1928-рэ илъэсым Черкесскэ (Адыгэ) автоном хэкум ипащэу Хьахъуратэ Шыхьанчэрые ВКП(б)-м и Темыр-Кавказ крайком ипленум къыщыгущыIэзэ, поселкэу Яблоновскэм консервышI комбинат дэгъэуцогъэным игъо зэрэхъугъэр къыщиIуагъ. Ащ зэрилъытэщтыгъэмкIэ, комбинатым Тэхъутэмыкъое районми хэкуми ямэкъумэщ хъызмэт хэхъоныгъэ ригъэшIынэу щытыгъ.

Ащ изакъоп, а псэуалъэм ишIуагъэкIэ Адыгеим иэкономикэ къыIэтын ыкIи ныбжьыкIэхэм IофшIэпIэ чIыпIэ щагъотынэу пащэр гугъэщтыгъ. Хьахъуратэр хэукъуагъэп. ИлъэсипшI пчъагъэхэм консервышI комбинатыр хэкуми крайми ягъомылэпхъэ промышленность лъэпсэ пытэу иIагъ, мыщ гукъэкIыбэ щаушэ­тыгъ, пэщакIэхэри къыщылъэгъуагъэх. ГущыIэм пае, Ярахмед Ярахмедовыр ыкIи Таисия Фостенкэу илъэс пчъагъэхэм Тэхъутэмыкъое районым иIэшъхьэтетхэм ахэтыгъэхэм ягъогу мы комбинатым къыщежьагъ. Ащ Таисия Вениамин ыпхъум бэрэ игугъу ышIыщтыгъ:
— СищыIэныгъэ мэхьанэшхо зиIэ лъэныкъуитIу хэтыгъ — комбинатэу щыIэныгъэм сыхэзыщагъэр ыкIи районым Iоф щышIэгъэныр. СиIофшIэн цIыфхэмкIэ федэ хъуным, шIуагъэ къафихьыным ренэу сыпылъыгъ.

Яблоновскэ консервышI комбинатым щылажьэхэрэм ахэтыгъэх хэгъэгум ишапхъэхэмкIэ гъэхъэгъэшхохэр зышIыхэрэр, Адыгеим ыцIэ рязыгъа­Iохэрэр. Апэ ащ фэдэу къахэщыгъэр Тэхъутэмыкъуае щыщ Темрыкъо Джанчэрые ыкъоу Хьасан арыгъэ. Хьасанрэ ышищрэ джыри цIыкIухэзэ янэ-ятэхэр сымаджэ хъухи, дунаир ахъожьыгъагъ. Зизакъоу къэнэгъэ кIэлэцIыкIухэр щыIэныгъэм икъиныгъохэм лIакъом щиухъумагъэх, анахьыжъэу ахэтыгъэ Къэрэхъу ахэр зэрищэлIэжьыгъэх. Унагъор тхьамыкIагъэп, ау лъэш дэдэу затырагъэоныр къырамыгъэкIоу, кIалэхэр нахьыжъмэ адэIэпыIэщтыгъэх, щагу хъызмэт Iофхэр агъэцакIэщтыгъ. Ау еджэным зи егупшысэщтыгъэп.
Комбинатым ишIын Яблоновскэм зыщырагъажьэм, кIалэмэ анахьыкIэ Хьасан псэолъэшIэу ахэхьагъ. Псэуа­лъэм ишIын зэрэ Союзэу къыхагъэлажьэ­щтыгъ, мэхьанэшхо ратыщтыгъ.
Партиемрэ комсомолымрэ къызэря­джагъэхэм тетэу ащ зэрищэлIагъэх Адыгеим имызакъоу, краим ит къутырхэм ыкIи зэрэхэгъэгоу къарыкIыгъэ ныбжьыкIэхэр. Апэ IофшIэныр езыгъэжьагъэхэм Хьасан ахэтыгъ, рабочыгъ, илъэс пшIыкIухым ыныбжь итыгъ ныIэп. Ны-тыхэр жьэу зэриухыгъэхэм къыхэкIэу ар мэлакIэуи хъугъэ, джары мэкъумэщышIэ обществэхэм IэпыIэгъу ягъэкIыгъэнымкIэ комитетэу а уахътэм щыIагъэм ишхапIэ Хьасан бэрэ зыкIыщалъэгъущтыгъэр.
