«Тэтэжъ батыркIэ» сы­къыоджэщт зы­сэ­Iом, «Адэ дэгъуба, сыныбжь сэ сытеукIытыхьажьырэп»
къысиIуагъ Шъхьащэкъо Кимэ.

Ар IогъошIу, Кимэ уфэдэмэ. Илъэс 60 хъугъэ спортсменым ыныбжь ептыщтэп. Спортым ыпсыхьагъэу, пкъы бжьышIуагъэу иIэм ар цIэрыIо ышIыгъ. Атлетикэ хьылъэр, псынкIэр, джэгукIэ зэфэшъхьафхэр, бэнэныр ыIэ къехьых, аужырэ илъэ­ситфым ветеранхэм азыфагу шъхьафит бэнэнымкIэ гъэхъэгъэшIухэр щешIых, килограмм 88-рэ къэзыщэчыхэрэмкIэ Дунэе, Урысые чемпионатхэм ахэлажьэ, хагъэунэфыкIырэ чIы­пIэхэр къащехьых.
ЗэлъашIэрэ тэтэжъ батырэу Шъхьащэкъо Кимэ шъхьафит бэнэнымкIэ дунэе чемпионатэу чъэпыогъум Хорватием щыкIощтым хэлэжьэщт. Непэ игъэкIотыгъэу спортсменым ащ зыфегъэхьазыры. Тренировкэ къызэрыкIоу ежь ышIыхэрэм афэшъхьафэу, Краснодар тхьамафэм 3 — 4 кIозэ хэушъхьафыкIыгъэу тренерым Iоф дешIэ. КIэлэ бэнэкIо ныбжьыкIэхэм ахэтэу зегъасэ, задырегъаштэ.
— Ким, уздэкIощт ­зэнэ­къокъум узпэуцужьыщтхэр ошIэха?
— СшIэхэри сымышIэхэрэри ахэтых.
— ТIэкIу укъащта?
— Сыкъащтэрэп, ау сэгумэкIы. УмыгумэкIын плъэкIыщтэп, ар ренэу тигъус. Ары нахь мышIэми, Iоф зыдэсэшIэжьы. Слъакъуи згъэузыжьыгъагъэу, джы сызэтеуцожьы. ЧIыунэм къычIащыжьыгъэм фэдэу икIэ­рыкIэу зэкIэри сэкIужьы. Хорватием фэшъхьафэу, Iоныгъом и 28-м «Лига вольников» зыфи­Iорэ зэнэкъокъум сырагъэблэгъагъ.

Ренэу мэгумэкIми, Кимэ ар къегуаорэп. Аужырэ илъэсхэм ветеранхэм азыфагу шъхьафит бэнэнымкIэ ыкIи нэмыкI спорт лъэпкъхэмкIэ зэнэкъокъухэм къа­щыдихырэ текIоныгъэхэм, ышIырэ къэгъэлъэгъонышIухэм, ежь изытет ар къаушыхьаты. Джырэ нэс зигугъу ашIырэмэ ащыщ 2022-рэ илъэсым Джефф Монсон къышIуихьыгъэгъэ зэпэуцужьыр. А пстэур зихьатырыр спортыр шIу зэрилъэгъурэр ыкIи ар ищыIэныгъэ имафэ къэс зэришIыгъэр ары.
— СпортымкIэ симафэ сэублэ ыкIи сэухы, ары пакIошъ, спортымкIи зысэгъэпсэфы (мэщхы Кимэ).
— Адэ, сыдигъо къыщегъэжьагъэу спортым упылъа?
