Илъэси 100-р тарихъым щыщ пычыгъошху. Тэхъутэмыкъое районым имэфэкI мафэ къызэрэблагъэрэм елъытыгъэу, гъэхъагъэу мыщ щыпсэухэрэр зэрыгушхохэрэм, ицIыфхэм ягугъу къэбар жъугъэм иамалхэм къашIы. .
Непи тигъэзетеджэхэм агу къэдгъэ­кIыжьы тшIоигъу Тэхъутэмыкъуае щыпсэурэ Еутых лIакъом иунагъохэм ащыщ.
Еутыххэр Тэхъутэмыкъуае анахь лIэкъошхоу дэсхэм ащыщых. Еутых Тыурэ ФатIимэтрэ яунагъо къикIыгъэу бэ цIэрыIо хъугъэр, щыIэныгъэм игъогу зафэ рыкIуагъэр. Мыхэр 1924-рэ илъэ­сым къэзэрэщагъэх. Непэрэ мафэм ахэм къатекIыгъэхэр нэбгырэ 220-рэ мэхъух.
Тыу я ХIХ-рэ лIэшIэгъум ыкIэхэм къэхъугъ, ФатIимэт ащ бэкIэ нахьы­кIагъ, адрэ адыгэ унагъохэм зыкIи атемыкIхэу ахэр псэущтыгъэх, колхозым щылажьэщтыгъэх, ялъфыгъэ сабыиблыр апIущтыгъ. Баигъэхэп, ау зэгурыIохэу, зэдеIэжьхэу щыIагъэх. Ны-тымэ амал яIагъэп якIалэмэ гъэсэныгъэ арагъэгъо­тынэу, ау шIулъэгъурэ гуфэбагъэрэ ащагъэкIагъэхэп. Тыр колхозым икъэрэгъулыгъ, ныр тутынлэжьыгъ. Сабыйхэр ны-тымэ IэпыIэгъушIу афэхъущ­тыгъэх, гъаблэми заоми пхырыкIыгъэх. Анахь къин зылъэгъугъэр якIалэу Мэджыд, ар бэрэ сымаджэщтыгъ. Сабыир ылъакъо­хэм амыIэтыжьэу зэхъум, а лъэхъаным арэущтэу псэущтыгъэх, тым ефэндэу Хьаджмэт-хьаджэм зыфигъэзагъ, кIэлэцIыкIур къэзыухъумэщт духьэ тхыгъэ къыIихы шIоигъоу. Ефэндым Тыу ыгу къыIэтыжьыгъагъ, мары ащ къыриIогъа­гъэр:
— Илыегъащэу кIалэм пае огуIэ, Тыу, ащ идунай ыхъожьыным джыри пэчыжь, сэ сэлъэгъу щыIэкIэ дахэ иIэнэу.
Арэущтэуи хъугъэ, Мэджыдэ хъужьыгъэ, нэужым псэогъуи зэригъэгъотыгъ, сабыйхэри къыфэхъугъэх, жъыгъом нэс щыIагъ.
— Тэ тицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу IофшIэным тыфагъэсэгъагъ. ЕджапIэм тыщеджэ тшIоигъуагъэми, ар зэкIэми къадэхъугъэп. Лъэхъэнэ хьылъагъ тыз­хэтыгъэр: щыгъынхэр, цуакъэхэр тфимыкъухэу, тимыIэхэуи къыхэкIыщтыгъ. Тянэ-тятэхэм ягуIакIэ зэхэтшIыкIыщтыгъэ ыкIи яIоф зэрафэдгъэпсынкIэщтым тыпылъыгъ. Щагу хъызмэтыр зетхьэ­щтыгъ, шъофми тыщылажьэщтыгъ. КIэлэ нахьыжъмэ класс заул ныIэп къаухышъу­гъагъэр. Хэгъэгу зэошхор къызежьэм, сшынахьыжъхэу Мэджыдэрэ Гъафуррэ кIэлэ Iатахъохэу къоджэ гъунэм чIыгур щыдэзытIыкIыщтыгъэхэм ягъусагъэх. Уахътэ икъу имыIагъэми, сянэ тигъунэгъугъэ ЛIыIужъу Унае иIэпыIэгъоу Къур­Iаныр зэригъэшIэгъагъ, — ыгу къэ­кIыжьы анахьыкIэу яIэгъэ Загрэт.
