«Ятфэнэрэ лIэужэу сыколхозник». Мыхэр мэкъумэщышIэ ныбжьыкIэу Сапый Ерстэм игущыIэх. Къогъанэ имыIэу Iоф зэришIэрэм фэшI АР-м и Лlышъхьэ ирэзэныгъэ тхылъэу къыфигъэшъошагъэр къыритыжь зэхъум кIэлэ ныбжьыкIэм ар къыIуагъ.

Ащ дэжьым «колхозник» теплъэ зимыIэ кIалэм тинэ­плъэгъу зыфищагъ, тыдэгущы­Iэныр тшIогъэшIэгъон хъугъэ ыкIи тызфытеом «IыI мыIожьэу» зыщылэжьэрэ хъызмэтшIапIэм тыригъэблэгъагъ. ЗэIукIэгъу-­зэдэгущыIэгъум зэфэхьысыжьэу тигъэшIыгъэмкIэ, лъэхъаным диштэу мэкъу-мэщыр къызэрэкIэжьырэм дакIоу колхозникхэм ялIэужыкIэхэри тиIэхэ мэхъух. Ахэр джырэ уахътэм ицIыфых, зэрэныбжьыкIэхэм емылъытыгъэу, бэ къагурыIорэр, пшъэдэкIыжь ин ахьы, тыжъ пIашъэхэм алэжьыгъэр яIэубытыпIэу, шIэныгъакIэхэр зэра­гъэгъотхэзэ яIофшIэн агъэпсы. Ащ ищыс Сапый Ерстэм.
Игъо къызысрэм зыхэм сэнэ­хьатыр къыхахы, адрэхэм, джы­ри цIыкIухэзэ, ар зыфэдэщтыр ашIэ. Илъэс 27-рэ зыныбжь Са­пый Ерстэм ятIонэрэхэм ащыщ. ЧIыгулэжь зэрэхъущтыр ащ ытхьакIумэ итызэ къэхъугъ.

«Амал сиIагъэп сыхэдэнэу, зыгорэм сыфэенэу. ЕджапIэм сычIэмыхьагъэу, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм джыри сычIэсызэ сятэжъ ренэу къысиIощтыгъ «мэкъумэщ институтыр къэу­хыщт» ыIоти. Ары зэрэхъугъэри. Краснодар дэт мэкъумэщ апшъэ­рэ еджапIэм бакалавриатыр къыщыскIугъ. Ащ ыуж магистратурэм заочнэу сычIэхьажьыгъ ыкIи а илъэс дэдэм, 2017-рэ илъэсым, къыщегъэжьагъэу, хъызмэтшIапIэм сыщэлажьэ», — еIо Ерстэм.
Джаущтэу республикэм мэкъумэщ хъызмэтшIэпIэ анахь инэу итхэм ащыщэу, Джэджэ районым иколхозэу «Радугэу» тыжъэу Сапый Юныс зикIэщакIом иIофышIэхэм яз Ерстэм хъугъэ. Тыжъымрэ тымрэ зэрэщыгугъыщтыгъэхэу апэрэ илъэ­ситIум лэжьыгъэ къэгъэкIыным фэгъэзэгъагъ. А уахътэм къыкIоцI чIыгум игъэхьазырын къыщегъэжьагъэу гъэбэжъум иIухыжьын нэсэу — пстэури къызIэкIигъэхьагъ. Ау кIуачIэмрэ гухэлъхэмрэ зыIэкIиз ныбжьыкIэм ышIэрэр шIомакIэ хъугъэ ыкIи кIэ горэм ыуж ихьанэу ыгу къэкIыгъ. Мыщ дэжьым колхозым ыIыгъ былымхэр хэкIыпIэ хъугъэх ыкIи ахэм апылъ Iофыгъохэм язэшIохын ыуж ихьагъ. Щэ къэзытырэ чэмышъхьэ 420-рэ фэдиз хъызмэтшIапIэм ехъу. Чэщ-зымафэм къыкIоцI щэ литрэ миниим нахьыбэ ахэм къаты. Ащ изы IахьышIу Адыгэ щэ заводым фащэ, къелырэр Ерстэм къуаем ишIын пэIуе­гъахьэ. ТызчIищэгъэ гъэучъыIа­лъэм европэ къоехьал зэмы­лIэужыгъохэр дахэу щызэголъых. Ахэр пармезан, качотта, чеддер ыкIи нэмыкIыбэу цIэ гъэшIэгъонхэр зиIэх. Ау а пстэумэ егъэжьапIэ афэхъугъэр адыгэ къое цIынэр ары.