IофшIэн хьылъэм ар есэгъагъ, ау къыгурыIуагъ къазгъырыр сыхьат 14 — 16-рэ мафэ къэс ыIыгъэу бэу зэримыкъудыищтыр ыкIи сэнэхьат хэхыгъэ зэригъэгъоты шIоигъоу курсхэм ачIэ­хьагъ. 1930-рэ илъэсым комбинатым иапэрэ цехэу хэтэрыкIхэр къызщыдагъэ­кIыжьырэр затIупщым, шъхьатепIохэр тезыIуантIэрэмэ ягъэIорышIакIоу Хьасанэ аштагъ.
Хьасанэ къэпшIэжьынэу щытыгъэп, «ышъо ыгъотыжьыгъ» зыфаIорэм фэ­дагъ. Икъоджэ гупсэ щыщ пшъэшъэжъыехэри къыфыдыреплъэкIхэу, ынэгу кIэтынхэм кIэхъопсыхэу хъугъагъэ. Ащ анахь пшъэ­шъэ дахэу Къутасэ пстэуми къахихыгъ, ар къуаджэм щалъытэрэ Шъхьаплъэкъо Хьаджмосэ ыпхъугъ.
1931-рэ илъэсым консервышI комбинатэу банкэ миллион 25-рэ къыдигъэ­кIыным тегъэпсыхьэгъагъэм ишIын аухыгъ.

«ФабрикакIэм жьы къабзэ къызычIэхьэрэ корпус хъоо-пщаухэр, нэфынэхэр иIэх, машинакIэхэр, конвейерхэр, цIыфмэ афашIыгъэ псэуалъэхэр пышIыхьагъэх» — къытхыщтыгъ журналэу «Революциер ыкIи къушъхьэчIэсыр» зыфиIорэм. «Мыщ щылэжьэрэ рабочхэм яурысыбзэрэ яадыгабзэрэ щызэхэпхъагъ. Рабочмэ черкесыбэ (адыгабэ) ахэт, анахьэу пшъэшъэжъыехэр. Ахэр комбинатым щэлажьэх ыкIи ибысымэу защэхъужьы» — къатхыщтыгъ гъэзетхэм.
IофшIэным хагъахъощтыгъ. 1935-рэ илъэсым икъихьэгъум Адыгэ консервышI комбинатым илъэситф программэр нахьыжьэу ыгъэцэкIагъ, банкэ миллион 48-рэ мин 490-рэ къыдагъэкIыгъ. 1935-рэ илъэс закъом банкэ миллион 12 тыраIонтIагъ.
А илъэс дэдэм имафэ горэм зэрэхэгъэгоу шахтерэу Алексей Стахановым ыцIэ зэлъашIагъ. Зы сменэм ащ шIомыкIэу къыхьыгъэр агъэнэфэгъэ шапхъэм фэдэ 14,5-кIэ нахьыбагъ. Ар «стахановскэкIэ» зэджэгъэхэ движением икъежьапIэ хъугъэ. Зэрэхэгъэгоу ар апхъотагъ. Комбинатыр пштэмэ, Стахановым апэрэу къыкIэлъыкIуагъэр Темрыкъо Хьасан. Ар производствэм имастерыгъ, мафэ къэс планэу агъэнэфагъэм ипроцент 250 — 280-рэ ригъэкъущтыгъ. Ар зэкIэмэ зэлъа­шIагъ, щысэтехыпIэ хъугъэ.