Илъэсхэр кIуагъэх, къуаджэри зэтегъэпсыхьагъэ хъугъэ, кIэлэцIыкIухэми заIэтыгъ, унагъохэр ашIагъэх, зэбгырыкIыгъэх. Ахэм гъэхъагъэу ашIыгъэр макIэп, бгъэхалъхьэхэмкIэ гъогогъу пчъагъэрэ къыхагъэщыгъэх. Гъэфур мэз хъызмэтым иотличник. Япшъашъэу Мариет трактористхэр ыгъашхэщтыгъэх. Автотранспортнэ хъызмэтшIапIэм водителэу щылэжьагъ якIалэу Рэмэзан, ар нахьыбэрэм зэрашIэщтыгъэр Хьамед, «IофшIэныр дэгъу дэдэу зэригъэцэкIагъэм пае» зыфиIорэ медалыр къыфагъэ­шъошагъ.
ЧIыпIэ универмагым щылэжьагъэх япшъашъэхэу Разиет, Сар ыкIи Загрэт. Къуаджэм хьалыгъугъэжъапIэр къызыщызэIуахым, Загрэт ащ зигъэзэжьыгъ. Апэ хьалыгъу ыгъажъэщтыгъ, нэужым бригадир хъугъэ, IэшIу-IушIушI цехым ыкIи производствэм япащагъ. КъурIаным къеджэнэу ащи зэригъэшIэгъагъ.
Тыурэ ФатIимэтрэ насыпышIуагъэх, ахэм ялъфыгъэхэм яунагъохэм уарыпэгэнэу щытыгъ. Мэджыдэ кIэлих ыпIугъ, Гъэфур кIэлибгъумэ ят, Мариет сабыитф къыфэхъугъ. Разиет, Хьамед, Сар ыкIи Загрэт сабый плIырыплI къафэхъугъ.
ЩыIэныгъэм къини хъяри зэдыхэтых, зыхэр къэхъущтыгъэх, адрэхэм ядунай ахъожьыщтыгъ. ЩыIэныгъэр зы чIыпIэ итырэп, лъэкIуатэ — якъорылъфмэ якъорылъфыжьхэр (ахэр 80-м нахьыбэ мэхъух) яIэх, якъорылъфмэ якъорэлъфыжьхэм якъорэлъфыжьхэм (ахэр 90-рэ фэдиз хъущтых) унагъохэр ашIэх, якъуа­джэ, ядунай агъэкIэракIэ, зэпстэуми гъэсэныгъэ дэгъу зэрагъэгъоты, лIакъом ишэн-хэбзэ дахэхэм атетых.
Мариет ипшъашъэу Гъыщ Хъаният Щынджые къоджэ псэупIэм илъэс 30-м ехъурэ щылэжьагъ. «Урысые кIэтхыкIыжьынэу рагъэкIокIыгъэм иIахь зэрэхэлъым фэшI» зыфиIорэ медалыр къыфагъэшъошагъ, «Адыгэ Республикэр илъэси 100 хъугъэ» зыфиIорэ медалри къыратыгъ, джырэ уахътэм пенсием щыI.
— 1973-рэ илъэсым Тэхъутэмы­къуае щыпсэухэрэр щыгъозэгъагъэх илъэс 16 зыныбжь пшъэшъэжъыем Москва бгъэхалъхьэ къызэрэфырагъэхьыкIыгъэм. КъэIогъэн фае, а лъэхъаным ащ фэдэ бэрэ хъущтыгъэп. А пшъэшъэжъыер Мариет ипшъашъэу ЛIыIужъу Хъарет Хьазрэт ыпхъур арыгъэ. (ДжырэкIэ Хъущт лъэкъуацIэр ехьы). Ар кIэлэеджэкIо производственнэ бригадэм ипащагъ. Бригадэр комсомольцэмэ я Урысые движение хэхьагъ, колхозхэм ыкIи совхозхэм лэжьыгъэ бай къа­хьыжьынымкIэ IэпыIэгъу афэхъущты­гъэх. Ащ зэфэхьысыжьэу фашIыгъэм елъытыгъэу «IофшIэнымкIэ къызэрахэщыгъэм фэшI» зыфиIорэ медалыр Адыгеим икIэлэеджэкIуитIумэ къафагъэшъошэ­гъагъ. ТIумэ язырэр Хъаретыгъ.
Ащ къыкIэлъыкIоу Хъарет илъэс 20-м ехъу къэралыгъо IофшIэным ритыгъ, районым инароднэ депутатхэм я Совет Iоф щишIагъ.
Еутых Щахьид — Рэмэзанэ икIал — ООО «Газпром межрегионгаз Мыекъуапэ» зыфиIоу Тэхъутэмыкъое районым щыIэм икъулыкъу ипащ.
