иIофышIагъ. 1929-рэ илъэсым Т. КIэращэм Московскэ промышленнэ-эконо­мическэ институтыр къыу­хыгъ, ащ пыдзагъэу хэку гъэзетхэм яредакторэу, Адыгэ тхылъ те­дзапIэм, научнэ-исследовательскэ институтым ядиректорэу щытыгъ, Краснодар кIэлэегъэ­джэ институтым щыригъаджэщтыгъэх.
1925-рэ илъэсым иапэрэ рас­сказэу «Аркъ», 1934-рэ илъэсым рассказхэр зыдэтхэ сборникэу «Мэщыкъо ишъхьакIу» къы­дэкIыгъэх. Романэу «Щамбул» 1939-рэ илъэсым итхын ыухыгъ. «Насыпым игъогу» («Дорога к счастью») зыфиIорэ романым 1948-рэ илъэсым СССР-м и Къэралыгъо премие къыфагъэшъошагъ. Ащ къыкIэлъыкIуагъэх романхэр, повестьхэр, новеллэхэр ыкIи рассказхэр. Илъэс 60-м тхакIор зафэу, гъэбэжъоу щылэжьагъ лъэпкъ литературэм. Итхыгъэ хэшыпыкIыгъэхэр томи­щэу, томитIоу, зы томэу къы­дэкIыгъэх. Т. КIэращэм ипро­изведениехэм янахьыбэр урысыбзэкIэ, украинабзэкIэ, чехыбзэкIэ, китаибзэкIэ зэрадзэ­кIыгъэх.
ТхакIор адыгэ лъэпкъ кIэнэу фольклорым иугъоин ишъып­къэу хэлэжьагъ, джащ фэдэу усакIоу Хьаткъо Ахьмэд игъусэу, гурыт еджапIэхэм апае адыгэ литературэмкIэ апэрэ учебникищыр зэдызэхагъэуцуагъ. Мы зэкIэми аготэу КIэращэр об­щественнэ IофышIэшхуагъ, хэку Советым идепутатэу, партием ия ХХ-рэ зэфэс иделегатэу щытыгъ, къэралыгъо тын лъапIэхэр — Лениным иорден, Октябрьскэ революцием иорден, ЛэжьэкIо Быракъ Плъы­жьым иорден къыфагъэшъо­шагъэх.
КIэрэщэ Тембот Мыхьамэт ыкъор 1934-рэ илъэсым ще­гъэжьагъэу СССР-м итхакIохэм я Союз хэтыгъ.

Теуцожь
Цыгъу
(1855 — 1940)

ШышъхьэIум и 15-м, 1855-рэ илъэсым Теуцожь районым ит къуа­джэу Гъобэкъуае къыщыхъугъ.
Анахь охътэ гъуй-сыим къы­хэхъухьагъ, икIэлэцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу Iахъоу, чырэу ыкIи шъуашIэу къыхьыгъ.
Исабыигъо дэдэм къыщегъэ­жьагъэу адыгэ усэн-орэдусыным фэщэгъагъ, зэкIэ ылъэгъоу, зэхишIэу, ыгукIэ ыщэчырэр усэ­кIэ къыIоу, лэжьэкIо къызэ­ры­кIохэм ящыIэныгъэ мыпсынкIэ аригъашIэ шIоигъуагъ.
Октябрэшхом, Совет хабзэм яхьатыркIэ, лъэпкъ цIыкIухэм тхэкIэ-еджэкIэ амал агъотыгъ; ащ ыпэкIэ, жэрыIо творчествэм ишIуагъэкIэ, ягупшысэ самэхэр къаухъумагъ. Цыгъо пасэу усэныр ригъэжьэгъагъ, я ХIХ-рэ лIэшIэгъум ыгузэгум пщыхэмрэ оркъхэмрэ мэкъумэщышIэхэр зэрапэуцужьыгъэхэр орэд Цыгъо ышIыгъагъ, ыужым ар усэкIошхом нахь къызэIуихи, къыIозэ, поэмэу «Пщы-оркъ зау» атхыгъ.
Лъэпкъ усэкIошхоу Теуцожь Цыгъо гурышэ-гупшысэ гъэшIэгъон иIагъ, 1935-рэ илъэсым къалэу Ростов-на-Дону советскэ тхакIохэм якрай конференциеу щыIагъэм хэлэжьагъ ыкIи къыщыгущыIагъ. «ЩыIэкIэжъым­рэ щыIэкIакIэмрэ» зыфиIорэ усэ-псалъэр къыщишIыгъ.
1939-рэ илъэсым Теуцожь Цыгъо ЛэжьэкIо Быракъ Плъы­жьым иорден къыфагъэшъо-­
шагъ. Мы илъэсым ащ поэмэу «Родинэр», «Мафэкъо Урысбый» ыусыгъэх. 1940-рэ илъэсым Цыгъо ыусыгъэхэр зыдэт тхылъ урысыбзэкIэ къыдэкIыгъ. 1939-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Теуцожь Цыгъо СССР-м итхакIохэм я Союз хэтыгъ.
1980-рэ илъэсым, лъэпкъ усакIор къызыхъугъэр илъэси 125-рэ зэрэхъурэм ипэгъокIэу, икъуаджэу Гъобэкъуае Т. Цыгъо илитературнэ унэ-музей къыщызэIуахыгъ, илъэс 44-рэ хъугъэу ар дахэу мэлажьэ, имэфэкI инхэм атефэхэу иусэхэр адыга­бзэкIэ ыкIи урысыбзэкIэ къыдагъэкIыгъэх.

