Мыщ фэдэ Iофтхьабзэ бэмышIэу щыкIуагъ АР-м и Лъэпкъ музей ихьакIэщ. Адыгэ дышъэидэм изэтегъэуцожьын, изэгъэшIэн ыкIи игъэфедэн мэхьанэшхо зиIэ лъэпкъ Iофыгъу. АР-м ибзылъфыгъэхэм я Союз ыкIи АР-м иIэпэIасэхэм, лъэпкъ IэпэщысэшIыным пылъхэм я Ассоциацие иIэпыIэгъухэу Къохъужъ Саидэ исервис еджапIэ Iоф­тхьабзэр зэхищагъ. Адыгэ лъэпкъ Iэпэщысэхэм якъэухъумэн ыкIи яхэ­гъэхъон проектыр атегъэпсыхьагъ.

Адыгэ шэн-хабзэхэм якъызэтегъэнэн фэгъэхьыгъэ проектышхом игъэцэкIэн епхыгъэу илъэсым къыкIоцI Къохъужъ Саидэ Iофтхьабзэу ригъэкIокIырэр бэ. «Нахьыжъымрэ нахьыкIэмрэ язэфыщытыкI» зыфиIорэ десэхэр филологие шIэныгъэ­хэмкIэ докторэу, профессорэу Унэрэкъо Рае игъусэу мэкъуогъу мазэм щыIагъэх. Дышъэидэным идесэхэр ащ къыкIэ­лъы­кIуагъэх.
Мы проектым мурадэу иIэр адыгэ дышъэидэр ыкIи ащ ишIыкIэ икъоу ныбжьыкIэхэм алъыгъэIэсыгъэныр, ар лъэпкъ куль­турэм иIахь гъэнэфагъэу зэрэщытыр агурыгъэIогъэныр ыкIи зэрашIыщтыгъэм фэгъэнэIосэгъэнхэр ары. АР-м иIэпэIасэхэм ыкIи лъэпкъ IэпэщысэшIыным пылъхэм я Ассоциацие хэтхэу Гумэ Ларис, Битэ Аз, Джарымэкъо Зурет, Мыгу Рузан егъэ­джэн сыхьатхэр агъэхьазырыгъэх.
Iофтхьабзэм икIэщакIоу Къо­хъужъ Саидэ зэхахьэр пэу­блэ псалъэкIэ къызэIуи­хыгъ.
— Адыгэхэм якультурэ, яшэн-­хабзэхэр къыткIэхъухьэрэ лIэ­ужхэм ягъэшIэгъэнымкIэ непэрэ Iофтхьабзэм ишIогъэшхо къэ­кIощт. Ахэр нэрылъэгъу афэхъу­хэмэ, нахь ашIогъэшIэгъоныщтых. Непэрэ егъэджэн сы­хьатхэм цIыфыбэ къякIолIагъ, шъхьадж нахь шIогъэшIэгъон лъэныкъом зыфигъэзагъ, ахэр лъызыгъэкIотэнхэри къахэкIынхэу тэгугъэ. ИжъыкIэ агъэфедэщтыгъэ шIыкIэхэм ямызакъоу, джырэ лъэхъаным ашIогъэшIэгъонэу шэкIым тхыпхъэхэр зэ­ратырагъэшIыхьэхэрэр, дышъэ­идэныр къарагъэлъэгъущтых, ахэм адыгэ нэшанэ яIэщт. Адыгэ тхыпхъэхэр лъэхъаным диштэу зэрэдгъэфедэщтхэм ишъэфхэм шъуащыдгъэгъозэщт, — къыIуагъ Къохъужъ Саидэ.
Iофтхьабзэр лъигъэкIотагъ адыгэ Iэпэщысэхэм яшIынкIэ IэпэIасэу, филологие шIэныгъэ­хэмкIэ кандидатэу, арабистэу, АКъУ-м икIэлэегъаджэу Кушъу Сулетэ. Лъэпкъым идышъэи­дагъэ итарихъ фэгъэхьыгъэу «Адыгэхэр зыпылъыгъэхэ IэшIагъэр дышъэ IуданэкIэ хэшIыкIыгъэныр» зыфиIорэ егъэджэн сыхьатыр гъэшIэгъонэу кIуагъэ.

Дышъэидэным иIэпэIасэхэм нэрылъэгъу материалыр бэу щагъэфедагъ, мастэр зэрэхэпщыщт шIыкIэри, тхыпхъэ бзыпхъэхэу бгъэфедэщтхэри, нэ­мыкI лъэныкъохэри къыщаIотагъэх. Проектым къыдыхэлъытагъэу ахэм зэхащэрэ мастер-­классхэм къэгъэлъэгъонхэр нахь гъэшIэгъон къашIых.
ШэкIым узэрэтетхэн плъэкIыщтыр зэкIэми ашIогъэшIэгъо­ныгъ, хэушъхьафыкIыгъэ крас­кэкIэ шэкI шIуцIэм адыгэ тхыпхъэхэр тырашIыхьагъэх.
IэпэIасэхэр
Iофтхьабзэм
зэрэщыгугъыхэрэр
— Адыгэмэ ядышъэидэн Iэпэ­Iэсэныгъэм икъэухъумэн, лъэпкъым илIэужыкIэ ар едгъэшIэным тызэрэхэлажьэрэм гушхуа­гъэ къытхелъхьэ. НыбжьыкIэхэр тилъэпкъ культурэ зэрэбаим, зэрэдахэм щыгъуазэ хъунхэмкIэ, ясэнаущыгъэ къыхэгъэщыгъэнымкIэ мы проектым ишIогъэшхо къэкIощт. Непэрэ шъуашэм къыдиштэщт тхыпхъэ зэфэшъхьафхэм яшIын зэдгъэшIэщт, щыIакIэм зыдедгъэштэщт, — къыхигъэщыгъ IэпэIасэу Гумэ Ларисэ.