А лъэныкъо дэдэм, Краснодар щэлажьэ Загрэт икъорэлъфэу Мышъэ Азамат Муратэ ыкъор. ООО-у «Газпром трансгаз Краснодар» зыфиIорэм щылажьэхэрэр пштэмэ, Азамат пэрытхэм ащыщ, иIофшIэн хэшIыкIышхо фыриI.
Сарэ ыпхъоу Пщыпый Симэ Хьазэрталэ ыпхъур илъэс пчъагъэхэм банкым зэрэщылэжьагъэм фэшI цIэ лъапIэу «Адыгэ Республикэм изаслуженнэ экономист» зыфиIорэр къыфагъэшъошагъ.
Загрэт ыпхъоу Мышъэ Маринэ Юрэ ыпхъур псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ АР-м изаслуженнэ IофышI.
Загрэт икIалэу КъокIасэкъо Аркадий Лъэустэнхьэблэ хьапсыр къэзыгъэгъу­нэрэ отделым ипащэу илъэс пчъагъэхэм Iоф ышIагъ. Апэрэ, ятIонэрэ, ящэнэрэ шъуашэ зиIэ медальхэу «Дэгъу дэдэу къулыкъур зэрихьырэм фэшI» зыфиIорэмрэ «Къулыкъум гъэхъагъэхэр зэрэщишIыгъэм фэшI» зыцIэмрэ къыфагъэшъошагъэх.
Разиет икIалэу Хьаткъо Рэмэзан Хьарунэ ыкъор Афганистан щызэуагъ, медальхэу «Дзэ гъэхъагъэхэм афэшI» ыкIи «Интернационалист дзэкIолIым афганскэ народыр къыфэраз» зыфиIохэрэр иIэх.
Разиет икъорэлъфэу ШъонтIыжъ Ерыстэм Щахьидэ ыкъор чэтхъунымкIэ IэпэIэсэныгъэшхо зыхэлъ специалист. Инкубаторэу ОАО-у «Токаревская птицефабрика» зыфиIоу Тамбовскэ хэкум итым илъэсипшI пчъагъэхэм ипэщагъ. Джы Ростов хэкум а Iофыр къыщиIэтыжьынэу рагъэблэгъагъ. Ащ Iоф дешIэ ышнахьыкIэу Артури.
Мариет икъорэлъфэу Гъыщ Анзор Асфар ыкъор мэшIогъэкIосэ къулыкъоу Пэнэжьыкъуае дэтым щэлажьэ, медаль зэфэшъхьафыбэ къыфагъэшъошагъ.
Мариет икъорэлъфэу Хъущт Руслъан Адам ыкъор ОАО-у «Хладокомбинат «Западный» зыфиIорэм имеханик шъхьаI.
Еутыхмэ ялIакъо искусствэми яIахьышхо халъхьагъ.
Загрэт икъорэлъф-пхъорэлъфхэу Мышъэ Анзауррэ Мышъэ Азидэрэ яцIыкIугъом къыщыублагъэу орэдыр шIу алъэгъу.
Анзаур пщынэм къыригъэIоныр ренэу икIэсагъ, а лъэныкъомкIэ анахь лъэгэпIэ инхэм анэсыгъ. «Ислъамыем» хэтэу тикъэралыгъуи, IэкIыб хэгъэгухэри зэпикIухьагъэх. Тилъэпкъэгъу адыгэмэ мымакIэу ахэхьагъ. Тыди дахэу къыщытпэгъокIых, анахьэу игупсэ чылэу Тэхъутэмыкъуае. Анзаур Адыгэ Респуб­ликэм изаслуженнэ ыкIи инароднэ артист хъугъэ. Ащ игъогу рэкIо ышыпхъу нахьыкIэу Азидэ. Сэнаущыгъэ зыхэлъ пшъэшъэ ныбжьыкIэр урысые ыкIи дунэе зэнэкъокъубэмэ ащытекIуагъ. Адыгеим ыцIэкIэ телекъэтынэу «ЖъогъуакIэр» зыфиIорэм хэлэжьагъ. Азидэ зэлъа­шIагъ.
ЛIакъор джащ фэдэу рэгушхо Загрэт ипхъорэлъфэу спортым гъэхъэгъэшхо щызышIыгъэ КъокIасэкъо Сусаннэ Аркадий ыпхъум.
