Бэдзэогъум и 1-р зэо зэ­фэшъхьафхэм яветеранхэм я Мафэу хагъэунэ­фыкIы.
Мыр официальнэ мэфэкIхэм ахахьэрэп, общественнэ организациехэм ащыщхэм рахъухьагъэу щыт. Хэгъэгу зэо­шхом ыуж щыIэгъэ заохэм ахэлэжьагъэхэр мы мафэм зэрэугъоих, ягу­къэкIыжьхэр зэфаIотэ­жьы. Ащ ипэгъокIэу гущыIэгъу тыфэхъугъ Афганистан ыкIи Чэчэн зао­хэм яветеранэу, ЛIы­хъужъныгъэм иорден изе­хьакIоу Анатолий Назаровым.

Ятэжъ игъогу тетэу
Анатолий Назаровыр Владимирскэ хэкум ит къалэу Муром 1959-рэ илъэсым къыщыхъугъ, щеджагъ. ЕджапIэм ыуж зызфигъэзэщт лъэныкъор къыхэхыгъуаеу щытыгъэп, сыдигъуи дзэ Iофым ыгукIэ фэщэгъагъ. ЯнэкIэ ятэжъэу Василий Роговыр ащкIэ ищысэтехыпIагъ. Хэгъэгу зэошхом ар связистэу хэтыгъ.
— Сятэжъ игъогу сырыкIо­жьыгъ. Ар административнэ къулыкъум илейтенантыгъ, правительственнэ почтэм илIы­кIуагъ. Хэгъэгу зэошхор аухыфэ сятэжъ шъэф зыхэлъ документхэр, къы­дагъэкIырэ унашъохэр штабым къырищыхэмэ, зэуапIэм ыщэхэзэ къыхьыгъ. ЗыгукIэ Хэгъэгум ипатриот шъыпкъэхэм ащы­щыгъ. Заом ыуж тешIэжьыгъэр багъэ­ми, дзэ шъуашэхэм ащыщхэр къыфэнагъэхэу ыгъашIощтыгъэх, къэбархэр къезгъэIотэнхэу сызеупчIыкIэ, шъхьэихыгъэу шъэф зыхэлъыгъэхэм егъашIи ягугъу къытфишIыгъэп. Къиныгъоу зэпачыгъэр, лIыгъэу, лIыхъужъныгъэу тидзэкIолIхэм зэрахьагъэр игуапэу къысфиIуатэщтыгъ, — еIо Анатолий.
КIэлэ ныбжьыкIэр дзэ-десантнэ училищэу Рязань дэтым чIэхьанэу рихъухьагъэу, илъэс­кIэ ыпэ итэу зыдеджэгъэ иныб­джэгъур зыгъэпсэфыгъом къэ­кIуагъ. Ар Новочеркасскэ апшъэрэ дзэ училищым щеджэщтыгъ ыкIи а еджапIэм фэгъэ­хьыгъэу къыфиIотагъэхэр лъэшэу ыгу рихьыгъэх. Ары па­кIошъ, а дзэ училищыр апэ ежь Анатолий къызщыхъугъэ Муром щагъэпсыгъагъ, нэужым Новочеркасскэ агъэкощыжьыгъ. Джащ тетэу связистэу ащ чIэ­хьагъ.
Апшъэрэ дзэ училищыр къызеухым, Забайкальем, китай гъунапкъэм дзэкъулыкъушIэр агъэкIуагъ.
Зэо гъогухэр
— Сылейтенантэу вьетнам-китай зэпэуцужьым сыхэлэжьэнэу хъугъэ. Къалэу Маньч­журия зыфаIорэм тимэшIоку­гъогу ыкIи вагонхэр зыщаушъэ­хэрэ станциехэр къыщыдгъэ­гъунэщтыгъэх, — ыгу къэкIы­жьы тигущыIэгъу.
Ащ къыращыжьышъ, къыблэ дзэ купым хэтэу Венгрием агъакIошъ, Афганистан дзэхэр къищыжьыгъэнхэм хэлажьэ. 1989-рэ илъэсым связымкIэ батальонэу Кабул щыIагъэр къу­хьэлъатэхэмкIэ Будапешт къащэжьыгъ. Ащ ыужи мэзищ фэдизрэ зипэщэ штабым ибатальон игъусэу ар Афганистан къэтыгъ.
