Top.Mail.Ru

Тиадыгэ къоджацIэхэр

(Бэдзэогъум и 9-м къыхэтыутыгъэм ия II-рэ Iахь).

Пщыжъхьабл. Лабэ исэмэгубгъу щыс, Шэуджэн районым хэхьэ. ЛIыцIэу Пщыжъым къуа­джэм ыцIэ къытекIыгъ. Мы лIым икъуадж зыфиIорэ мэхьанэр иI. 1871-рэ илъэсым мы чIыпIэм ар къэтIысыгъ.
Пщыкъуйхьабл. Мартэ псы­хъо исэмэгу нэпкъ Iус, Теуцожь районым ит. 1850-рэ илъэсым мыщ щытIысыгъ. ЛIыцIэу Пщыкъуир чылэм лъапсэ фэхъугъ.
Пэнэхэс. Пшызэ исэмэгу­бгъоу щыс, Тэхъутэмыкъое районым ит. 1889-рэ илъэсым мыщ къэтIысыгъ. Панэм хэс чыл зыфиIу. Чылэр къызэтIысым пырэжъые пэнэ куандэхэр мы чIыпIэм бэу итыгъэх.
Теуцожьхьабл. Пшызэ Iушъо исэмэгу нэпкъ Iус, Теуцожь районым хэхьэ. 1842-рэ илъэсым мы чIыпIэм щытIысыгъ. 1940-рэ илъэсым нэс Гъобэ­къуаекIэ еджэщтыгъэх (Гъобэ­къо-лIыцIэ). Мэкъуогъум и 15-м, 1940-рэ илъэсым адыгэ усэкIо цIэрыIоу Теуцожь Цыгъо ыцIэкIэ Теуцожьхьабл чылэм фаусыгъ (джыри Гъобэкъуаер цIэу фашIыжьыгъ).
Тхьагъапшъ. Хы ШIуцIэ Iу­шъом Iус шапсыгъэ чылэхэм ащыщ, псыхъоу ПсышIуапэ иджа­бгъу нэпкъ Iус, ПсышIопэ (Лазаревскэ) районым ит. Чы­лэм лIакъоу Тхьагъапшъэхэм, нэмыкIэу къэпIон хъумэ, Тхьагъапсэхэм ацIэ ехьы.
Тыгъургъой. Теуцожь районым ит чылагъу, тыгъурыгъур бзыу лъэпкъ, ащ къытекIыгъэу алъытэ чылэм ыцIэ. Къуаджэр мы чIыпIэм 1883-рэ илъэсым къэтIысыгъ.
Тэуйхьабл. Псыхъоу Мартэ иджабгъу нэпкъ Iус, Теуцожь районым ит. Тэуехэр лIакъохэу щытыгъэх. Ахэм ацIэ къуаджэм ехьы, джыри ащыщхэр щэпсэух. Къуаджэр мыщ 1850-рэ илъэсым къэтIысыгъ.
Тэхъутэмыкъуай. Мыр Тэ­хъутэмыкъое районым игупч. 1860 — 1870-рэ илъэсхэм мыщ къэтIысыгъ. «Енэм чыл» раIощтыгъ. Мэзаем и 13-м, 1936-рэ илъэсым къуаджэм Хьахъура­тэм ыцIэкIэ еджагъэх. Чъэпы­огъум и 26-м, 1938-рэ илъэсым къуаджэм Тэхъутэмыкъуай фаусыгъ. 1987-м къыщегъэжьагъэу Октябрьский цIэу фашIыгъагъ, шIукIаери ащкIэ еджа­гъэх. Джы апэрэцIэр — Тэхъу­тэмыкъуай фаусыжьыгъ, Тэхъу­тэмыкъуаехэм ячыл зыфиIу.
Улап. Псыхъоу Улэ Лабэ зыщыхэлъэдэжьрэм дэжь чылэр щыс. Ащ къуаджэм ыцIэ къытекIыгъ. Чылэм дэсым инахьыбэр бэслъэнэй лъэпкъ. Къуа­джэр Красногвардейскэ районым хахьэ, мыщ къызытIысыгъэр 1867-рэ илъэсыр ары.
Фэдз. Псыхъоу Фэдз исэ­мэгубгъоу щыс. ЦIыфэу дэсым инахьыбэр къэбэртай. Кощ­хьэ­блэ районым хахьэ. Мыщ къы­зытIысыгъэр 1861-рэ илъэ­сыр ары.
(Джыри къыкIэлъыкIощт).