Гъэхъэгъэ инхэр зышIырэ кIэлэегъаджэу Къадыр Фатимэ иIофшIэн гъогу еджапIэм епхыгъ. Ащ Мыекъопэ лицееу N 19-м ипащэ ипшъэрылъхэр егъэцакIэх, биологиемрэ химиемрэкIэ регъаджэх.

Фатимэ Урысыем зэхэт гъэ­сэ­ныгъэмкIэ иIофышIэ гъэ­шIуагъ. Илъэс 36-рэ хъугъэу лэжьэрэ кIэлэегъаджэм игъэхъа­гъэхэм къакIэкIуагъ цIэ лъапIэу «Адыгеим гъэсэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIоу мы илъэсым къыфагъэшъошагъэр.
КIэлэцIыкIум идунэееплъыкIэ, цIыфыгъэ хэлъэу къэтэджыным кIэлэегъаджэм Iоф адешIэ, нэбгырэ пэпчъ сэнаущыгъэу хэ­лъым нахь зегъэушъомбгъугъэным пылъ. Джащ фэдэу кIэлэ­егъаджэ пэпчъ иIэпэIэсэныгъэ, ишIэныгъэхэр ыгъэфедэхэзэ, сыд фэдэрэ лъэныкъуи хэкIыпIэ тэрэз къыфигъотыным дэлажьэ.
Къадыр Фатимэ «Адыгеим икIэлэегъэджэ анахь дэгъу» зыфиIорэ щытхъуцIэр къылэ­жьыгъ. Республикэ зэнэкъокъоу «Илъэсым икIэлэегъадж» зыфиIорэм 2003-м, 2008-м, 2011-рэ илъэсхэм ащытекIуагъ. Уры­сые проектэу «Билет в будущее» зыфиIорэм ипрограммэ щыпхырыкIыгъ. АКъУ-м естествознаниемкIэ ифакультет «ШIэныгъэм идесэхэр» зыфиIорэ Iофтхьабзэр щырегъэкIокIы. УФ-м ыкIи АР-м гъэсэныгъэмкIэ яминистерствэхэм ящытхъу ыкIи рэзэныгъэ тхылъхэр къыфагъэшъошагъэх.
«Адыгэ макъэм» ихьакIэщ Фатимэ къедгъэблэгъагъ, гущы­Iэгъу тыфэхъугъ.
— Сыдэущтэу кIэлэ­егъэджэ сэнэхьатым укъыфэкIуагъа?
— Мыекъуапэ ия 7-рэ гурыт еджапIэ сыщеджагъ. СицIыкIугъом сезыгъэджэгъэ кIэлэегъа­джэхэм афэдэ сыхъуным сыкIэхъопсыщтыгъ. ЕджапIэм ыуж Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым химиемрэ биологиемрэкIэ кIэлэегъаджэу сыкъы­чIэкIыгъ. 1987-рэ илъэсым къы­щыублагъэу 2011-рэ илъэсым нэс Мыекъопэ гурыт еджа­пIэу N 10-м сыщылэжьагъ. 2011-рэ илъэсым щегъэжьагъэу я 19-рэ лицеим биологиемрэ химиемрэ щясэгъэхьы. 2022-рэ илъэсым къыщыублагъэу еджапIэм ипащэ ипшъэрылъхэр сэгъэцакIэх.
— Фатим, еджапIэм ипащэ ипшъэрылъхэм сыда ахахьэрэр?
— Непэрэ лъэхъаным диштэу еджапIэр лэжьэныр апэрэ пшъэ­рылъхэм ащыщ. КIэлэеджакIо­хэм шIэныгъэ куухэр агъотыным тыпылъ. Щынэгъончъагъэр гъэ­пы­­тэгъэнымкIэ Iофтхьабзэхэр ретэгъэкIокIых, ар мэхьанэшхо зиIэ лъэныкъоу щыт. Сэнаущыгъэ зыхэлъ кIэлэеджакIохэм нахь игъэкIотыгъэу тадэлажьэ.
КIэлэегъэджэ IофшIэным кIэу къыхахьэхэрэр къыхэгъэщыгъэн­хэр ыкIи ахэр лъыгъэкIотэгъэнхэр ары тыздэлажьэрэр.

— КIэлэегъэджэным ишъэфхэр сыд фэдэха?
— КIэлэегъэджэ IофшIэным шъэф горэхэр хэлъэу щытэп. ЗэкIэ зыIыгъыр пкъэуищ: сабыйхэр шIу плъэгъунхэр, уиIоф­шIэн IэпэIэсэныгъэ фыуиIэныр ыкIи кIэлэегъэджэ сэнэхьатым нахьышIу зэрэщымыIэр пшIошъ хъуныр. КъыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэмэ адэлажьэрэ пэпчъ пшъэдэкIыжьышхо ехьы — обществэм ыпашъхьэкIэ, ежь ыпашъхьэкIэ ыкIи неущрэ ма­фэмкIэ. Ащ ылъапсэ еджапIэр ары зыщагъэпсырэр.
— Сыд фэдэ Iофтхьабза еджапIэм илъэсыкIэ еджэгъум ыгъэнафэрэр?
