Непэ IофшIэныр зыщыжъотыр губгъо закъор арэп, чъыгхатэхэми лэжьыгъэр ащаугъоижьы.

Блащэпсынэ щыщ Шэуджэн Джантэмыр чыгъулдыкъашхъор (голубикэр) печыжьы. Ар зы­щагъэтIысхьэгъэ чъыгхатэр мы ма­фэхэм зэдгъэлъэгъугъ. Лэ­жьыгъэ гъэбэжъум иIэшIугъэ тыуплъэкIугъэ.
Шэуджэнхэм яунагъо лэжьэкIо унагъу. Джантэмыр ятэжъэу Сахьидэ чIыгум ыIэ хэлъэу, бжьэхъуным пылъэу егъашIэм псэугъэ. НыбжьыкIэм ятэу, пшъэдэкIыжь гъэнэфагъэ зиIэ обществэу «Насып» зыфиIорэм ипащэу Налбый чIыгу гектар 400-м ехъу ыIыгъ. Унагъом къытефэгъэ чIыгум нэмыкIэу цIыфхэм бэджэндэу къаIихызэ илъэс пчъагъэ хъугъэу гектарыбэ елэжьы. КIэлэ нахьы-
жъэу Джантэмыр илъэс 34-рэ ыныбжь, Пшызэ аграрнэ универ­ситетыр къыухыгъ, чъыгхатэр 2021-рэ илъэсым ыгъэтIысхьагъ. Айдэмыр АКъУ-м экономикэмкIэ ифакультет къыухыгъ, ятэжъ илъэуж тетэу бжьэхъуным пылъ. Бжьэмэти 100 фэдиз ыIыгъ. АнахьыкIэр Тембот, илъэс 24-рэ ыныбжь, Москва стоматологэу щеджэ. Унагъом ибысымгуащэу Джульетэ бухгалтер-экономистэу унэгъо хъызмэтшIапIэм щэлажьэ.
Мэфэ ошIухэр къызфагъэфе­дэхэзэ чIыгулэжь унагъом гъэ­мэфэ губгъо IофшIэнхэр егъэцакIэх.
Къыблэ шъолъырым ичIыгу­хэр мы маткIор ежь-ежьырэу къащыкIыным тегъэпсыхьагъэ­хэп, къащыбгъэкIынри IэшIэхэп. Адыгеим голубикэр къыщызыгъэкIынэу фежьэгъэ ныбжьыкIэм зэшIуихырэ Iофыр псынкIэп. ТибэдзэршIыпIэхэм мыщ фэдэ маткIоу телъым инахьыбэр Iэ­кIыб хэгъэгухэм къаращыгъ.
— АР-м мэкъу-мэщымкIэ и Министерствэ илъэси 10 сыщылэжьагъ. Ащ ыуж сиIоф ыуж сихьагъ. Голубикэм икъэгъэкIын сыфежьэным ыпэкIэ лъэпкъэу щыIэхэм сакIэупчIагъ, Iофыгъоу пылъхэр зэзгъэшIагъ. Чъыг, куандэ е къэгъэгъэ гъэ­тIысы­жьхэр къызщагъэкIырэ питомникхэм яIэ лъэпкъхэр зэз­гъэпшагъ. Ащ икъэгъэкIын шапхъэу пылъхэр зэфэхьысыжь сшIыгъэ, — къеIуатэ Джан­тэмыр.
Чыгъулдыкъашхъор фэбэпIэ 11-мэ къащегъэкIы, ахэм ачIэмытэуи иIэх. Ахэр охътэ кIэкIым къэхъурэ чъыг лъэпкъых, «капельнэкIэ» заджэхэрэ шIыкIэм тетэу псыр акIегъахъо, зы гектар хъурэ чъыгхатэм маткIо къыщагъэкIы.

— Теуцожь районым щыщэу Еутых Людмилэ ишIогъэшхо къысигъэкIыгъ. МаткIор бэу къызщагъэкIырэ Беларусь щыщ иIофшIэгъухэм нэIуасэ сафи­шIыгъ. Джащ лъыпыдзагъэу ахэм маткIоу дгъэтIысхьащтыр къащытщэфыгъ. Торфым маткIор хэдгъэтIысхьагъ. Iофым иегъэ­жьэн миллиони 2,5-рэ хэхьагъ, — лъегъэкIуатэ икъэбар тигущыIэгъу.
Ащ ыуж тызэрэщигъэгъозагъэмкIэ, охътэ зэфэшъхьафхэм IуагъэкIын лэжьыгъэ яIэным фэшI жьэу къэхъурэ лъэпкъхэри, кIасэу зигъо хъухэрэри, ахэм азыфагу къифэу къызпыкIэхэрэри агъэтIысхьагъэх.