«2019-рэ илъэсым мэкъумэщ Iофэу тшIэрэм къыдыхэлъытагъэу Италием тырагъэблэгъэ­гъагъ. Ащ дэжьым къуае зышIырэ хъызмэтшIапIэм тащэгъагъ. Къоехьалышхо хьазырхэр зыщаIыгъ хьамбарышхохэр зы­сэлъэгъухэм зэсIожьыгъ: «Ащ фэдиз щэр тиIэу къуае тшIырэп». СыкъэкIожьи, нэнэжъхэм сафытеозэ апэрэ адыгэ къуаер сшIыгъагъэ. ЕтIанэ сятэжъ ымышIэу, щэ къышIостыгъузэ, пчыхьэрэ адыгэ къуае исхыщтыгъ. Литришъэм хэкIырэмкIэ езгъэжьэгъагъ. Джы 500-р сэгъэфедэ. ЕгъэжьапIэм адыгэ къуаещтыгъэмэ, непэ Европэм икъое лъэпкъ 20 тэшIы. Мы лъэныкъомкIэ егъэджэнхэр скIугъэх. Тульскэ хэкум сыщы­Iагъ, къоешI цIэрыIохэм нэIуасэ сафэхъугъэу сиупчIэжьэгъух. Къуаем ыпаIокIэ нэкулъ зэфэшъхьафхэм яшIыни ыуж си­хьагъ. Ахэри дэгъоу къыддэхъух», — еIо Ерстэм.

Непэ мэкъумэщышIэ ныбжьыкIэм рихьыжьэгъэ IофшIэныр егъэжьэпIэ къодый ныIэп. ЫшIырэр макIэ: унагъом, инэIуасэхэм, ишъэогъухэм апай, макIэу къелырэр ещэ. Ау тапэкIэ нэ­кулъ къое къыдэгъэкIыным лъэ­псэ пытэ фишIынышъ, хэу­шъхьафыкIыгъэу дэлэжьэн игу­хэлъ. «Унэгъо мэкъумэщ» зыфиIорэ къэралыгъо программэр къызфигъэфедэнышъ щэмрэ лымрэ якъыдэгъэкIыжьынкIэ хъызмэтшIапIэ ыгъэпсын имурад. АщкIэ АР-м мэкъу-мэщымкIэ и Министерствэ Ерстэм джырэкIэ дэлажьэ, къыдэхъу­нэуи мэгугъэ, сыда пIомэ иIоф­шIэн республикэм гу къыщы­лъатэгъах. Урысыем имызакъоу, IэкIыбми ащызэхащэрэ къэгъэлъэгъонхэм ахагъэлажьэ. Джащ фэдэу дунэе мэхьанэ зиIэ къэ­гъэлъэгъонышхоу бэмышIэу Ки­таим щыкIуагъэм республи­кэм илIыкIо купэу еблэгъагъэм Ерстэм хэтыгъ ыкIи икъуаехэр ыщэгъагъэх.
— Гъэщ къыдэгъэкIыжьыным Китаим Iоф дишIэрэп. Арышъ, уилэжьыгъэ щыIубгъэкIыщт-
мэ, амалышIу. Къэгъэлъэгъоным къекIолIагъэхэм янахьыбэм къуаехэм яIэшIугъэ апэрэу ауплъэкIугъ ыкIи агу рихьыгъ. Ау Китаим удэлэжьэн зыхъукIэ бэу къыдэбгъэкIын фае, къызкIэлъэIурэр макIэп. Ары нахь мышIэми, IугъэкIынымкIэ амалэу щыIэхэм защыбгъэгъозэнымкIэ мыщ фэдэ дэкIыгъохэм яшIо­гъэшхо къэкIо», — къытфиIотагъ Ерстэм.
