Лъэцэрыкъо Кимэ фатхыгъэри фэтхагъэри бэ. Мы тхыгъэр «Тэхъутэмыкъое районыр загъэпсыгъэр илъэс 90-рэ хъугъэ» зыфиIорэм къыхэхыгъ. Аужырэ илъэсипшIымкIэ хахъохэр фэсшIыгъэхэу къэсэгъэхьы.

ОрэдыIо ныбжьыкIэу Нэхэе Тэмарэ мэкъамэ къезыгъэIощт гъусэ къыфашIынэу зялъэIум, хъулъфыгъэ зишIугъо лъэпэ-лъагэу, ынэхэр огушъоу пщынэр зыIыгъымкIэ шъхьэ фашIыгъ. Пшъэшъэ­жъыем ыIощтыр ышIагъэп ыкIи ыгу хэ­кIыгъ, ау ащ дэжьым агъэрэхьатыгъ:
— УмыгумэкI! Ар пщынэ къызэрыкIоп, Лъэцэрыкъо Кимэ ипщынэ нахь!
Ащ дэжьым орэдыIо ныбжьыкIэр хъулъ­фы­гъэм еплъызэ зэриIожьыгъ: «оркестрэри тыдэ щыIа, мы зынэгу зэIухыгъэ хъулъфыгъэри тыдэ щыIа». Ау зыфаер зэримыгъотыщтыр къыгурыIуи зи ыIуагъэп.
Концертыр къытыгъ. Пщынаом икъеуакIэ пшъашъэм ыгу ыщэфыгъэу нэку-нэпс къышIыгъ ыкIи ыгу къыфихьагъэхэм афыкIэгъожьыгъэу къыфигъэгъунэу аккомпониаторым елъэIугъ.
ЗэкIэ къызщежьагъэр адыгэ къоджэ цIыкIоу Псэйтыку. КIымэфэ пчыхьэ чъы­Iэ­м чылэ кIэлэегъаджэу Лъэцэрыкъо Хьамед иунэ къоджэдэсхэр щызэрэугъо­ищтыгъэх. Бысымымрэ лIыжъхэмрэ къа­Iо­тэрэ къэбархэмрэ орэдэу къыщаIо­хэрэмрэ ягуапэу цIыфхэр щедэIущты­гъэх. Унагъом ышъхьэу Хьамед АдыгеимкIэ еджэпIэ гъэсэныгъэм икъежьапIэ Iутыгъ, жэрыIо лъэпкъ творчествэм иугъоин дэлэжьагъ. IотэжьэкIо бэлахьыгъ, латин хьарыфхэмкIэ ежь-ежьырэу усэхэр ытхы­щтыгъэх. НэмыкI зэчыишхуи ащ хэлъыгъ — уапэ илъыр къыIон, жъуагъохэмкIэ Iэзэн ылъэкIыщтыгъ. Джащ фэдэу ащ зы пшъашъэ ыгъэхъужьыгъагъ. Iэзэ цIэрыIо горэм ар зэтыригъэуцожьынэу щэгъогогъо ыуж ихьэгъагъ, ау зыфызэшIокIыгъэ закъор Кимэ ят. Хьамед ихьакIэщ сэнаущыгъэ зыхэлъ пщынаохэм ягугъу щашIыщтыгъ. АмышIэрэ горэм ыцIэ къызыра­Iорэм ащ исхэр хэщэтыкIыщтыгъэх: «ар тлъэгъугъагъэмэ дэгъугъэба» аIощтыгъ.
Ащ дэжьым зыми ыгу къэкIыгъэп аIорэ пстэур зыхэзыщэу, зынэхэр огушъо шъэ­ожъыер зэгорэм пщынэо цIэрыIо хъуни, ищытхъу зыщыщ республикэм имыза­къоу, адыгэр зыщыпсэурэ къэралыгъо пэпчъ щызэлъашIэнэу. Загъорэ шъэожъыер орэд макъэм кIэдэIукIызэ хэчъыети, унэм ахьыжьыщтыгъ. А кIэлэцIыкIур Къырымыщтыгъ, е нахьыбэмэ зэрашIэщтыгъэу Лъэцэрыкъо Ким.