— Чыгъулдыкъашхъом чIыгоу едгъэубытырэм тапэкIи хэдгъэ­хъонэу тыфай, нэмыкIхэри дгъэ­тIысхьэхэ тшIоигъу. ГъэрекIо мэткIо тонни 3 фэдиз къэтыугъоигъ. Мыгъэ тонни 5 — 6-м нэдгъэсынэу сэгугъэ. ТиIофшIэн дакIоу маткIом лъапсэ етэгъэдзы, ахэм къатырэр тщэн гухэлъ тиI. Къыхэзгъэщмэ сшIои­гъу сшынахьыкIэ ибжьэхэм яшIо­гъэшхо къызэрэкIорэр. Бжьэмэти 100-м адэс бжьэхэр чъыгхатэм щэлажьэх. Ащ нэмыкIэу чIыбжьэ матэхэр къэт­щэфыгъэх, ахэми яIоф Iахь агъэ­цакIэ, — еIо Джантэмыр.
ЦIыфым ипсауныгъэкIэ федэ къэзыхьэу къэкIыхэрэм ащыщ мэткIо лъэпкъэу чыгъулдыкъа­шхъор. Ащ гуузым ыкIи нэмыкI узхэм уащеухъумэ, нэгъумкIэ, шIумкIэ, шъхьэкуцIымкIэ, кIэтIыимкIэ дэгъу, нэмыкI шIуагъэ­хэри пылъых.
— НыбжьыкIэхэу къэкIырэ лъэпкъхэр зышIогъэшIэгъонхэм, унэе хъызмэтшIапIэ къы­зэIузы­хы зышIоигъохэм ясIомэ сшIоигъу сыд фэдэрэ Iоф мыублагъи щынагъоу зэрэщытыр. Улъэпаомэ бгъэтэрэзыжьзэ Iофыр къыбдэхъущт. Анахь Iофыр ебгъэжьэныр ары, — еIо тигущыIэгъу.
ЧIыгулэжь ныбжьыкIэм къызэриIуагъэмкIэ, чыгъулдыкъа­шхъом изытет уигъэрэзэнэу щыт, зэрифэшъуашэу ешIушIагъэх, минеральнэ чIыгъэшIухэр тIогъогогъо халъхьагъ, щэнаутхэри тыраутхагъ.
— Чыгъулдыкъашхъомрэ хьа­мы­шхунтIэмрэ къызэдэкъэ­гъа­гъэх. Бжьэхэм хьамышхунтIэм охътэ баIо щагъакIошъ, маткIор тIэкIу гужъуагъэ мэхъу. Чъыгхатэм зэрарышхо къыфехьы жъоныгъокIэ шъомпIэжъым. МаткIом кIэттэкъогъэ торфым хьамлыухэр хешIыхьэ. Ахэр илъэсищ фэдизэ мэпсэух, куан­дэм ылъапсэ агъэкIоды, — ыгу хэкIэу къеIуатэ тигущыIэгъу.
Чыгъулдыкъашхъор нэмыкI мэткIо лъэпкъхэм зэратекIы­хэ­рэм ащыщ органическэ кислотэхэр бэу зэрэхэлъхэр. Ары ахэм хэфэгъакIэ къязытырэр. МаткIом бэ дубильнэ вещест-
воу ыкIи пектинэу хэлъыр. Анахь уасэ ащ зэрэфашIырэр гъомылапхъэу цIыфым ышхы­гъэм щыщэу кIэтIыим къинэрэр имышъухьэу къыукъэбзын зэрилъэкIырэр ыкIи нэхэм нахь дэгъоу алъэгъоу зэришIырэр ары. Ащ пкъышъолым зиягъэ езыгъэкIырэ микробхэр ыгъэкIодынхэ, ар къыукъэбзын елъэкIы.
КIэлэ ныбжьыкIэм ишъхьэ­гъусэу Суандэ социальнэ хъы­тыумкIэ щэфакIохэр къегъотых. Ишъхьэгъусэ рихьыжьэгъэ Iоф­тхьабзэм зызэриушъомбгъущтым дэлажьэ.
— Мафэм илъ сыхьат пчъагъэр сшIомакI, сфэхъурэп, — мэщхы тигущыIэгъу, — Iоф­шIэнри мэкъумэщ хъызмэтри зэ­дэпфыныр хьылъэ. ТапэкIэ, тыпсаумэ, маткIоу щыIэм язырызыгъо згъэтIысхьащт, сыдэлэжьэщт. Iофэу пшIэрэр имыкъоу, удеджэни фае, зышIэрэр упчIэжьэгъу пшIыныр тэрэз. IофшIэнымрэ шIэныгъэмрэ зэгопчынхэу щытэп, ыпэкIэ улъы­кIотэнэу уфаемэ, — гугъэзэ хигъэунэфыкIыгъ Джантэмыр.
Чъыгхатэм илэжьынкIэ кIэлэ ныбжьыкIэм унагъор иIэпыIэ­гъушIу. МаткIом иугъоин лъэ­хъан цIыфхэр регъэблагъэх, лэжьапкIэ ареты. Лэжьыгъэм иугъоин нахьи иIугъэкIыжьын нахь къин къыщэхъу.
Непэ Джантэмыр фэдэ лэ­жьакIохэр Адыгеим иIэхэмэ, инеущ гъэбэжъущт.
Республикэм мыщ фэдэ лэ­жьыгъэм зызэрэщиушъомбгъу­рэм уегъэгушIо. IэкIыбым къимы­кIыми, пстэури зэдгъотылIэжьын зэрэтлъэкIыщтым ар ишыхьат.
Лъэпшъыкъо Фатим.