— Непэрэ шъуашэр зыщыплъэныр бэмэ къырагъэкIурэп, арышъ, зы пкъыгъо цIыкIу щыгъыным дебгъаштэмэ, ар къегъэкIэракIэ. Дышъэ Iуданэр зыщыгъэфедэгъэ Iалъмэкъхэр, жьыфхэр джырэ мафэм къы­хэхьажьых. НыбжьыкIэхэм непэ тэ ядгъэлъэгъурэ щысэр ары тапэкIэ зэрэпсэущтхэр. Культур­нэ хэхъоныгъэхэр обществэм ыкIи къэралыгъом ашIынымкIэ ныбжьыкIэхэм яеплъыкIэ, яшIои­гъоныгъэ, уасэу зыфашIыжьырэм бэ ялъытыгъэр, — къыIуагъ Мыгу Рузанэ.
— Пкъыгъоу щыIагъэхэмрэ джы IэпэIасэхэм ашIыхэрэмрэ къекIолIагъэхэм зэрагъэпшэнхэ алъэкIыщт. Дышъэ ыкIи тыжьын хэдыкIыгъэ зиIэ шъуашэм ифэшъошэ чIыпIэ едгъэгъотыжьын фае. Адыгэ тхыпхъэхэр, непэрэ мафэм диштэу ахэр зэрэбгъэфедэщтыр непэрэ зэIукIэгъум щызэхэтфыщт, пшъашъэхэм ар алъыдгъэIэсыщт, — къыIуагъ Джарымэкъо Зурет.
— Адыгэмэ яIэпэIэсэныгъэ, якультурэ ибаиныгъэ нэмыкI лъэпкъхэм ягъэшIэгъэным тызэрэхэлэжьэщтым гушхуагъэ къытхилъхьанэу, творческэ хэ­хъоныгъэхэр джыри тигъэшIынэу тыщэгугъы, — хигъэунэфы­кIыгъ Битэ Азэ.
Мы проектыр сурэтхэмкIэ, тхыпхъэхэмкIэ, IэпэIасэхэм яIоф­шIэгъэ дэгъухэмкIэ баи, дышъэидэм ищыкIэгъэ Iудэнэ лъэпкъхэри, Iэмэ-псымэхэри, тхыпхъэ хьазырхэр зэрагъапкIэхэрэри, ахэр саем е цыем зэрэрагъэкIужьхэрэри нэры­лъэгъу къыпфашIых.
Анахьэу къыхэзгъэщымэ сшIоигъор дышъэидэм ишIыкIэ хэзыгъэ имыIэу къагъэлъагъо-
зэ ыкIи къаIуатэзэ а зэкIэ IэпэIасэхэм къызэрэзэхафыгъэр ары. Iофтхьабзэм икIэщакIохэм Iофышхо ашIагъ.
Дышъэидэныр зэрагъашIэзэ, дунэе культурэ иным иIахь анахь гъэшIэгъон зыфагъэнэ­Iосэн амал ныбжьыкIэмэ яIэ мэхъу. Адыгэ лъэпкъым итарихъ къыпкъырыкIыхэзэ, цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэр нахь зэрэшIэхэ ыкIи зэпэблагъэ зэ­рэхъухэрэр Iофтхьабзэм щы­кIагъэтхъыгъ. Джырэ уахътэм Адыгеим дышъэидэмкIэ IэпэIасэхэр бэу иIэхэ зэрэхъугъэр, ахэм мы IэшIагъэр IэпэIэсэныгъэ иным, искусствэ лъагэм зэрэнагъэсыгъэр, ижъ-ижъыжьыкIэ щыIэгъэ дышъэ Iуданэр къа­штэжьыгъэу, цIыфыбэу искусствэр зикъабылхэм гушIуагъо, шIур къазэрафахьырэр нэры­лъэгъугъ.
Iофтхьабзэр дахэу рекIокIыгъ. НыбжьыкIэу ащ хэлэжьагъэхэм гъэшIэгъоныбэ зэралъэгъугъэр къытаIуагъ. Адыгэ культурэм, шэн-хабзэхэм нахь апэблагъэ зэрэхъугъэхэр къыхагъэщыгъ.
Лъэпшъыкъо Фатим.
Сурэтхэр авторым иех.