— Къыблэ дзэ купым хахьэ­хэрэм якъищыжьыни сыхэтыгъ. Апэ Германием, етIанэ Чехо­словакием, Венгрием. А лъэхъа­ным хабзэм унашъо къыты­гъагъ псыхъоу Дунай шъхьапырыдзыгъэу тидзэкIолIхэм ащыщ къимынэнэу. ТхьамэфитIум къыкIоцI унагъохэмкIэ тызэхэтэу, тимылъкуи къычIэтынэзэ, Будапешт тыкъэкIожьыгъ, бэ темы­шIэу къохьэпIэ Украинэм тыкъа­щагъ. Связым иполк хэхьэрэ штабым сырипэщагъ, ащ икIэ­рыкIэу сытырагъэхьажьыным пае Украинэм иприсягэ сштэн фэягъэ. Зэрэсымыштагъэм фэшI сыкъырагъэнагъэп. СССР-р зы­щызэхэтэкъужьырэ лъэхъаныгъ, къулыкъум пыбдзэжьыным къи­ныгъохэр пылъыгъэх. Сыда пIомэ нэмыкI къэралыгъохэм ащыIэгъэ подразделениехэр зэхэтэкъугъэхэу, зэкIэми къагъэзэжьыщтыгъ, штатыр иныгъэ. Къулыкъум пысыдзэжьыным пае, майорэу къэзгъэзэжьы­гъагъ, сиIэнатIэкIэ къыстефэрэм нахь цIыкIоу къысаIуагъэм зы­фэзгъэзагъ, связымкIэ бригадэу Новочеркасскэ дэтыгъэм сыхэфэжьыгъ, — къыIуагъ Анатолий Назаровым.
Джаущтэу чэщ мычъыехэм, полигон псэукIэм, егъэджэнхэм ахэтзэ тигущыIэгъу къырыкIуагъ. Дзэ частэу зыхэтыгъэм рыгушхозэ игугъу къешIы, Советскэ Союзым ар ынапэкIэ алъытэщтыгъ. Гъунапкъэм шъхьа­пырыдзыгъэу мамырныгъэр, къэралыгъом исуверенитет, ифедэхэр къэзыухъумэхэу щытыгъ.
1993-рэ илъэсым Анатолий Назаровыр я 9-рэ мотострелковэ дивизиеу Мыекъуапэ дэтым къагъакIо.
— Мы дивизием Мыекъуапэ щыпсэухэрэр рыгушхонхэу щыт, сыда пIомэ анахьыжъхэм ар ащыщ ыкIи ыныбжь илъэси 105-рэ зэрэхъугъэр хигъэунэфы­кIыгъ. 1993-рэ илъэсым тыгъэ­гъазэм мыщ къулыкъум щыпысыдзэжьыгъ ыкIи а илъэс дэдэм ащ ыцIэ я 131-рэ мотострелковэ бригадэкIэ зэблахъугъагъ. Ащ связымкIэ ибатальон ипащэу сагъэнэфагъ. 1995-рэ илъэсыр къызщихьащт чэщым Чэчэн заор къежьагъ, а чэщ дэдэм тэри мэшIокугъогу вокзалым тытырагъэуцуагъ. Зэо пшъэрылъэу къытфагъэуцугъэр дгъэцакIэзэ, къалэу Грознэм тыдэхьагъ щэ гори итымыгъэкIэу, тыдэкIи щырэхьатыгъ, тучанхэми Iоф ашIэщтыгъ. Такъикъым къыкIоцI зэкIэри къызэIыхьагъ, колоннэм ыпэ ыкIи ыуж итыгъэ ­титанкхэм къяуагъэх, гъогур къы­зэпагъэIыгъ. КъызэрэчIэкIыгъэмкIэ, къатитфэу зэтет унэу вокзалым дэжь щытыгъэм бое­викхэр чIэсыгъэх. Ащ дэжьым чIэнэгъэшхо тшIыгъэ. Охътэ гъэнэфагъэ тешIагъэу тыкъыращыгъ. Зэпыугъом ыуж ятIуа­нэрэу сибатальон сыхэтэу Чэ­чэным сихьагъ. Ащ дэжьым зэонымкIэ IэпэIэсэныгъэ икъу тIэкIэлъэу типшъэрылъхэр дгъэ­цэкIагъэх, чIэнэгъаби тимыIэу тыкъикIыжьыгъ, — еIо Анатолий Назаровым.
ТигущыIэгъу ыныбжьыкIэ къытефэрэ зыгъэпсэфыгъом 1998-рэ илъэсым кIуагъэ. Ау запасым щыс подполковникыр унэм исхэм ащыщэп, респуб­ликэм иобщественнэ щыIакIэ, ныбжьыкIэхэр патриотизмэм фапIунхэм афэIорышIэрэ лIы­хъужъныгъэм иурокхэм чанэу ахэлажьэ. 2000-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу ар дзэкъулыкъушIэхэм я Урысые профсоюз и Адыгэ республикэ организацие итхьамат.

ШIушIэ
IэпыIэгъур
ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлэжьэрэ тидзэкIолIхэм ящыкIэгъэ шIушIэ IэпыIэгъур хэгъогогъурэ тигущыIэгъу афищагъ.