ВКП(Б)-м и Адыгэ хэку комитет Темрыкъо Хьасанэ бгъэхалъхьэ къыратынэу ышIыгъэ унашъом мары итхэгъагъэр:
«Темрыкъо Хьасанэ Джанчэрые ­ыкъор, адыг, мэкъумэщышIэ тхьамыкIэмэ ащыщ, рабочэ къызэрыкIоу IофшIэныр ригъэжьэгъагъ… IофшIэным гуетыны­гъэу фыриIэм ишIуагъэкIэ, банкэмэ ятеIонтIэн епхыгъэ агрегатыр зэрэпсаоу зэригъэшIагъ… Банкэ мин 13 планэу зыщафагъэуцугъэм мин 25-рэ къеты. Iоф ешIэфэ тезыIонтIэщт нэбгырих ыкIи зы гъэIорышIакIо ыгъэхьазырыгъэх».
Стахановцэхэм яапэрэ Азово-Черноморскэ зэхэсыгъоу краим щыкIуагъэм Адыгеим ит хъызмэтшIапIэмэ ялIыкIохэм ацIэкIэ консервышI комбинатым истахановцэ къызыщэгущыIэм, Хьасанэ гущыIэ къытыгъ къымыгъэуцухэу ыкIи мыкъутэхэу тезыIонтIэхэрэ станокищмэ Iоф аригъэшIэнэу, рабочэ чIыпIэхэр зэтегъэпсыхьагъэу ыIыгъынхэу ыкIи тезыIонтIэщтхэ нэбгырищрэ зы гъэIорышIакIорэ ыгъэхьазырынхэу. ИгущыIэ ар епцIыжьыгъэп. 1936-рэ илъэсым гъэхъагъэхэр зэришIыгъэхэм афэшI СССР-м и ЦИК и Президиум иунашъокIэ орденэу «Знак Почета» ащ къыфагъэшъошагъ.

Темрыкъом щысэ тырахызэ адрэхэри лажьэщтыгъэх. Комсомолым иобком комбинатым егъакIо Школа Василий Гаврил ыкъор. Ащи планыр процент 200-кIэ ыгъэцэкIагъ. 1935-рэ илъэсым ишэкIогъу мазэ Адыгэ консервышI комбинатым истахановцэ куп Москва ­кIуагъ, ахэр гъомылэпхъэ промышлен­ностым истахановцэмэ яслет хэлэжьагъэх. Гъомылэпхъэ промышленностымкIэ наркомэу А. И. Микоян стахановцэхэр ригъэблэгъагъэх. Бгъэхалъхьэхэр къызщаратыщт мэфэкI зэхахьэу Москва щыкIуагъэм Хьасанэ изакъоп къырагъэ­блэгъагъэр, тхылъыр нэбгыритIумэ ателъытэгъагъ, ишъхьэгъусэу Къутаси ащ зыдищэгъагъ. Анастас Микоян зэхахьэм хэлажьэрэмэ адэгущыIэзэ, Хьасанэ ишъхьэгъуси нэIуасэ фэхъугъагъ, «ЛъэпэчIаси» къыдешIэгъагъ.
Гъэзетэу «Колхоз Быракъым» 1935-рэ илъэсым ишэкIогъу мазэ и 26-м статьяу «Наркомым дэжь хьакIэу щыIагъэх» зыфиIорэм къыщитхыщтыгъ:
«Мы мафэхэм наркомэу А. И. Микоян 1935-рэ IофшIэгъу илъэсыр дэгъу дэдэу зыухыгъэхэ Адыгэ консервышI комбинатым истахановцэхэмрэ иинженернэ-техническэ IофышIэхэмрэ зыхэтыгъэ купыр наркоматым щыригъэблэгъагъэх.
Наркомэу Микоян IофшIэкIо купым къыфэгушIуагъ ыкIи къихьащт 1936-рэ илъэсым стахановскэ шIыкIэр къызфагъэфедэзэ джыри нахь гъэхъэгъэ инхэр зэрашIыщтхэм ицыхьэ пытэ зэрэтелъыр къыIуагъ. Наркомымрэ производствэм ипэрытхэмрэ язэдэгущыIэгъу сыхьатитфым лъыкIэхьагъ. Купым хэтхэм IофшIэнымкIэ шэпхъакIэу агъэфедэхэрэр игъэ­кIотыгъэу А.И. Микоян къыфаIотагъэх».
