Унагъом, шIулъэгъум ыкIи шъыпкъэныгъэм и Мафэ фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэу Адыгеим щыкIохэрэм ягупчэу хъугъэ Пушкиным и Унэу Мыекъуапэ дэтым щыкIогъэ мэфэкI зэIукIэр.

Зэшъхьэгъусэхэу илъэс 25-рэ ыкIи ащ нахьыбэ къызэдэзгъэшIагъэхэу, унэгъо пытэхэмкIэ щысэу хъугъэхэр ары а мэфэкIым анахьэу зигугъу ашIыгъэхэр. Медалэу «ШIулъэгъумрэ шъыпкъэныгъэмрэ апае» зыфиIорэр ахэм афагъэшъошагъ. Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат ыцIэкIэ зэшъхьэгъусэхэм афэгушIуагъ АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэ игуадзэу Виктор Орловыр.
Джащ фэдэу Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх АР-м и Къэралыгъо Совет –Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр, федеральнэ инспектор шъхьа­Iэу Сергей Дрокиныр, АР-м IофшIэнымрэ социальнэ хэхъоныгъэмрэкIэ иминистрэу Мырзэ Джанбэч.
Къэзэрэугъоигъэхэм закъыфигъазэзэ Виктор Орловым агу къыгъэкIыжьыгъ Президентэу Владимир Путиным иунашъокIэ тихэгъэгу унагъом и Илъэсэу тызхэт илъэсыр зэрэщагъэнэфагъэр. Унагъор гъэпытэгъэным, ижъырэ унэгъо хабзэхэр къэухъумэгъэнхэм, ны-тыхэм анаIэ нахь къатырадзэным пае арэущтэу ашIыгъ.
«ТихэгъэгукIэ унагъор ары обществэм изэкъотныгъэ, цIыфыгъэ шэпхъэ дахэхэр къэухъумэгъэнхэм, культурэм ыкIи лъэ­пкъым афэгъэхьыгъэ хэбзэшIухэу щыIэхэм алъапсэр Президентэу Владимир Путиным къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, «унагъор ары кIэлэцIыкIум идунэееплъы­кIэ зыфэдэ хъущтыр зэлъытыгъэр, цIыфыгъэ шэпхъэ дахэхэм, къыппэблагъэхэм уафэгумэкIыным, кIэлэцIыкIухэмрэ ны-тыхэмрэ унаIэ атетыным, Хэгъэгум къырыкIощтымкIэ пшъэдэкIыжь пхьын зэрэфаем ялъытыгъэ Iофыгъохэм яублапIэр». Урысыеу цIыф лъэпкъыбэмэ ялIыкIохэр зыщыпсэухэрэр илъэсипшI пчъагъэ хъугъэу а шIуагъэхэр ары зэрыгъуазэрэр», — къыхигъэщыгъ Виктор Орловым.
Ащ къызэриIуагъэмкIэ, Адыгеим унэгъо хэбзэ дахэхэмкIэ ищытхъу чыжьэу Iугъэ. Сабыибэ зэрыс унагъохэм япчъа­гъэ нахьыбэ мэхъу зэпыт: непэкIэ ахэр мини 8,9-рэ фэдиз зэрэхъухэрэр. КIэлэцIыкIухэр зэрыс унагъохэр мин 53-м шIокIы. 2024-рэ илъэсым пыкIыгъэ мэзихым сабый 1952-рэ къэхъугъ, 2023-рэ илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо нахьи ар нахьыб.
Сабыйхэр зэрыс унагъохэм IэпыIэгъу ятыгъэным пае илъэс къэс Iофтхьэбзэ гъэнэфагъэхэр зэрахьэх, ахэм зыкIэ ащыщ лъэпкъ проектэу «Демографиер». Мы илъэсым республикэмкIэ а гухэлъхэм сомэ миллиарди 6,6-рэ фэдиз апэIуагъэхьащт. Сабыеу къэхъухэрэм зэтыгъоу ыкIи мазэ къэс аратыщтым, фэгъэкIотэныгъэхэм, социальнэ зэзэгъы­ныгъэр гъэцэкIагъэ зэрэхъущтым, кIэлэцIыкIухэм языгъэпсэфыгъо уахътэ зэрэзэхащэщтым (ахэм ахэхьэх Херсон хэкум и Геническэ район къыращыщт кIэлэцIыкIухэри) апэIухьащт. ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэм яунагъохэм япхыгъэ IофшIэнышхо зэшIохыгъэ мэхъу. Пшъэрылъыбэ зэшIозыхыщт унэгъо гупчэхэр къызэIуахы­гъэх. Ащ нэмыкIэу, илъэсэу икIыгъэм къыщыублагъэу гурыт сэнэхьат гъэсэныгъэ зыщарагъэгъотырэ учреждениехэм ачIэсхэм апае илъэсым ахъщэу атырэм ипроцент 30-р гъот макIэ зиIэ унагъохэм афалъэгъужьызэ ашIыщт. Мыщ дэжьым къыдэлъытэгъэн фае студентхэр «дэгъу­кIэ» ыкIи «дэгъу дэдэкIэ» еджэнхэ зэрэфаер. 2024-рэ илъэсым къыщыублагъэу къулыкъоу «Пункт проката» зыфиIорэм Адыгеим Iоф щишIэу ригъэ­жьэщт, анахь ящыкIэгъэ пкъыгъохэр ыпкIэ хэмылъэу гъот макIэ зиIэ унагъо­хэм ыкIи сабыйхэр зэрысхэм аIэкIагъа­хьэхэзэ ашIыщт.