— Сэ ащ сыхэлэжьэнэу мы­хъугъэми, зэрэсфэлъэкIырэмкIэ сишIуагъэ зэрязгъэкIыщтым ыуж сит. Сисэнэхьат епхыгъэу дэгъоу къызгурэIо связыр хэмытэу текIоныгъэр къызэрэтфэмыгъэсыщтыр. ЗэуапIэм Iут тидзэкIолIхэм ящыкIагъэу аIогъэ радиомостхэр (wai-fai атезы­гуащэхэрэр), ащ епхыгъэ Iэмэ-­псымэхэр, гъомылапхъэхэр, якIэсэ кIэлэцIыкIу письмэхэр афэтэщэх. Ахэм якъэщэфын пэIухьэгъэ мылъкур къытэзытыгъэхэм зэкIэми «тхьашъуегъэ­псэу» ясIо сшIоигъу, — хи­гъэунэфыкIыгъ тигущыIэгъу.
Къэралыгъо тын лъапIэхэр
Чэчэн заом тIогъогогъо зэ­рэхэлэжьагъэм фэшI Анатолий Назаровым ЛIыхъужъныгъэм иорден ыкIи медалэу «За отвагу» къыфагъэшъошагъэх.
— Тын зэфэшъхьафэу сиIэхэм анахь лъапIэу слъытэрэр бэмышIэу Москва къыщысаты­жьыгъэ медалэу «За патриотизм и гражданскую ответственность в период проведения СВО» зыфиIорэр ары. Ти УIэшыгъэ КIуачIэхэу къэралыгъом ишъхьа­фитыныгъэ, исуверенитет къэзыухъумэхэрэм IэпыIэгъу са­фэхъузэ, мыбэми, сиIахьышIу ащ зэрэхаслъхьэрэм сыгу къыдещае, — хигъэунэфы­-
кIыгъ ащ.

ДзэкъулыкъушIэм ишапхъ
Сыд фэдэрэ лъэхъани дзэ­къулыкъушIэм и Хэгъэгу шIу ылъэгъуныр, къыухъумэным сыдигъуи фэхьазырыныр, пат­риотэу щытыныр ишэпхъэн фае.
— ЛIыхъужъныгъэм иурокхэм ныбжьыкIэхэм къащыфэсэIуатэ офицерыр къепхыгъэ дзэкIолI-
хэм ятэм фэдэу ашъхьагъ итын зэрэфаер. АкIыбхэм «Батя» адэт зыхъукIэ, ытамэ зэрэчIэт­хэр зэхашIэщт. «Батя» е «Полковник ШIуцI» къызэрэсаджэщтыгъэхэр. СитеплъэкIэ сызэ­рэкъуапцIэм паеп ар — япшъэ­рылъхэр зэрагъэцакIэрэм пхъэ­шагъэ хэлъэу секIуалIэщтыгъ. Ау ащ дакIоу ахэм дэ­гъоу ашIэ­­щтыгъ къызэрэсыухъумэхэрэр, нэмыкI офицерыр сидзэ­кIолIхэм амышIагъэмкIэ къя­цIэцIэн фитыгъэп. Шъыпкъэныгъэ пхэлъэу уафыщыт зыхъукIэ, шъхьэкIафэ къыпфыряIэщт. Анахь шъхьаIэу сэ слъытэрэр къыопхыгъэхэм лъытэныгъэ къыпфашIыныр ары, — къыхигъэщыгъ А. Назаровым.
ТигущыIэгъу къыкIугъэ щыIэныгъэ гъогум фызэплъэкIыжьы­мэ, рыразэу еIо. ИкIалэу Евгений ежь игъогу рыкIуагъ, подполковник. Новочеркасскэ апшъэрэ дзэ училищыр къыухи, ротэм икомандир IэнатIэм нэсыфэ къулыкъур ыхьыгъ. Зыхэт подразделениер зызэхагъэкIы­жьым, Мыекъуапэ къэкIожьыгъ. УФ-м ошIэ-дэмышIэ IофхэмкIэ и Министерствэ и ГъэIорышIэпIэ шъхьаIэу АР-м щыIэм ипащэ игуадз.
Сипшъашъэу Мария Гусейновар купэу «Лъыхъон» зыфиIорэм ипащ. Волонтерхэр игъусэхэу Хэгъэгу зэошхом иветеранхэм якъэхэр къагъотыжьых, яIахьыл­хэр агъэунэфых. Тхылъэу «ШIэ­жьым» икъыдэгъэкIын хэлажьэ. ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операциер зырагъэжьагъэм къыщегъэжьагъэу хэлажьэхэрэм апае шIушIэ IэпыIэгъум икъэугъоин ыуж ит. Ащи медалэу «За пат­риотизм и гражданскую ответственность в период проведения СВО» зыфиIорэр къыфагъэ­шъошагъ.
Iэшъынэ Сусан.