ШышъхьэIум и 1-р, 1998-рэ илъэсыр Адыгеим ыкIи Урысыем ятарихъ мэхьанэ зиIэ хъугъэ-шIагъэкIэ хэхьагъ. Илъэс 26-рэ хъугъэу, зи Хэкужъ къэзыгъэзэжьыгъэм и Мафэ игъэкIотыгъэу республикэм щыха­гъэу­нэфыкIы.

Бэдзэогъум и 30-м Гупчэ къэлэ тхылъеджапIэм къэзы­гъэ­зэжьыгъэ тилъэпкъэгъухэр зы­хэлэжьэгъэ Iофтхьабзэу «Тызэфэзыщэжьыгъэр ти Хэгъэгу» ыIоу щызэхащэгъагъ. Зигъо Iофтхьабзэр шIуфэс псэлъэ кIэкIкIэ къызэIуихыгъ библиотекарэу Галина Колодкинам.
МэфэкIым ихьэкIагъэх зичIыгужъ щыгупсэфыжьыгъэхэм ащыщ унэгъуитIу дахэ; Жэнэ Болэтрэ ягуащэу (Хъунагомэ япхъу) Фатимэрэ ыкIи Цэй Нартрэ Людмилэрэ (Къандаур­хэм япхъу). ХьэкIэ лъапIэхэм яхэгърэй-гъусагъ къэзыгъэзэ­жьы­гъэхэр щыIэныгъэм хэ­гъэ­гъозэ­жьыгъэнхэмкIэ Гупчэм ипащэу ГъукIэлI Асхьад. Ащ къэ­зыгъэ­зэжьыгъэхэм я Мафэ ипэгъо­кIэу Адыгэ Республикэм Iофыгъуабэ зэрэщырагъэкIокIырэр къыIуагъ, ащкIэ АР-м лъэпкъ Iоф­хэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащы­псэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет Iофышхо зэришIэрэр къыхигъэщыгъ; мэфэкIым цIыфхэр зэрэшIэнхэмкIэ, зэпэблагъэ шIы­гъэнхэмкIэ, щыIэныгъэм зэрифэшъуашэу хэуцонхэмкIэ уасэ иIэу зэрэщытыр кIигъэтхъыгъ.
Iофтхьабзэр лъигъэкIотагъ Гупчэ къэлэ тхылъеджапIэм иотдел ипащэу Ирма Сеничкинам ыкIи упчIэ къаритыгъ:
— Сыдэущтэу мы лъэ­бэкъу мыпсынкIэр шъу­шIыгъа, къиныгъоу къызэпышъучыгъэхэр, шъуищыIэныгъэ къэкощы­жьыным сыд гъэзапIа фишIыгъэхэр? Хэгъэгоу шъузщыпсэугъэхэм
(Сирием, Тыркуем, Иорданием, нэмыкIхэм) яменталитетрэ тэтыемрэ зэтекIых, бзэм иIоф­кIи ащ фэд. А зэкIэ къиныба?
Апэ гущыIэр зэшъхьэгъусэхэу Жэнэ Болэтрэ Фатимэрэ афагъэзагъ.
Болэт гухэлъ зиIэр зэрэщымысырэр кIэкIэу къыIуагъ. Янэжъ-ятэжъхэм къагурагъэIуа­гъэу, Адыгеир яхэкужъ лъапсэу зэрэщытыр ашIэщтыгъ. АшIоигъуагъ лъэшэу ячIыгужъ зэрагъэгъотыжьы ыкIи ар къадэ­хъугъ. Болэт ишъхьэгъусэу Фа­тимэ ащ къыхигъэхъуагъ нэбгыритIур нэIуасэ 2009-рэ илъэсым мэкъуогъум и 19-м зэрэзэфэхъугъэхэр; Жэнэ Болэт апшъэрэ гъэсэныгъэ иI — химик, ежь Фатимэ ублэпIэ классхэмкIэ кIэлэегъаджэу Мые­къопэ гурыт еджапIэу N 2-м илъэси 10-рэ Iоф щишIагъ. «Къин зыхэмылъ Iоф щыIэп ыкIи хъурэп, — къеIуатэ Фатимэ, — тызызэрэшIэ нэуж мэзитIу тешIагъэу, шышъхьэIум и 19-м, тыкъызэрэщагъ. Уни тахъти тиIагъэп, ауми, тиIорэ тишIэрэ зэрэзэтехьэрэм тыхищыжьыгъ. Непэ тIотэжьыгъэу тыщэпсэу Гавердовскэм, уни тшIыгъэ, унэгъо бизнеси тиI, тиIоф тегугъоу лъытэгъэкIуатэ. Болэтрэ сэрырэ кIэлитIу зэдэтэпIу, на­хьыжъым — Алкъэс илъэс 13 ыныбжь, Адыгэ рес­публикэ гимназием щеджэ, ащ готэу, ижъырэ орэдыIо купэу «Ащэмэзым» хэт; нахьыкIэу Айтэчи мы гимназием щеджэ, илъэси 10 ыныбжь, лъэшэу спортыр икIас, еджэн Iофри нэбгыритIуми дэгъу дэдэу къа­дэхъу, агъэцакIэ».
Загъорэ я 90-рэ илъэс гъуй-­сыйхэр зыфэдагъэхэр Жэнэ зэшъхьэгъусэхэм анэ къыкIэуцожьых, щыIэныгъэр зэмышъогъубэу зэрэзэхэлъыр, ащ къиныри гушIуагъори зэрэщызэготыр къагурыIозэ, шыкур ашIы.