— Ерстэм, адэ ты­жъымрэ тымрэ сыда аIорэр? ЛъэныкъуакIэу зызфэбгъэзагъэмкIэ къыб­дырагъашта?
— Непэ къызнэсыгъэми ащкIэ «зао» тиI. «Лэжьыгъэм икъэ­гъэ­кIын ыуж ихьажь» аIо. Ары нахь мышIэми, ищыкIагъэмкIэ IэпыIэгъу къысфэхъух. Сятэжъ ишIогъэшхо къысэкIы.
— Тыжъым бэрэ игугъу ошIы, къыппэблагъ. Ащ ишэнэу сыда къыпхэфэ­жьыгъэр?
— Узщыгугъыжьыныр, пшIэ­рэр зэрэтэрэзым уицыхьэ те­лъыныр ары. Мы колхозышхор ащ ихьатыр. ХэкIыпIэ зимыIэу къызщытщыхъурэми тятэжъ ты­хещыжьы. Апэ, IофшIэкIо къызэрыкIоу сылажьэ зэхъум, сиеплъыкIэ горэхэр IофшIэным хэзгъащэхэ сшIоигъоу лъэбэ­къухэр сшIыщтыгъэх. Ау ахэр сятэжърэ сятэрэ аштэщтыгъэп, ежьхэм игъоу алъытэрэр къысаIощтыгъ, ащ сигъэгубжы­щтыгъ. Нэужым, закъыхэсыушъхьафыкIыгъэ фэдэу былым Iыгъыным зызфэсэгъазэм, бэ къызгурыIо­жьыгъэр, сятэжъ сыфыреплъэ­кIэу сыублагъэ. Сыда пIомэ ащ къысиIощтыгъабэмэ саIукIэ­жьыгъ, иушъыйхэм сяутэлIэ­жьыгъ. Непэ зыкъысфигъазэу зи къысимы­Iорэми, сшIэрэм къы­лъэплъэ, чыжьэкIэ гъунэ къыслъефы. Мыщ ыпэкIэ къысиIокIырэмэ зыгорэхэр апэсIожьыщтыгъэмэ, джы седэIу ыкIи сэгъэцакIэ, — къыддэгощагъ Ерстэм.

— АР-м и Лlышъхьэ ирэзэныгъэ тхылъэу къып­фигъэшъошагъэр къыуитыжь зэхъум «ятфэнэрэ лIэужэу сыколхозник» пIуагъэ. Хэта къызщежьагъэр?
— Ары, сятэжъ ятэжъ чIыгулэжь зэIэкIэлъэу щытыгъ. Мэлхэр, шыхэр хъуаоу иIагъэх. ЕтIанэ, ащ сянэкIэ тыжъым ятэжъ ишъэогъугъ. Зэгъусэхэу лажьэщтыгъэх. ПахъэкIэ Iоф зышIэрэ апэрэ комбайнэр Хьакурынэхьаблэ къафыгъэу зэдэлажьэщтыгъэх. Ау сятэжъ ятэжъ революцием илъэхъан пстэури IэкIахи Сыбыр рафыгъагъ. Ся­тэжъ ятэ, нахь кIасэу ты­жъыр колхозым щылэжьагъэх. Ар зы­зэхэзыжьым, сятэжъ ежь иунэе колхоз ыгъэпсыжьыгъ. Арышъ, ахэм яIоф лъызыгъэкIотэрэ лIэужыкIэу зысэлъытэжьы.
— Ерстэм, ары шъхьае, колхозник теплъэ зэрэуи­мыIэр зыдэошIэ­жьба? Зыми щымыкIэрэ къэлэ кIэлашъо пIыгъ.