— ШIэныгъэр, инновациехэр, технологиехэр, программакIэхэр еджапIэм ыгъэфедэнхэр анахь Iофыгъо шъхьаIэу тиIэхэм ащыщ. ШIэныгъэр лIэужхэм шIу ядгъэ­лъэгъуныр тиеджапIи тикIэлэегъаджэхэри ренэу зыдэлэжьэнхэу щыт Iофыгъу. Джащ фэдэу нэмыкI лъэпкъмэ яшэн-хабзэхэм лъытэныгъэ афашIыным, Хэгъэ­гур шIу алъэгъуным, неущрэ мафэмкIэ пшъэдэкIыжьэу ахьырэр зэхашIыкIыным мэхьанэ­шхо ятэты. Тинепэрэ кIэлэегъаджэ­хэр ащ фэдэ пшъэрылъхэм арыгъуазэхэзэ Iоф зэрашIэрэм сицыхьэ пытэ телъ.
Гуетыныгъэ кIэлэеджакIохэми ахэтлъхьаным, дэгъоу еджэнхэм, гъэхъагъэхэр ашIынхэм, лъытэныгъэ зыфашIырэ цIыфхэу хъун­хэм тетэгъэпсыхьэх.
— Анахь лъэгэпIэ инэу уикIэлэеджакIохэм сыда къадэхъугъэр?
— Урысые проектышхоу «Воплоти свою мечту» зыфи­Iорэм хэлэжьэгъэ Хьатит Анжеликэ текIоныгъэ къызэрэдихыгъэм тырэгушхо. ШIэныгъэ­лэжь ныбжьыкIэхэм я Дунэе форумэу Лондон щыкIощтым УФ-м и Лъэпкъ лIыкIо купэу хэлэжьэщтым ар хэхьагъ. Джащ фэдэу Анастасия Сотниковар сэнаущыгъэ зыхэлъ ныбжьыкIэ­хэм IэпыIэгъу афэхъугъэнымкIэ АР-м щагъэнэфэгъэ шIухьафтыным илауреат хъугъэ. УФ-м и Къэралыгъо Думэ щызэхащэгъэ Урысые конференциеу «Юные техники и изобретатели» зыфи­Iорэм ишъолъыр едзыгъо Теуцожь Дэнэф текIоныгъэр къыщыдихыгъ. Сэнаущыгъэ зыхэлъ нэмыкI кIэлэеджакIохэми ягугъу къэпшIын плъэкIыщт, ахэм ягъэ­хъагъэхэм лицеир арэгушхо.
— ЕджапIэм гъэцэкIэжьын IофшIэнхэр щэкIоха?
— Федеральнэ программэу «Гъэсэныгъэм хэхъоныгъэ егъэ­шIыгъэныр» зыфиIорэм къыды­хэлъытагъэу ыкIи АР-м и ЛIышъ­хьэу КъумпIыл Мурат иIэпыIэгъоу 2022-рэ илъэсым лицеим игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр щашIыгъэх. Ащ хэхьагъэх зэкIэ инженернэ коммуникациехэр зэблэхъугъэнхэр, джащ фэдэу еджапIэм ыкIоцIи, итеплъи агъэ­кIэжьыгъэх, агъэлагъэх, пчъэ-шъхьан­гъупчъэхэр зэблахъугъэх. ЗэкIэ IофшIэнхэр тыухыгъэх. Гъэсэныгъэм иучреждение экологием, технологическэ шапхъэ­хэм адештэ ыкIи лицеим щынэгъончъагъэр щыгъэпытагъ.
ШышъхьэIум иублэгъум ехъу­лIэу кабинетхэр псэуалъэ­хэмрэ оборудованиякIэхэмрэкIэ зэтегъэпсыхьагъэх. КIэлэеджакIо пэпчъ тхылъэу зэреджэщтыр IэкIэдгъэхьащт.
— ШхапIэм изытет, кIэ­лэцIыкIухэм ягъэ­шхэн фэгъэхьыгъэу сыда къытэпIощтыр?
— Лицеим ипщэрыхьапIэ зэтегъэпсыхьагъ. ТишхапIэ къе­кIолIэрэ кIэлэеджакIохэр дэгъоу шхэнхэм, унэгъо шхыным фэдэу тыпщэрыхьаным тыпылъ. А 1-рэ классхэм къащегъэжьагъэу я 4-м нэс ыпкIэ хэмылъэу агъаш­хэх, джащ фэдэу гъот макIэ зиIэхэм, унэгъо Iужъухэм къарыкIыгъэхэм фэгъэкIотэнхэр яIэх. ШхапIэм дыхэтэу буфетым Iоф ешIэ, мафэ къэс гъэжъэгъа­кIэ горэхэр ащ еIэх, ахэр ныбжьыкIэхэм якIасэх. БлэкIыгъэ илъэсхэм ялъытыгъэмэ, тиIоф­шIэн зэхапшIэу нахь псынкIэ хъугъэ, игъэкIотыгъэ гъэцэкIэ­жьынхэм яшIуагъэкIэ аужырэ шапхъэхэм адиштэрэ оборудование пщэрыхьапIэм къытфычIагъэуцуагъ.
— КъызэрэпIорэмкIэ, лицеир илъэсыкIэ еджэгъум фэхьазыр, хъяркIэ еджэгъур ешъогъэ­жьэжь.
Лъэпшъыкъо Фатим.
Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан; лицеим ихъарзынэщ.