Теуцожь Марет иIофшIэн гъогу зэрэщытэу зы лъэныкъом фигъэхьыгъ. Илъэс 41-рэ хъугъэу ар культурэм щэлажьэ. Ащ фэдиз илъэс пчъагъэхэм зыфэгъэзагъэм хэшIыкIышхо фыриIэу ащ ыцIэ раIо: Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр, мэфэкIхэр, творческэ зэхахьэхэр, культурэмкIэ фестивальхэр, зэнэкъокъухэр зэхищагъэх. Непи ащ къыкIыримыгъэчэу иIофшIэн лъегъэкIуатэ ыкIи Теуцожь районым икультурэрэ Теуцожь Маретрэ зэгопчынхэ умылъэкIыщт IахьитIу.

Марет иIофшIэн гъогу 1983-рэ илъэсым Адыгэкъалэ щыригъэжьэгъагъ. Краснодар культурэмкIэ икъэралыгъо институт къэзыухыгъэ специалист ныбжьыкIэу, илъэс 23-м итэу, Теуцожь районым игъэцэкIэкIо комитет культурэмкIэ иотдел иинспекторэу ашIы. Нэужым культурэм и Унэу Адыгэкъалэ дэтым ипащэу (непэ лъэпкъ культурэм и Гупч) агъэнафэ. IэнэтIитIур илъэс пчъагъэхэм зэдигъэцэкIагъ. 1991-рэ илэсым къыщегъэжьагъэу культурэмкIэ гъэIорышIапIэм испециалистыгъ. Лъэ­-хъан зэблэкIыгъохэм, 2000-рэ илъэсым Адыгэкъалэрэ Теуцожь районымрэ зызэхаушъхьафыкIхэм, Теуцожь рай— оным культурэмкIэ игъэIорышIапIэ испе­циалист шъхьаIэу къагъэкIожьы. 2016-м къыщегъэжьагъэу Теуцожь район администрацием культурэмкIэ ыкIи киномкIэ игъэIорышIапIэ ипащ.
— Марет, уятэу Теуцожь Анзаур мэкъу-мэщым ылъэныкъокIэ IофышIэшхуагъ. О сыдэущтэу культурэр къы­хэпхыгъа?
— Я 9-рэ классым сисэу краим къыщыдагъэкIыщтыгъэ гъэзетым седжэзэ сурэтхэмрэ ащ ­къыкIэлъыкIорэ тхыгъэмрэ сы­нэхэр къащыуцугъэх. Ащ къыщи­Iощтыгъ: «Краснодар культу­рэмкIэ иинститут щеджэ­хэрэм апэрэ сессиер аты». Ахэм ся­хъопсагъ. Ащ фэдэу культурэм сыфэщэгъэ дэдэуи щытыгъэп шъхьаем, сыгукIэ сыкъыфэягъ ащ сыщеджэнэу ыкIи къыздэ­хъугъ. ЕджэпIэ ужым сычIахьи, культурнэ-зы­гъэпсэфыпIэ уч­реж­дением изэхэщэкIо-методист сэнэхьатыр къыщызIэкIэзгъэхьагъ.
Марет культурэм IофшIэныр зыщыригъэжьэгъагъэмрэ непэрэ бэ зэхъокIыгъэр. Иилъэс хьылъэхэри илъэхъанышIухэ­ри ащ къыдикIугъэх, ау ипшъэрылъ шъхьаIэ игъэцэкIэн, культурэр шIу ягъэ­лъэгъугъэныр, цIыфхэр ащ къыхэщэгъэн­хэр зэпигъэугъэп.

— Ары, щыIагъ зэман хьылъэхэр. Культурэм иунэхэр IыгъэкI хъугъагъэх, аппаратурэр тиIагъэп, шIомыкIкIэ зыгъэплъыхэри ахэтыгъэх. Ары нахь мышIэми, цIыфхэр къакIощтыгъэх, шIу зэрэлъэгъущтыгъэх, апэбгъо­хынэу къызажэщтыгъэхэри непэ фэдэу иныгъэп. Лъэпкъ зэфэшъхьафыбэ щэпсэуба, шъхьадж пчыхьэзэхахьэ фызэхатщэ­щтыгъ, агу рихьыщтыгъ, адыгэ лъэпкъ культурэм зыкъызэред­гъэIэтыжьыщтым тыдэлажьэщтыгъ. Ащ иIахьышIу хишIы­хьагъ Iапэжьыхьэ Светланэ. ХьакIэщым псэ къыпыгъэ­кIэжьыгъэнымкIэ ащ ишIуагъэ къэкIуагъ. Пщынэо бэлахьхэр, IотэжьакIохэр, орэдыIохэр тиIагъэх. ЦIыфхэм а пстэур ашIогъэшIэгъоныщтыгъ.