— Ары(мэщхы Ерстэм), ау сыдигъуи ащ сыфэдагъэп. СызызэхъокIыгъэр былым Iыгъыным зызфэсэгъазэр ары. Ащ нэс килограммишъэ къэзыщэчырэ кIэлэ Iужъоу, сшъхьац кIэ­упхъухьагъэ… Ау былымхэм ягъэшхакIэ зыфэдэн фаем изэгъэшIэн ыуж сызехьэм, шэм, белокым, витаминхэм ялъытэн, зыбгъэшхэщтхэ уахъхтэр зэхэс­фэу сызфежьэм, сэри а шIыкIэр зэсхьылIагъ ыкIи килограмм 70-м нэсэу зызгъэодыгъ. ЕтIани сидунэееплъыкIэ зэзыхъокIы­гъэр нэмыкI къэралыгъохэм сыкIоу зесэгъажьэр ары. Зы чIыпIэм уисы хъумэ зыплъэгъу­жьырэп, ау цIыфхэм уахахьэу зебгъажьэрэм бэ къыбгурыIо­рэр. Дэгъоу олэжьэ къодыекIэ хъущтэп, пшIэрэр ифэшъуашэу бгъэлъэгъон фае. Ащ къыхеубытэ уитеплъи, уигущыIакIи. Ар къызгурыIуи егъэджэн зэфэ­шъхьафхэри скIугъэх, сыздэлэжьэжьыгъ. Шъыпкъэ, гумэкI тимыIэу тыпсэуным тятэжъ фэ­лэжьагъ. Ащ къысеIо: «Iоф­шIэн уиIэшъ, джар гъэцакIи зэкIэ дэгъу хъущт», ау сэркIэ ар макIэ. Сипшъэрылъэу слъытэрэр синахьыжъхэм ашIагъэр къэсыухъумэзэ хахъо фэсшIыныр ары. Непэ ар къыбгурымыIоныр хьылъэ, сыда пIомэ зыуушъомбгъущтмэ, улажьэ пшIоигъомэ къэралыгъом непэ бэ къытфишIэрэр. АР-м и ЛIы­шъхьэу КъумпIыл Мурати лъэшэу ынаIэ къыттырегъэты. Экс­портым IэпыIэгъу егъэкIыгъэнымкIэ республикэ гупчэм Iофэу ышIэрэри гъунэнчъ. Арышъ, джырэкIэ Iофэу сшIэрэр егъэжьэпIэ къодый, зысэгъасэ пIоми хъущт. Бэу продукциер къыдэзгъэкIынымкIэ ищыкIэгъэ шIэныгъэхэр зэсэгъэгъотых. Iо­фэу пшIэрэр имыкъоу, удеджэн фае, «сшIэрэр икъугъ» оIокIэ хъунэу щытэп. Мыхэр, IофшIэнымрэ шIэныгъэмрэ, зэгопчынхэу щытэп, — еIо Ерстэм.
Ежь ышъхьэ имызакъоу, къы­готэу лажьэхэрэри ащ фэдэ гупшысэхэм арыгъозэнхэ фаеу ащ елъытэ. Зэдегъэштэныгъэ купым хэмылъмэ, Iофыр кIэ­кIыщтэп. Арышъ, иеплъыкIэхэр дэзыгощырэ ныбжьыкIэхэмкIэ ащ зыкъеухъурэи. Ахэр ышых, иунэкъощых. КIуачIэрэ гупшысакIэхэрэмрэкIэ Тхьэр къызэтэгъэ Ерстэм ахэр икъотэгъу­шхохэу, кIэгъэзыгъэ фэмыхъоу дэлажьэх. ИлъэсипшIыкIэ ыпэкIэ плъэми ар зыкIэхъопсырэр зы Iофым пылъ цIыфхэм язэгурыIоныгъ, языкIыныгъ, кIэ горэм фэблэрэ гу стыр. «Арэу зы­хъурэм, зэкIэ къыздэхъущт», — еIо ащ.
Анцокъо Ирин.
Сурэтхэр: Анцокъо И.