— ЕгъашIэм сыпылъ. Мыщ къыщегъэжьагъ сIон слъэкIыщтэп. Сэ къызщысшIэжьырэм спортыр сищыIэныгъэ хэт. Хы­чIэгъ хъугъэ сикъуаджэу Едэ­псыкъоежъыем ар къыщежьагъ. Мэзым, псыхъом тащыджэгущтыгъ, Сельсоветыр, клубыр пчэгум итыгъэх. Непэ фэдэу сынэ пэшIотых. Нахьыжъ сыхъу къэс сичылэжъ нахь сегупшысэ, сыгу къэкIы. Джыри зэ сыдэхьажьыгъэемэ… Псыр зызэкIэкIом, зэ сыкIогъагъ, иурамыщтыгъэхэм къащыскIухьагъ…. Джары сэ сиспорт къызщежьагъэр.
А лъэхъаным Союзым спортым зыщиушъомбгъущтыгъ, тыди ащ игугъу щашIыщтыгъ. Спортыр къэлэшхохэм къадэкIи чылэхэм къадэхьэгъагъ. Во­лейбол, баскетбол тешIэщтыгъ, хок­кеим игъо дэдагъ, футболыр — тарихъ лъэхъа­ныгъ ар спортымкIэ. Джащ ты­къыхиубытагъ, тыблэкIын тлъэ­кIынэуи щытыгъэп.
Ащ къыщегъэжьагъэу зыр ыгъэтIылъымэ, адырэр къыштэзэ илъэс 60-м къэсыфэ Кимэ спорт лъэпкъ зэфэшъхьафыбэ къызIэкIигъэхьагъ: джэгукIэ зэ­фэшъхьафхэмкIэ, атлетикэ онтэ­гъумкIэ ыкIи псынкIэмкIэ, бэ­нэ­­ным ылъэныкъокIэ зиушэ­тыгъ. Адыгэкъалэ ифутбольнэ купэу «Бжъэдыгъум» апэрэ илъэс 18-м икапитаныгъ. Ау Кимэ цIэ­рыIо зыхъугъэр 2007-рэ илъэ­сыр ары. Ащ дэжьым ТекIоныгъэм и Мафэ ипэгъокIэу къэмыу­цоу километри 100-р къычъыгъагъ.
— Сыхьати 10 сычъагъ. Пчэдыжьым 6-м езгъажьи пчыхьэм сыхьатыр 4-м нэс. Тяти ащ илэ­гъухэри къакIохи къысэплъы­гъэх. Километри 100-р къызы­сэчъыхэ уж сятэ ынэпсхэр къэкIуагъэхэу къысэкIолIагъ, «джырэ нэс лъыдэкIуае сиIа­гъэп, мыщ къыгъэлъэгъуагъэм сызэридзагъ» ыIогъагъ.
Ау Кимэ цIэрыIо зыхъугъапэр шъхьафит бэнэным зызыфегъа­зэр ары. Аныбжь хэкIуатэмэ спортсменхэр зыгъэпсэфыгъом макIох, ежьым илъэс 55-м спор­тышхом игъогу техьагъ, ежьымкIэ спорт лъэпкъыкIэм ыуж ихьагъ. 2019-рэ илъэсым, 55-м итэу, ухьазырыныгъэшхуи IэкIэмылъэу шъхьафит бэнэнымкIэ ветеранхэм азыфагу щыкIощт зэнэкъокъум зырагъэблагъэм, дэгъоу зыкъыщигъэлъэгъуагъ ыкIи ащ ыуж шъхьафит бэнэным ишъыпкъэу зыфигъэзагъ.
— Сипкъэгъу-лэгъухэу аIуи шъхьафит бэнэнымкIэ апэрэ зэнэкъокъум сащагъ, ау, сызэкIом, хэлажьэхэрэр сэщ нахьи нахьыкIэхэу къычIэкIыгъэх. Илъэс 20 аныбжь, спортымкIэ мастерых. Ары нахь мышIэми, я 3-рэ чIыпIэр къэсхьыгъ. Ащ кIалэ горэ щыIагъ Анапэ щыщэу. СигъэпсыкIэ, пкъы зэхэ­лъы­кIэр зелъэгъум, «тIэкIу уз­дэлэ­жьэжьмэ Урысыем ичемпионатхэми уахэлэжьэн плъэ­кIыщт» къысиIогъагъ. Джы къыз­нэсыгъэм сыздэлэжьэжьы ыкIи са­хэлажьэ.