ЗэIукIэм икIэухым нэбгырэ пэпчъ шIухьафтынэу сомэ 500 зырыз къазэрафагъэшъошагъэм фэгъэхьыгъэ уна­шъом наркомыр къеджагъ, анахь къахэщыгъэхэм кушъхьэфачъэхэр къараты-­
гъэх.
1937-рэ илъэсым итыгъэгъазэ Темрыкъо Хьасан СССР-м и Апшъэрэ Совет лъэпкъхэмкIэ и Совет иапэрэ зэIукIэгъу депутатэу хадзыгъ. А лъэхъаным Яблоновскэ консервышI комбинатыр Краснодар краим ыкIи Урысые Федерацием ипэрыт хъызмэтшIапIэхэм ащыщыгъ. СССР-м иапэрэ депутатхэм зэрахэфагъэм пае Темрыкъо Хьасан фэтэр Крас-
нодар къыщыратыгъагъ.
Хьасан 1946-рэ илъэсым имэзэе мазэ нэс апшъэрэ лIыкIо органым хэтыгъ, хэдзакIомэ яшIоигъоныгъэхэр ыгъэцакIэщтыгъ. Темрыкъом ежь ышъхьэкIэ Сталиныр ышIэщтыгъ, ишъхьэгъусэ кIыгъоу ыдэжьи щыIагъэх. А зэIукIэгъухэр гуфэбагъэ хэлъэу ахэм бэрэ агу къэ­кIыжьыщтыгъ.
Пшызэ нэмыцмэ заубытым, Хьасан партизанмэ ахэтыгъ, Къутасэ Тэхъутэмыкъуае, янэ-ятэмэ яунэ исыгъ.
Зэо ужым Хьасан комбинатым къыгъэзэжьыгъ, илъэсыбэрэ джыри Iоф ышIагъ, ау уахътэр къэси, пенсием кIуагъэ. Ащ ыужи рэхьатэу, зи ымышIэу щысышъугъэп, джыри илъэс заулэрэ Краснодар дэт лы комбинатым Iоф щишIэжьыгъ.
Илъэсыбэ тешIэжьыгъэу Темрыкъом иунагъо Мыекъуапэ зигъэзэжьыгъ. Къу­тасэрэ арырэ сабыищ зэдапIугъ: ­Аслъан, Светлан, Эммэ. Аслъан къоджэ типографием линотипистэу щылэжьагъ. Светланэ ишъхьэгъусэ кIыгъоу, къушъхьэ институтыр къызаухым ыуж къалэу Новошахтинскэ агъэкIогъагъэх. Светланэ илъэсыбэрэ Новошахтинскэ производственнэ объединениеу нэбгырэ минитIум ехъу зыщылажьэрэм инженер шъхьаIэу Iутыгъ.
Хьасанэ 1963-рэ илъэсым идунай ыхъожьыгъ, ар Тэхъутэмыкъуае щагъэ­тIылъыжьыгъ. Ишъхьэгъусэу Къутаси, якIалэу Аслъани, япшъашъэхэу Светлани, Эмми щыIэжьхэп. Ау Тэхъутэмы­къуае щэпсэу Светланэ ипшъашъэу Мамый Ритэ. Ащ янэжърэ ятэжърэ яшIэжь егъэлъапIэ, арэпагэ. Ятэжъэу гъэсэныгъэ зимыIагъэм шъыпкъэныгъэ хэлъэу иIофшIэнкIэ гъэхъэгъэшхохэр зэришIышъу­гъэхэм, Краснодар краим ыкIи хэгъэгум игъомылэпхъэ промышленность иIахьышхо зэрахилъхьагъэм лъэшэу рэгушхо.

АкIэгъу Разиет.
Тэхъутэмыкъуай.
Сурэтхэр: Темрыкъохэм яунэгъо
хъарзынэщ.