Культурэм епхыгъэу Iоф пшIэныр IэшIэхэп, ау Марет ар дэгъоу къыдэхъу. Ащ хахъо ышIынымкIэ уахътэм къыгъэ­уцурэ пшъэрылъхэр чанэу зэшIуехых, амалхэр икъоу къызфегъэфедэх. Респуб­ликэм щызэхащэрэ сыд фэдэрэ Iоф­тхьабзи Теуцожь районыр ифэшъуашэу къыщыгъэлъэгъуагъ. Дэгъоу фэхьазырхэу, купышIухэу, ифэшъуашэу ахэр зэрэхэлэжьэщтхэр зэкIэми ашIэ. Культурэм имызакъоу кIэлэцIыкIухэмрэ ныбжьыкIэхэмрэ яхэгъэгу шIу алъэгъоу, лъэпкъым итарихъ, ихуджественнэ творчествэ ашIэу, уасэ фашIэу пIугъэнхэмкIэ, ар къэухъумэгъэным мэхьанэшхо реты. Лъэшэу ынаIэ зытырагъэтырэмэ ащыщ культурэм иунэхэм, тхылъеджапIэхэм ягъэцэкIэжьын. 2017-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу культурэм иуни 6 Теуцожь районым щагъэцэкIэжьыгъ, кIэу 3 щагъэуцугъ, модельнэ тхылъеджэпIи 2 къыщызэIуахыгъ.
Кушъу Светлан – АР-м культурэмкIэ иминистрэ игуадз:
— Теуцожь Марет IофшIэнымкIэ чэщи мафи иIэп. А ышIэрэри нэгъэсыгъэу щыт. Мары гущы­Iэм пае, модельнэ тхылъеджапIэу Гъобэкъуае къыщызэIутхыгъэр пштэмэ, 2022-рэ илъэсым культурэм и Унэ агъэцэкIэжьы зэ­хъум ащ къыдыхэт тхылъ­еджапIэр зэгорэм модельнэ зэришIы­жьыщтыр къыдилъыти, ащ зэрэдиштэнэу аригъэшIыгъагъ. А гъэцэкIэжьыным ыуж узихьэкIэ Iофэу къыпыкIырэр бэ, джыри ыпэкIэ уплъэни зыгорэм удегупшысэжьыныр къи­ны. Ар уахътэр, мылъкур ары. Шап­хъэхэм, пIалъэхэм уалъыплъэн фае. Чыжьэу маплъэ. Ар бэп зыфызэшIокIырэр. Зырыз. Арышъ, Теуцожь Марет игугъу пшIын зыхъукIэ, IофшIэ­кIо пэрыт. Бгъэ­сысын умылъэ­кIыщтыми зыгорэ ригъэшIэщт.
Теуцожь Марет — Теуцожь район администрацием культурэмкIэ ыкIи киномкIэ игъэIорышIапIэ ипащ:
— Модельнэ тхылъеджапIэ пшIыным ыпэкIэ, ар зыщыбгъэ­псыщт унэр гъэцэкIэжьыгъэу щытын фэягъ. Арынчъэу зэнэ­къо­къум ухагъэуцощтэп. Ащ дэжьым, 2022-м, районым ипэщагъэр Хьачмэмыкъо Азэмат. Ащ къыздыригъашти, культу­рэм и Унэу Гъобэкъуае дэтыр агъэцэкIэжь зэхъум ащ хэт тхылъеджапIэри IофшIэнхэм къахедгъэубытэгъагъ ыкIи джы модельнэкIэ зэблэтхъун тлъэ­кIыгъ. Джы пэщакIэу тетым, УдыкIэко Адам, ащкIэ ишIогъэшхо къэкIуагъ. Ар культурэм фэщагъ, щыхъурэ-щышIэрэм ренэу щыгъуаз, сыд фэдэрэ IофкIи IэпыIэгъу къытфэхъу, гумэкIыгъо­хэм защегъэгъуазэ. Арышъ, сэ сизакъоу сфызэшIокIыщтыгъэп ар.
ПкIыхьалIыкъо Аюб — Теуцожь районым инароднэ депутатхэм я Совет итхьамат:
— Марет лъытэныгъэшхо зыфэтшIырэ цIыф. ИIофшIэн дэгъоу егъэцакIэ, зэхэщэкIо бэлахь. Районым щыпсэурэ цIыф пэпчъ ар ешIэ. ПшъэдэкIыжь ин ыхьэу, УрысыемкIи АдыгеимкIи шъыпкъагъэ зыхэлъ цIыф.
Теуцожь Марет иIофшIакIэкIэ щытхъу макIэп къылэжьыгъэр. Аужырэхэм ащыщ бэмышIэу АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къыритыжьыгъ. Илъэсыбэхэм къакIоцI культурэм хахъо ышIынымкIэ Iофэу ышIагъэм фэшI УФ-м и Президентэу Владимир Путиным иунашъокIэ «Урысыем ичIыпIэ зыгъэIорышIэжьыпIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэ цIэ лъапIэр къыфигъэшъошагъ.
— Уисэнэхьат шIу умылъэгъоу Iоф пшIэн плъэкIыщтэп. Культурэри джащ фэд, узыфаер зэкIэри къыбдэхъурэп. Арышъ, Iоф зысшIэрэм щегъэжьагъэу ар нахь гъэшIэгъонэу, нахь дэгъоу зэрэсшIэщтым сыпылъ. Пчыхьэзэхахьэ ребгъэкIокIыгъэу, «лъэшэу тыгу рихьыгъ, тхьашъуе­гъэпсэу » аIозэ чIэкIыжьхэ зы­хъукIэ нахь дэгъоу Iоф пшIэ пшIоигъоу охъу. ЦIыфхэр шIу плъэгъунхэ фае, арынчъэу уапэ ебгъэхъуни плъэкIыщтэп, къыб­дэхъуни щыIэп, — еIо Марет.
Анцокъо Ирин.
Сурэтхэр: Теуцожь Марет ихъарзынэщ, Анцокъо Ирин.