Атлетикэ онтэгъумкIэ узщыгугъын плъэкIыщт спортсмен ныбжьы­кIэ­хэр непэ зэрэтиIэхэм республикэр лъэшэу рэгушхо. Ахэм ащыщ спортымкIэ дунэе класс зиIэ мастерэу Хьалъэкъо Батыр.

Атлетикэ онтэгъумкIэ дунэе зэнэкъокъоу мы мафэхэм Сыбыр щыкIуагъэхэм ар ахэлэ­жьагъ, хагъэунэфыкIырэ чIыпIитIу къырихыгъ.
Атлетикэ онтэгъумкIэ апэрэ зэнэкъокъухэр 1895-рэ илъэсым зэхащэгъагъэх. Ащ къыщыублагъэу тарихъым спортсменыбэм ацIэ къыхэнагъ, непи ахэм япчъагъэ хэхъо. А IофшIэным Адыгеим итренерхэми яIахьышIу хэлъ.
ИжъыкIэ къыщыублагъэу адыгэхэм кIуачIэр апсыхьэзэ якъулай хагъахъо, зэнэкъокъу­хэм ахэлажьэх. Лъэпкъым ишэн-­хабзэхэр ыгъэлъэпIэнхэр шэнышIу зэрэфэхъугъэр щыIэныгъэм къыщегъэшъыпкъэжьы къуаджэу Хьатыгъужъыкъуае щы­щэу Хьалъэкъо Батыр. ИцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу физическэ культурэмрэ спор­тым-
рэ ар афэщагъ. Илъэси 10 ыныбжьэу спорт еджапIэм итре­нерэу Хьагъур Хьалим атлетикэ онтэгъумкIэ ыгъэсэнэу ригъэ­жьагъ. «Лъапсэр къызщежьэрэм лъэужыр екIужьы» зэраIоу, чылэ гупсэм зигъэзэжьыгъэу зэнэ­къо­къухэм зафегъэхьазыры, ичылэ ыцIэ дахэкIэ егъэIу.
Мы мафэхэм Сыбыр щыIэгъэ зэнэкъокъум къикIыжьыгъэ спортсменым гущыIэгъу тыфэ­хъугъ.
— Адыгэ лъэпкъым ­ылъапсэри ышъхьапэри къуаджэр ары. Хэтрэ адыги ар икушъапI: зыщапIугъ, зыщалэжьыгъ. Сыда уикъуаджэрэ ­уиеджапIэрэ къяпIолIэн плъэкIыщтыр?
— Хьатыгъужъыкъуае лъэшэу сэгъэлъапIэ. Хьаткъо Ахьмэд ыцIэ зыхьырэ гурыт еджапIэм игугъу къэпшIымэ, еджэным сэнаущыгъэ фызиIэм игъэкIотыгъэу дэлажьэх. Сэщ фэдэу спортыр зышIогъэшIэгъонхэм ятIонэрэ унэ афэхъурэр спорт еджапIэр ары. Лъэшэу сыфэраз физическэ ухьазырынымкIэ тренерэу Хьагъур Хьалимэ атлетикэ онтэгъум шIулъэгъуныгъэу фысигъэшIыгъэмкIэ. ФизкультурэмкIэ кIэлэегъаджэу Хъуа­джэкъо Юсыф спортым сыфищагъ. Ащ ыуж кIэлэегъа­джэу Хьабый Байзэт IофшIэнышхо къыздишIагъ.
— Спортым лъэныкъуабэу иIэм узахадэм, сыда атлетикэ хьылъэр къыз­кIыхэпхыгъэр?
— Спорт лъэпкъхэм зэкIэми уасэ афэсэшIы. Шъхьафит бэ­нэнми илъэси 4-рэ сыпылъыгъ. Адрэ кIэлэцIыкIухэм афэдэу спорт лъэпкъ зэфэшъхьафхэм сафэщэгъагъ, тиунагъокIэ зэшхэм зэкIэми ащ тыпылъ. Сшы­нахьыжъэу Долэтбый атлетикэ онтэгъумкIэ спортым имастер хъунымкIэ кандидат. Ар сэ сищысэтехыпI, сиупчIэжьэгъу, лъагъоу къысигъэлъэгъугъэм сырэкIо. Штангыр къэпIэтыным уфежьэным ыпэкIэ дэгъоу къэп­чъыхьан, нэмыкI физическэ Iо­фыгъуабэ бгъэцэкIэн фае. Ахэм сымыпшъыжьэу сапы­лъыгъ. ЩыIэх ны-тыхэу спортыр охътэ гъэкIодкIэ зылъытэхэрэр. Сянэрэ сятэрэ зы такъикъкIэ къыхэсхыгъэ лъэныкъом еджэнджэшыгъэхэп. Сэ салъэныкъокIэ зицыхьэ къыстелъ нымрэ тымрэ къэзгъэукIытэжьыгъэхэп. Ана­хьэу сянэ сыфэраз, успортсменмэ, тэрэзэу ушхэн фае, ащкIэ сянэ къыздэшъхьахыгъэп.