Сусаннэ ицIыкIугъэм къыщегъэжьа­гъэу ыпкъышъол уфэ-упцIэу щытыгъ. Ащ ны-тымэ гу лъати, Краснодар дэт спорт еджапIэм ратыгъагъ, батутист хъугъэ. Илъэсибгъу ыныбжьыгъ Урысыем и Кубок зыфэбанэм. Илъэс 12-м итэу дунэе зэнэкъокъумэ ахэлажьэу ыублагъ, Америкэм гуфакIо Джэгунхэу щыкIуагъэ­хэм изакъоуи, гъусэхэр иIэхэуи апэрэ чIыпIэр къыщыдихыгъ. Канадэ, Португалием, Швейцарием, Испанием, Бразилием, нэмыкI къэралыгъуабэхэм ащыIагъ, текIоныгъэхэр къащыдихыгъ. Ар Урысыем тIогъогогъо, Европэм ыкIи дунаим гъогогъу пчъагъэрэ ячемпионкэ хъугъэ. 2016-рэ илъэсым спортымкIэ дунэе класс зиIэ мастерыцIэр къыфагъэшъошагъ.
Я ХХХII-рэ гъэмэфэ Олимпийскэ джэгунхэу Токио 2021-рэ илъэсым щыкIуагъэхэм ар ахэлэжьагъ. Пандемие лъэхъаным ар тефэгъагъ, нэбгырэ 335-рэ хэгъэгу зэфэшъхьафхэм къарыкIыгъэ­хэу щызэнэкъокъущтыгъэх. Мы спорт лъэпкъымкIэ тихэгъэгу къэзыгъэлъагъо­щтыгъэр спортсменитIу ныIэп, ахэм Сусаннэ ащыщыгъ. Яблэнэрэ чIыпIэм нахь чыжьэу лъыкIотэшъугъагъэп, арэу щытми, тырэпагэ, ащ фэдэ зэнэкъокъу­шхом тиреспублики тикъэралыгъуи къы­щигъэлъэгъуагъэшъ.
Гъэфур ипхъорэлъфмэ япхъорэлъфыжьхэми спортым гъэхъагъэхэр щашIыгъэх — Еутых зэшыпхъухэу Ангелинэрэ Азидэрэ.
Ангелинэ Азмэт ыпхъур каратэм илъэныкъуищ зэригъэшIагъ –каратэ шъхьаIэу зэкIэ къызэлъызыубытырэр ыкIи ВБЕ— къохьэпIэ дзэ бэнакIэр. 2018-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу аш апэ бгырыпх ШхъуантIэр, нэужым бгырыпх Плъыжьыр къыфагъэшъошагъэх. Ангелинэ Урысыем щыкIогъэ зэнэкъо­къубэмэ текIоныгъэ къащихьыгъ.
Еутых Азидэ Азмэт ыпхъур шъхьафит бэнэным пылъ, гъэхъэгъэшхохэр ышIынхэу щэгугъых. Ар республикэм щызэхащэгъэ зэнэкъокъубэмэ ащытекIуагъ.
ЛIакъом щыщ нэбгырищмэ дышъэ медальхэмкIэ еджапIэр къаухыгъ ыкIи медицинэ сэнэхьатыр зэрагъэгъоты. Еутых Рустам, ар Рэмэзанэ икъорэлъф, стоматолог хъугъэ. Мариет ипхъорэлъфым ипхъорэлъфыжьэу Китарие Замирэ Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым и Медицинэ институт щеджэ, ащи стоматолог сэнэхьатыр къыхихыгъ. А апшъэрэ еджэпIэ дэдэм щеджэ Мэджыдэ ипхъорэлъфэу Еутых Динарэ.
Гъэфурэ икъорэлъфхэри апшъэрэ еджэпIэ пэрытхэм ащеджэх – Еутых зэш-зэшыпхъухэу Алинэрэ Алимрэ, ахэр Абрек исабыих. Алинэ Московскэ финансовэ - промышленнэ университетым психолог сэнэхьатыр щызэрегъэгъоты. ФСИН-м фитыныгъэмрэ гъэIорышIэнымрэкIэ и Академие юристэу Алим щеджэ.
Мыхэр тыдэ щыIагъэхэми, сыд фэдэ гъэхъагъэ щыIэныгъэм щашIыгъэми, ялIэкъо унэ къекIолIэжьых, ащ кIуачIи амали къареты.
Тыурэ ФатIимэтрэ дунаим ехыжьыгъэх, якIалэхэри акIэлъыкIожьыгъэх. Ау апсэхэр рэхьатых: ялIэужхэр гъогу зафэм тетых, цIыфышIухэу щыIэныгъэм хэуцуагъэх. Тицыхьэ телъ ахэм ауж къикIыгъэхэри гъогу тэрэз зэрэрыкIощтхэм, Адыгеим ыцIэ дахэкIэ зэрэрагъэIощтым.

АкIэгъу Разиет.
Тэхъутэмыкъуай.