Пщынэм къеоным зыфигъэсэныр шъэожъыем хэушъэфэгъэ хъопсапIэу иIагъ. Ау зэоуж, гъэблэ лъэхъанхэм ар зыми шIоIофыгъэп. Мафэ къэс еджапIэм кIон амал зэкIэми яIагъэп, лъэкъопылъхьэ­хэр, щыгъын фабэхэр щыIагъэхэп. УблэпIэ классхэм езыгъаджэщтыгъэ кIэлэегъаджэм ащ цIыф хэкIыным ицыхьэшхо темылъэуи къыриIогъагъ. Ау Кимэ зэ­кIа­кIо имыIэу шIэныгъэхэм афаблэщтыгъэ, анахьэу музыкэм ылъэныкъокIэ. Ышна­хьыжъэу Хьарун мэкъэмэ Iэмэ-псымэ заулэ ыIэ къыхьыщтыгъ, пщынэри ахэм языгъ. Ежь зырагъэблэгъэрэ чылэ джэгухэм бэрэ Кимэ зыдищэщтыгъ. Пщынэр зыIэтын зымылъэкIырэ шынахьыкIэр джэхашъом тесэу къеощтыгъ. Хьарун щхызэ, шъэожъыем ышъхьэ Iэ щифэзэ щытхъущтыгъэ:
— Аферэм, сшынахьыкI!
Ащ къыщегъэжьагъэу пщынэ къеоным зыфигъасэу Кимэ ыублагъ. БэшIагъэу гу лъитагъэу щытыгъ пщынэм ымакъэ зэ­хэзыхырэ къоджэдэсхэм анэIухэр къы­зэ­рэнэфыхэрэм. Ежьыми джащ фэдэу цIыфхэм гушIуагъо къафихьы шIоигъуагъ, ау къыгурыIуагъ ащ пае шIэныгъэ икъу зэрэIэкIэмылъыр. Анахьэу мэкъэмэ къе­гъэIуакIэм ынаIэ тыригъэтыщтыгъ. Ау шIэхэу зэчый ин зыхэлъ кIэлэ Iэтахъом икъэбар зыщыщ къуаджэм дэкIыгъ. НэмыкI чылэхэм, къутырхэм ащызэхащэрэ мэфэкIхэм арагъэблагъэу рагъэжьагъ. Мафэ горэм самодеятельностим хэтхэр гъунэгъу къутырэу Стефановскэм зыкъы­щагъэлъэгъонэу кIуагъэх. Ау сценэм къы­­техьанхэм ыпэкIэ пхъэкIычхэр къызэрэ­щыгъупшагъэхэр Кимэ ыгу къэкIыжьыгъ. Ар имыгъусэмэ пщынэр къызэрыкIоу къэIу. Икъытехьагъу IуагъэкIотынэу ялъэ­Iуи, шыуанэм ешэси чылэм ыгъэзэ­жьыгъ. КъызэкIожьым лэшэу улэугъагъэ, ау пхъэкIычхэр зэриIыгъым ыгъэгушIощтыгъ. ЫцIэ къызыраIом ар сценэм хьазырэу тетыгъ.
Шъхьэфэгъасэм (самоучка) изэчый шIэгъо дэд, ау ащ уеупсэжьын фае. Кимэ щыкIэгъабэ зэриIэр зыдишIэжьыщтыгъ.
ЕджапIэм илъэсиблыр къызыщеухым, Адыгэкъалэ дэт музыкальнэ училищым чIэхьанэу кIуагъэ. ИчIыгогъоу, а лъэхъа­ным училищым ипэщагъэу Ахэджэго Щэбан ар IукIагъ. КIэлэ Iэтахъом исэнаущыгъэ икъэбар зэхэзыхыгъэ хъулъфыгъэр Кимэ щыгушIукIыгъ ыкIи чIэхьанымкIэ IэпыIэгъу къыфэхъугъ.
Кимэ импровизациемкIэ бэлахьыгъ. Джащ фэдэ къэгъэлъэгъон горэм лъэIу иIэу пшъэшъэжъые къыщыкIэрыхьагъ:
— Индийскэ фильмым щыщ орэд къасIомэ хъущта?
— КъэпIошъущта?— еупчIыгъ Кимэ.
— Ары, слъэкIыщт! Шъуаши сиI, — иджэуапыгъ пшъэшъэжъыем.
Ащ къызэрэдэхъущтым Кимэ джэнджэш фыриIагъэп, сыда пIомэ пшъэшъэжъыем янэ зэлъашIэрэ артисткэу Сэмэгу Гощнагъу арыгъэ. Зыгъэхьазырын тIэкIу зэдашIыгъ ыкIи зэрэгугъагъэу Iэгушъотео инхэр къалэжьыгъэх.
Илъэсхэр тешIагъэхэу Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым имузыка­льнэ факультет Кимэ заочнэу къыухыгъ. Нэужым кIэлэегъэджэным Мыекъуапэ имузыкальнэ училищэ зыщыфигъэсагъ.