Ащ нэмыкIэу сабыибэ зэрыс унагъо­хэм IэпыIэгъу ятыгъэным пае нэмыкI Iофтхьабзэхэри республикэм щагъэнэфагъэх. Владимир Путиным иунашъо диштэу мы илъэсым федеральнэ лъэгапIэм тетэу сабыибэ зэрыс унагъохэм ястатус агъэпытэжьыщт ыкIи гарантие шъхьаIэхэр ахэм апае щыIэ хъущтых. Ащ фэдэ унагъохэм арыс кIэлэцIыкIу нахьыжъхэм аныбжь илъэс 18 е 23-рэ (очнэу еджэ хъумэ) охъуфэ къэралыгъо IэпыIэгъур арагъэгъотыщт. Илъэсэу ­къихьащтым къыщегъэжьагъэу УФ-м и Президент кIэщакIо зыфэхъугъэ лъэпкъ проектэу «Унагъор» хэгъэгум щагъэцакIэу рагъэжьэщт.
ДемографиемкIэ Iофхэм язытет нахьышIу шIыгъэным пае IофтхьэбзакIэхэм язаконопроектхэр республикэм щагъэхьазырыгъэх. Апэрэ е ятIонэрэ сабыир къазыфэхъукIэ, зэтыгъо ахъщэ IэпыIэгъоу сомэ мин 25-рэ аратэу ­ашIыщт. Ау мыщ дэжьым къыхэгъэщыгъэн фае сабыим янэ илъэс 26-м шIомыкIыгъэн зэрэфаер. ЯтIонэрэ законопроектыр зэпхыгъэр ны мылъкур фэдитIукIэ республикэм нахьыбэ щышIыгъэныр ары. Я 3-рэ ыкIи ащ къыкIэлъыкIорэ кIэлэцIыкIухэм ар япхыгъ ыкIи сомэ мини 100-м нэсы хъущт. Джыри зы IофтхьэбзакIэ агъэхьазыры: илъэсыкIэ еджэгъур зыщаублэщтым дэжь ­еджапIэм кIощт кIэлэцIыкIухэм шъуашэу ащыгъыщтымрэ спорт щыгъын гъэнэфагъэмрэ къащэфынхэм пае субсидиеу сомэ 5000 аIэкIагъахьэзэ ашIыщт. Мы илъэсым ащ фэдэ IэпыIэгъур аратэу рагъэжьэщт.
«Адыгеим и ЛIышъхьэ ренэу къыхегъэщы хэгъэгум ыкIи тиреспубликэ ащызэрахьэрэ Iофтхьабзэхэр зэкIэ унагъохэм щыIакIэу арылъыр нахьышIу шIыгъэным зэрэфытегъэпсыхьагъэхэр. КъумпIыл Мурат ыцIэкIэ джыри зэ зэкIэми мэфэкIым пае сышъуфэгушIо. Адыгеим игъэпытэн шъуиIахьышхо зэрэхэшъушIыхьэрэм пае унэгъо шIагъо­хэу мымакIэу непэ мы унэм къыщызэрэугъоигъэхэм сызэрэшъуфэразэр къэсэIо. ТичIыпIэгъухэмкIэ шъо шъущысэтехыпI. КIэлэцIыкIухэм япIун кIочIэшхо пэIушъогъахьэ, еджэнымкIэ, спортымкIэ, творчествэмкIэ гъэхъагъэу ашIыхэрэм ахэр яшыхьатых, унэгъо, лъэпкъ хабзэхэр ыкIи зэрэхэгъэгоу зэдытие хъугъэ хэбзэ шIагъохэр къэ­шъооухъумэх. Ти Хэгъэгушхо фэшъыпкъэхэу, зышъхьамысыжьхэу ар къэухъу­мэгъэным пылъ тикIэлэ шIагъохэр зыпIугъэ унагъохэм щытхъушхо афэпIоныр яфэшъуаш,» — къыIуагъ Виктор Орловым.
Ащ нэужым шIухьафтынхэр ятыгъэнхэр аублагъ. Медалэу «ШIулъэгъумрэ шъыпкъэныгъэмрэ апае» зыфиIорэр илъэс 50 ыкIи ащ нахьыбэ, джащ фэдэу илъэс 40, 25-рэ ыкIи ащ нахьыбэ къызэдэзгъэшIэгъэ зэшъхьэгъусэ 14-мэ аратыгъ. ПстэумкIи зэшъхьэгъусэ 70-мэ 2024-рэ илъэсым а тыныр афагъэшъошагъ, ахэр Адыгеим имуниципалитет зэфэшъхьафхэм ащыщых. Спектаклэу «Штопор» зыфиIорэр ащ нэужым къафагъэлъэгъуагъ.
Шъугу къэтэгъэкIыжьы: унагъом, шIулъэгъум ыкIи шъыпкъэныгъэм я Мафэ 2008-рэ илъэсым къыщыублагъэу Урысыем щыхагъэунэфыкIы. УФ-м и Президент иунашъо тетэу 2022-рэ илъэсым официальнэ статус мэфэкIым иIэ хъугъэ ыкIи бэдзэогъум и 8-м ар хагъэунэфыкIы. Шыихъхэу Петррэ Феврониерэ яшIэжь фэгъэхьыгъэ мафэм ар тефэ. Нафэу зэрэщытымкIэ, ижъыкIэ къыщегъэжьагъэу унагъомрэ зэшъхьэгъусэхэмрэ яухъумакIохэу Урысыем ахэр щалъытэщтыгъэх. Унагъом, шIулъэгъум ыкIи шъыпкъэныгъэм я Мафэ итамы­гъэу­ чыныр (ромашкэр) къыхахыгъ, а губгъо къэгъэгъэ цIыкIур къэбзэныгъэр зылъэ­псэ зэфыщытыкIэхэм, шIулъэгъум ыкIи шъыпкъэныгъэм ятамыгъэу щыт.

АР-м и ЛIышъхьэ
ипресс-къулыкъу