— Ким, адэ уилэгъумэ уадешта?
— Садиштэрэп (мэщхы Кимэ). НахьыкIэхэми садиштэрэп сэ. Чъыг жьаум сычIэсышъурэп. Нахь сылъыкIуатэ къэс спортым нахь пыщагъэ сэхъу. Къарыур ныбжьым дакIоу къызэрэма­кIэрэр къэошIэ, ар къыпхэмыIэн ылъэкIыщтэп, ау зыкъэптынэу уфаеп. Ары нахь мышIэми, непэ Адыгэкъалэ пштэмэ, илъэс 20-м щезгъэжьэнышъ, кIэлакIэу дэс­хэр зыIэтынымкIэ, хьылъэ кIэ­Iэ­нымкIэ, чъэнымкIэ — сыд фэдэрэ лъэныкъокIи къыспеIэн къахэкIыщтэп. Мары НэкIмазэм ыпэкIэ Еджэркъуае зэнэкъо­къухэр щытиIагъэх. Нэбгырэ 35 — 40 фэдиз хъоу хэлэжьагъэ­хэм сэ санахьыжъыгъ. Апэрэ чIыпIэмрэ ятIонэрэмрэ кIалэ го­рэмрэ сэрырэ зэдэдгощыгъ.

— Сыд фэдэ унагъуа ­укъызэрыхъухьагъэр? Мыщ фэдэу спортым узэрэпылъымкIэ
ны-ты­хэм сыда аIощтыгъэр?
— МэкъумэщышIэ унэгъо къызэрыкIу сыкъызэрыхъухьагъэр. ТIэкIу спортым сыпылъмэ, чIэсыдзыжьыщтэу алъытэщтыгъэ. КъэсэшIэжьы, къулыкъум сыкъикIыжьыгъэу пчэдыжьрэ къэсчъыхьэ зэхъум, сятэ ыIогъагъ: «КIэлакIэу къулыкъум къикIыжьыхэрэр ащ фэдэх. Тхьамафэ горэм къачъыхьэшъ, ханэжьы». Ау тхьамафи, мази, илъэсхэри тешIагъэх. Хэсынагъэп. Сятэ гъогоу къэскIугъэр, сигъэхъагъэхэр къылъэгъужьыгъэх. Илъэсищ хъугъэ дунаир зихъожьыгъэр.
— Уилъфыгъэхэм спортыр шIу яогъэлъэгъуа?
— Ары, сишъао спортым пылъ, илъэс 21-рэ ыныбжь. Пшызэ университетым июри­дическэ факультет къыухыгъ. Фут­бол, баскетбол джырэ нэс ешIагъ. ПшъэшъитIум яз икIалэ илъэсипшIым ит. Мары къытео­нэу щыт. Спортзалым къыз­дэкIо, ыгу рехьы, къыскIырэплъы.
Непэ Кимэ ежьыр зыдэлэ­жьэжьырэ закъоп, ныбжьыкIэ­хэми Iоф адешIэ. Физическэ ухьа­зырынымкIэ тренерэу Адыгэ­къалэ испорт унэу Лъэцэр Хьаз­рэт ыцIэ зыхьырэм Iут. Хьалъэкъуаерэ Псэкъупсэрэ кIозэ кIалэхэр егъэхьазырых.
— Непэ уныбжьыкIэмэ, спортым упылъын фае. Егъэзыгъэп рекорд бгъэуцуныр. ШъхьэкуцIым Iоф зэришIэрэм, зэрэха­хъорэм пкъыри диштэжьынэу щыт. Ахэм гушъхьэлэжьыгъэри акIыгъоу, зэголъынхэ фае. Ар — хьакъ, ащ урыгущыIэжьынэу щытэп.
Анцокъо Ирин.