Кимэ иIэпэIэсэныгъэрэ сэнаущыгъэу хэлъымрэ анахьэу зыкъызызэIуахыгъэр 1970-рэ илъэсыр ары. Ащ дэжьым пщынаомрэ орэдыIоу Сэмэгу Гощнагъорэ адыгэ орэдыжъхэр зыхэхьэгъэ къэгъэлъэ­гъон зэдагъэхьазырыгъагъ. ТIумкIи ар гъэхъэгъэшхо хъугъэ. Ащ ыуж Адыгеим инароднэ артисткэу Шъэожъ Розэ Кимэ ыIапэхэр «дышъэхэу» зиIогъагъэр.
Илъэсхэр тешIагъэхэу цIыф хэмыкIыщтэу зыIогъэгъэ кIэлэегъаджэм Лъэцэрыкъо Кимэ IукIэгъагъ. ЫIуагъэм фыкIэгъо­жьыгъэу, ышъхьэ еуфэхыгъэу ащ къыриIогъагъ:
— Къысфэгъэгъу, ащ дэжьым сыкъып­пкъырыплъыхьагъэп.
Кимэ оркестрэ псау хъурэ цIыфыгъ. Адыгэ лъэпкъ мэкъэмэ Iэмэ-псымэхэр зэкIэ ащ ыIэ къыхьыщтыгъэх. Ащ Iоф дэпшIэныр IэшIэхэу орэдыIуабэмэ алъытэ­щтыгъ. Имэкъамэ тамэу, ынэIу зэIухыгъэу, зэхашIэхэр зэкIэ зытетхагъэр псэм фэдэу къыпщыхъущтыгъ.
КъыхэкIыщтыгъэ орэдыIохэм гущыIэхэр ащыгъупшэхэу, ау къяплъыхэрэм гу лъа­мытэу пщынаом ар хигъэкIокIэн ылъэ­кIыщтыгъ.
Музыкант цIэрыIор илъэс зэфэшъхьаф­хэм концерт-эстраднэ бюром Iоф щи­шIагъ, купэу «Орида» зыфиIорэм хэтыгъ. Къэралыгъо ансамблэу «Налмэсым» оркестрэ щызэхищэгъагъ ыкIи пэщэныгъэ дызэрихьагъ. ИскусствэхэмкIэ Мыекъуа­пэ икIэлэцIыкIу еджапIэ Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ ехьы.
Зэчый ин зыхэлъ музыкант лIэужыкIэхэр ащ ыпIугъэх. Ахэм къахэщы Кимэ ышыпхъу илъыфгъэ икIалэу Къэлэкъутэ­къо Инвер. Пщынэ цIыкIу ащ Кимэ шIухьафтын фишIыгъагъ. Ащ къыщегъэжьа­гъэу музыкэм идунай ар хэщагъэ хъугъэ. Зы мафэм, щылэ мазэм и 16-м, нэбгыритIур къэзыгъэхъугъэ Тхьэм ар ишIоигъо­ныгъагъэнкIи мэхъуба? Непэ Инвер Тэхъутэмыкъо районым иансамблэ цIэрыIоу «Уджым» ипащ. Кавказым имызакъоу, адыгэхэр зыщыпсэурэ IэкIыб къэралыгъохэми ар ащызэлъашIэ.
Лъэцэрыкъо Кимэ мэкъэмэусэу Тхьабысымэ Умарэ игущыIэгъущтыгъ. Нотэ хэмытэу усэщтыгъэ композиторым иорэд 90-рэ пщынаом тамыгъэмэ арилъхьа­жьыгъ.
Мэкъэмэ къегъэIон сэнаущыгъэу хэлъыгъэм имызакъоу бзэпс Iэмэ-псымэхэм яшIынкIи Кимэ шIэныгъэшхо IэкIэлъыгъ. Пщынэхэр, къамылхэр, пхъэкIычхэр, унэгъо хъызмэтым щагъэфедэрэ пкъыгъохэр ыIэ къифэщтыгъэх. Ежьым ышIыгъэ адыгэ пщынитфыр непэ АР-м и Лъэпкъ музей ихъарзынэщ хэлъ. Илъэсыбэрэ зы гухэлъыр IэкIэзын ылъэкIыщтыгъэп: тым латиныбзэкIэ ытхыгъэхэр зэридзэкIынхи, къыхиутынхэу фэягъ. Латиныбзэр зышIэрэ бзылъфыгъэ горэм фагъакIуи, бзэр зэригъашIэу ыублагъ. Бэри пэмылъэу нэкIубгъо 800 зэри­дзэ­кIыжьыгъ ыкIи Iэпэрытхым цIэу фишIыгъэр «ШIэ зиIэм зэхишIэн…» Ау тхы­лъыр къыдигъэкIынэу Кимэ игъо ифагъэп. ЫужкIэ, дунаим зехыжьыгъэ уж, тым ишъэогъущтыгъэм икъорэлъфым ащ икъы­хэутынкIэ IэпыIэгъу хъугъэ ыкIи ипчъагъэкIэ тхылъи 100 хъоу къыдэкIыгъ. Кимэ ишъхьэгъусэу Зурэ Хьаджэбый ыпхъум пщынаом ишъэогъухэм, иIахьылхэм ар афигощыгъ. Ащ еджэгъэ Псэйтыку къо­джэдэсхэм тхылъыр унагъо пэпчъ илъын фаеу алъыти, ятIонэрэу, ипчъагъэкIэ 300 хъоу къыхаутыжьыгъ.