— НыбжьыкIэхэм кIуа­чIэр зыщапсыхьэрэ, яIэпэIэсэныгъэ зыщыхагъэ­хъорэ спорт еджапIэм сыд къепIолIэщтыр?
— СпортсменымкIэ мэхьанэ ин иI зыгъэсэрэ тренерым. ЦIыфым къыщэчырэм елъытыгъэу, ипсауныгъэ егъэпшагъэу, фэщэчыщт IофшIэн хьылъэр ыпшъэ иплъхьаныр тэрэз. Тхьамафэм тренировки 6 сэшIы, ау зэнэкъокъум зыфэзгъэхьазыры хъумэ, ар 14-м нэсэгъэсы. Спорт еджапIэм иIэпыIэгъушхо зэхасшIэу зэнэкъокъумэ ся­кIуалIэ. Къысщыгугъырэ тренерхэм ягугъэхэр къэзгъэшъып­къэжьыным сыпылъ.
— Апэрэ зэнэкъокъур угу къэкIыжьа? Гъэ­хъэгъэшIумэ ащыгъуазэ тышIба.
— Апэрэ зэнэкъокъур къуа­джэу Улапэ щыкIуагъ, апэрэ чIыпIэр къыщисхыгъ. Ар Пщыкъэнэ Аслъан ишIэжь фэгъэхьыгъэ республикэ турнирэу щытыгъ. Спортышхом апэрэ лъэпэ мафэ хэсыдзагъ. 2017-рэ илъэ­сым къыщыублагъэу шъолъырым пае зэнэкъокъумэ сахэлэ­жьэныр езгъэжьагъ. БэмышIэу Беларусым щызэхащэгъэ зэ­нэ­къокъум Урысыем пае сыхэлэжьагъ, чIыпIэ дэгъу къыщыс­хьыгъ. Джы Чэчэн Республикэм, къалэу Грознэм, щыкIощт зэнэкъокъум сыхэлэжьэщт. Уры­сыем изэнэкъокъухэр, турнир инхэр дзюдомкIэ, самбэмкIэ, атлетикэ онтэгъумкIэ нахьыбэ хъунхэу сыфай. Лъэшэу гухэкI политикэмрэ спортымрэ зэпхыгъэ зэрэхъугъэр, IэкIыб хэгъэгум изэнэкъокъухэм тахэлэжьэн зэрэтымылъэкIырэр.
— Батыр цIэрыIо пэпчъ тренерхэм агъэсагъ. СпортымкIэ уигъэхъа­гъэхэм язэфэхьысыжь сыд фэда?

— Спортсменэу зышъхьэ зы­лъытэжьырэм итекIоныгъэхэр зэфэхьысыжь ышIырэп ыкIи рыкъэирэп, ар узэплъэкIыжьырэм фэд. Сэ ыпэкIэ сыплъэмэ нахь сшIоигъу, сапэкIэ текIоныгъэу къикIыщтхэм нахь сягу­пшысэщт. Хэгъэгум гъэхъэгъэ инхэр щызышIыгъэхэмрэ ахэр зыгъасэхэрэмрэ сакъэу са­лъэплъэ. Сыбыр сыздэщыIэгъэ зэ­нэкъокъум я 2-рэ ыкIи я 3-рэ чIыпIэхэр къыщыдэсхыгъ. Лъэшэу сыфэраз Кощхьаблэ щыщ тренерэу Хъыщт Хьазрэт, ишIогъэшхо къысэкIыгъ. Бзэсэжъ Ас­лъан къызэрэздеIэрэм пае сыфэраз. КъэпIонэу хъумэ, скIуа­чIэ, сикъарыу, сикъулайныгъэ штангым иIэтын хэсэлъхьэ, атлетикэ онтэгъум сишэн епсыхьэ.
— Спортыр шIу зэрэплъэгъурэм фэдэу, ар зикIэсэ бзылъфыгъэм уинасып еппхыщта?
— Зипсауныгъэ пылъ бзылъфыгъэм щыIэныгъэ гъогу къыдэпкIущтмэ, зымыуасэ щыIэп. Ащ фэдэ цIыфым игъашIэ зэ­кIэ­лъыкIокIэ тэрэзым ишапхъэ итыщт, унагъо ышIэщт.
— Адыгеим икIэлэ ныбжьыкIэхэм сыда къяпIон плъэкIыщтыр?
— Адыгэ лъэпкъым щытхъур къыфэзыхьырэ спортсменхэр бэу иIэнхэм фэшI кIэлакIэхэм спортым зыратын фае. НыбжьыкIэхэм лъэшэу сялъэIу шъон пытэхэм, наркотикхэм ащаухьанышъ, спортым ящыIэныгъэ рапхынэу. Спортым уепIу, псау­ныгъэр епсыхьэ, кIуачIэр егъэпытэ.
Лъэпшъыкъо Фатим.