Бахъукъо Ерэджыб
(1922 — 2009)

ШышъхьэIум и 20-м, 1922-рэ илъэсым къуа­джэу Джамбэчые къыщыхъугъ.
Адыгэ кIэлэегъэджэ техникумыр, ащ ыужыIоу Мыекъопэ кIэлэегъэджэ институтыр (1952) ыкIи 1956-рэ илъэсым Краснодар кIэлэегъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет къыу­хыгъэх. КIэлэегъэджагъ ыкIи къуаджэу Еджэркъуае игурыт еджапIэ ипащэу, Джамбэчые гурыт еджапIэм кIэлэегъаджэу, завучэу яIагъ. Бахъукъо Ерэ­джыбэ икъуаджэу Джамбэчые дэт тарихъ-этнографическэ му­зеим изэхэщэкIуагъ, ипэщагъ, кIэлэегъэджэ IофшIэным иветераныгъ.
1963-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу ытхыхэрэр хиутыщтыгъэх. ТхакIом ытхыгъэ повестьхэр адыгабзэкIэ «Гъогууан», «ЛъышIэжьхэр», «Янэрэ ыпхъу­рэ», мыхэм анэмыкIхэри, тарихъ романэу «Болэтыкъо Джам­болэт», тхылъэу «Джамбэчый», литературэмкIэ я 5 — 6-рэ классхэм апае тхылъ-
хэр къыдигъэкIыгъэх. Бахъукъо Ерэджыбэ Хэгъэгу зэошхом хэ­тыгъ, Щытхъум иорден ия III-рэ шъуашэ ыкIи Хэгъэгу зэошхом иорден къыратыгъэх.
Бахъукъо Ерэджыбэ АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ Iофы­шIагъ, 2000-рэ илъэсым ще­гъэжьагъэу Урысыем итха­кIохэм я Союз хэтыгъ.

ЛъэпцIэрышэ
Хъалид
(1938 — 2011)

ШышъхьэIум и 1-м, 1938-рэ илъэсым къуа­джэу Тэхъутэмыкъуае къыщыхъугъ.
Гурыт еджапIэр къызеухым, литIофышIэу Тэхъутэмыкъое район гъэзетэу «Знамя коммунизма» ыкIи Теуцожь райгъэзетэу «По ленинскому пути» яредакциехэм отдел пащэу Iоф ащишIагъ.
1967 — 1974-рэ илъэсхэм хэку гъэзетэу «Адыгейская правда» зыфаIощтыгъэм ивыпускающэу, илитературнэ IофышIэу, пшъэдэкIыжь зыхьырэ секретарэу щылэжьагъ.
1974 — 1987-рэ илъэсхэм нэс Адыгэ хэку исполкомым и Тхьаматэ иIэпыIэгъугъ. 1987-м щегъэжьагъэу 1996-рэ илъэсым нэс Адыгэ республикэ тхылъ тедзапIэм иредактор шъхьэIагъ, 2007-рэ илъэсым ищылэ мазэ къыщегъэжьагъэу журналэу «Литературная Адыгеям» иредакторыгъ.
ЛъэпцIэрышэ Хъалидэ 1986-рэ илъэсым кандидат диссертациер къыушыхьатыгъ, филологие шIэныгъэхэмкIэ канди­датыгъ.
Ытхыхэрэр 1967-рэ илъэсым щегъэжьагъэу хиутыщтыгъэх. Ар научнэ-критическэ статьяхэм, литературнэ портретхэм, тхылъхэм ягущыIапэхэм, лъэпкъ литературэм иIофыгъохэм афэ­гъэхьыгъэхэм, рецензиехэм ыкIи эссехэм яавторыгъ, IофшIэкIошхуагъ, гъэзет ыкIи журнал зэ­фэшъхьафхэм а зэкIэ къащыхиутыщтыгъ.
Хъалидэ адыгабзэкIэ зэри­дзэкIыгъ Натхъо Къадыр ироманэу «Отчужденные» зыфиIо­рэр, урысыбзэкIэ — Кощбэе Пщымафэ ирассказэу «Детские игры».
ЛъэпцIэрышэ Хъалидэ баснэхэр, рассказхэр ыкIи новеллэхэр зыдэт сборник «ХьантIэркъо лIыхъужъ» ыIоу (1991), «Литературэм итерминхэмкIэ гущыIалъ» (гъусэ иIэу) къыдигъэкIыгъэх.
Ар Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ Iофы­шIагъ, 1997-м щегъэжьагъэу Урысыем итхакIохэм я Союз хэтыгъ.
Мамырыкъо Нуриет.