КIубэ Щэбан латиныбзэкIэ итхыгъэхэри Кимэ зэридзэкIыжьыгъэх. Ахэр Америкэм къырищыжьыгъагъэх бзэшIэныгъэ­лэжьэу, профессорэу ЩэшIэ Казбек. Iофышхоу ышIагъэмкIэ шIэныгъэлэжьыр лъэшэу Кимэ фэрэзагъ.
Искусствэм идунай Кимэ илъэсыбэ Iофэу щишIагъэм изэфэхьысыжь хъугъэх тхылъхэу «Адыгейские танцевальные наигрыши» ыкIи «Самоучитель игры на адыгейской гармонике» зыфиIохэрэр. Лъэпкъ музыкэм хахъо ышIынымкIэ иIахьышIоу хилъхьагъэм фэшI Лъэцэрыкъо Кимэ «УФ-м изаслуженнэ артист» (ащ дэжьым музыкантым илъэс 25-рэ ыныбжьыгъ), «АР-м инароднэ артист» зыфиIорэ цIэ лъапIэхэр къыфагъэшъошагъэх. Хэхэс адыгэхэр бэу зыщыпсэу­хэрэ Анкара Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зыхьырэ музыкальнэ студие къыщызэIуа­хыгъ.
Илъэс къэс ащ ыцIэкIэ Адыгеим ипщынаохэм яреспубликэ зэнэкъокъу зэхащэ.
Сэнаущыгъэ инэу хэлъыгъэмрэ пшъэ­рылъэу зыфигъэуцужьхэрэр зэригъэцакIэщтыгъэхэмрэ яхьатыркIэ Кимэ ыцIэ къызфилэжьыжьыгъ. ПытапIэу иIагъэр ишъхьэгъусэу Зур. Я 3-рэ зэIукIэгъум ыуж ар къыхьыгъагъ ыкIи илъэс 29-рэ къызэдагъэшIагъ. Зурэ иIофшIэн творчествэм пэчыжьагъэми, щэн-щэфыным щылажьэщтыгъ, ишъхьэгъусэ зыхэщагъэр зэкIэ шIогъэшIэгъоныщтыгъ, мэхьанэ ритыщтыгъ, ыгъэлъапIэщтыгъ. Яунэ ихьанхэр яшъэогъухэм якIэсагъ. Бысым­гощэ хьалэлэу къапэгъокIыщтыгъ, адыгэ шхын зэфэшъхьафхэр къапигъохыщты­гъэх. Сурэтыбэхэр, видео техыгъэхэр, пщынаом иIэшIагъэхэр ащ унэм джы къызнэсыгъэм щеухъумэх. Ахэм ащыщхэм АР-м и Лъэпкъ музей иIофышIэхэр закIэлъэ­кIохэм алъэгъугъэм ибагъэ агъэшIэ­гъуагъ.
Пщынаом иаужырэ илъэсхэр псынкIагъэхэп. ГъогогъуитIо къеогъэ инфарктым ыуж ищыIэныгъэ нахь IэшIэх зышIыщт специалистхэм алъыхъущтыгъэх. Зурэ Новосибирскэ иакадемкъалэ ащ фэдэ къыщигъоти, Кимэ гъогогъуи 8-рэ ыщагъ. Аужырэ кIогъум ыуж нахьышIу хъугъэ фэдэу къэкIожьыгъагъэх, ау … илъэс 15 хъугъэу Кимэ къытхэтыжьэп. Ау ишъэогъухэм ар ащыгъупшэрэп, илъэс къэс иунэ щызэIокIэх, къызыхъугъэ ыкIи дунаим зыщехыжьыгъэ мафэхэм игугъу ашIы.
Кимэ Хьамедэ ыкъор непэ къытхэтыжьэп нахь мышIэми, хэбгъэкIокIэн умылъэкIыщт ипщынэ къеуакIэ цIыфхэр джыри бэрэ ыгъэгушIощтых.
АкIэгъу Разиет.