Цэй Нарт гущыIэр лъегъэ­кIуа­тэ. Адыгеим къакIуи, Адыгэ къэралыгъо университетым ифи­­зикэ-хьисап факультет зэрэщеджагъэр, ишъхьэгъусэу Людмилэ мы еджэпIэшхом илъэпкъ факультет къызэриухыгъэр, Тхьэм зэфихьыхи, псэогъу зэ­рэзэфэхъугъэхэр къыIотагъ. Цэй Нарт игущыIэ кIэкI анахьэу щыкIигъэтхъыгъэр Хэкужъым — Адыгеим, Мыекъуапэ ядэхэгъэ-къэбзагъэ, яшхъонтIэгъэ-­кIэрэкIагъэ зэрямыплъэкIырэр, ыгу зэрэхагъахъорэр ары. Ежьым хъулъфыгъэшъ, Iофыбэм ыгуи ыIи якIу, яунагъокIэ Черемушкэм, гъогу дэкIыпIэу КраснодаркIэ кIорэм дэжь щысых. Нартрэ Людмилэрэ якIалэу Вячеслав илъэс 26-рэ ыныбжьэу УФСИН-м иIофышIэ чан, ежь Людмилэ культурэм иIофышI, Къэралыгъо филармонием иадминистратор шъхьаI. Бзылъфыгъэ Iушым игущыIэ анахь щыкIигъэтхъыгъэр ишъхьэгъусэу Нарт ымышIэрэмкIэ еупчIыжьэу, сыдигъуи къыдеIэу, къыфэса­къэу ыкIи зэкIэдэIукIыжьхэу зэрэ­псэухэрэр ары. КIэкIэу къэпIон хъумэ, илъэс 20-м блэкIыжьыгъэу Адыгеим къэзыгъэзэжьыгъэу лъапсэ щызыдзыжьыгъэ унэгъо дахэхэм Жэнэ Долэти Цэй Нарти зэращыщхэр, Адыге­им ипшъэшъэ пIугъэхэр шъхьэгъусэ зэрафэхъугъэхэр ары.

2024-рэ илъэсыр унагъом и Илъэсэу зэрэщытыр къыдыхэлъытагъэу зэIукIэгъур гъэпсыгъагъэ, фэбагъэ хэлъэу ащ хэ­­лэжьагъэхэр дахэу зэпэгъо­кIыгъэх, зэдэгущыIагъэх. Хэти, хьакIэхэу, ау адыгэ лъэпкъым щыщ шъыпкъэ хъун зылъэкIыгъэ унэгъуитIури, мэфэкI Iофтхьа­бзэм хэлэжьэгъэ пстэури —тхылъеджапIэм иIофышIэхэр, журналистхэр, къэзыгъэзэжьыгъэхэм я Гупчэ щылажьэхэрэр нахь зэрэшIагъэх, зэIукIэгъу фабэм ыгъэгушхуагъэх.
Мамырыкъо
Нуриет.
Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан.