Ныбжьым хахъоу акъылыр зыуцукIэ, къыбгурэIо укъызщыхъугъэ чы­лэ­жъым пеIэн гори зэрэщымыIэр.
Гум илъ IэшIугъэ-фэбагъи, псэм хэкIыхьэгъэ Iахьылныгъэ-лыщыщныгъэ зэхашIэри, уиакъыли, уикъулай-амали, уицIыфыгъэ напи — зэкIэ зыфэкIожьырэр уикъуадж — оуий, ежь зиери оры. Ар дэ
гъоу кIигъэтхъыгъ игулъытэ-гупшысэкIэ непэ зимэфэкI дахэ —илъэс 75-р хэзыгъэунэфыкIырэ цIыфышIоу Уайкъокъо Рэмэзан.

ЗэмкIэ, непэм фэд псыхъошхо хъоо-пщаоу, зинэпкъ пытэ лъагэхэр фэмыплъэкIырэ Псэкъупсэ псыхъошхом зыIусыгъэр; къижъэжъыкIырэ гъэмэфэ псы­хъопсым тхъэжьэу зыщесыщтыгъэр; къыдэхьэрэ къоджэ пшъэ­шъэ къежьэгъакIэхэм макIэу, укIытэу зафеплъэкIыщтыгъэр… Ау ыгукIэ анахь зэлъызыIыгъы­гъэр еджэныр — тхылъхэр, гъэсагъэ хъуныр ары. Бэрэ егупшысагъэп, къыхихыгъ сэнэхьат ялыеу кIэлэегъэджэныр. КъыткIэхъухьэрэ лIэужхэр гъогу зафэ тещэгъэнхэр — шIэныгъэм, цIыфыгъэм афэщэгъэнхэр сыда зымыуасэр?! Яадыгабзэ ашIэу, яшэн-хабзэхэр зэрахьэ­хэу, ялитературэ ыгъэгушхохэу гъэсэгъэнхэр ыкIи пIугъэнхэр Рэмэзан мурад инэу зыдиIы­гъыгъ.

Рэмэзан Щухьаиб ыкъор бэ­дзэогъум и 1-м, 1949-рэ илъэсым Теуцожь районым ит къуа­джэу ПчыхьалIыкъуае дэсыгъэ мэкъумэщышIэ унэгъо зэгурыIо къыщыхъугъ, нэбгыри 4 хъущтыгъэх, ежьыр анахьыжъыгъ. Ялъфыгъэхэр цIыфы хъунхэмкIэ ны-тыхэр зышъхьасыжьыгъэхэп; шIэныгъэм илъэпIагъэ, гъэсэны­гъэ уиIэн зэрэфаер ыкIи ахэм акIыIужьэу — уцIыфыныр зэрэапэрэр агурагъэIуагъ. Рэмэзан икIэлэцIыкIугъо-ныбжьыкIэгъу зыщыкIогъэ икъуаджэ IорIотэкIо Iазэхэр, нахьыжъ IэпэIасэхэр зыщыдэсыгъэ ыкIи ПчыхьалIыкъое гурыт еджапIэм кIэлэегъэ­джэ дэгъухэр зыщыIутыгъэ охътагъ. Рэмэзан къышъхьа­пэщт шIэнышIухэм ямызакъоу, идунэе­еплъыкIи, ицIыфыгъэ хабзи ащ щыпсыхьагъэ хъугъэ. Дэхэгъэ инэу мы дунэешхор зыIыгъым апэу гу зыщылъитагъэри кIалэм икъоджэ гупсэу зэрэщытым щэч хэлъэп. Адыгагъэр зэфэдэу ини цIыкIуи зэрахьэу, ахэлъэу цIыф­хэр зыщыIагъэх; шъорышIыгъэу щымытэу, къоджэдэсхэр зэфэ­хьалэлыгъэх, зэрэшIэщтыгъэх, зэфэгумэкIыжьыщтыгъэх; ныбжьыкIэ пэпчъкIэ а зэкIэ шIыкIэ­шIугъ, гъэсапIэ фэхъущтыгъ. А уахътэм Уайкъокъо Рэмэзан ипоэтическэ гухахъо къызэрэщыущыгъэр нафэ.

КIалэм ятэу Щухьаиб Хэ­гъэгу зэошхом 1943-рэ илъэсым щегъэжьагъэу хэтыгъ, 1945-рэ илъэсым ТекIоныгъэр къыдахыгъэу, къэралыгъо тынхэр иIэхэу икъуаджэ къэкIожьи, щыIэны­гъэр лъигъэкIотагъ. Рэмэзан зэо ужым къэхъугъ, ау зэокIэзыжь къуаджэм ыкIи тикъэралыгъо щыIакIэр ащыпсынкIагъэп — лэжьэкIо цIыф къызэрыкIохэм гъабли, псыдзи бэ къызэпачыгъэр; ау ини цIыкIуи — хэти игухэлъ епцIыжьыгъэп. Ны-ты­хэм ямыпшъыжь лэжьакIэ, яхыегъэ-шъыпкъагъэ, къоджэ­дэсхэм язэдеIэ-зэфэсакъыжь Рэмэзан щысэшIу фэхъугъ. Уайкъокъом а зэкIэ ышъхьэкIэ игуапэу еухъумэ, игуапэу лъегъэкIуатэ.
Рэмэзан ПчыхьалIыкъое гурыт еджапIэу Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Нэхэе Даутэ ыцIэ зыхьырэр дэгъу дэдэкIэ 1967-рэ илъэсым къыухыгъ. Мы илъэс дэдэм Адыгэ къэралыгъо кIэлэ­егъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет иадыгэ от­де­ление чIэхьагъ, игуапэу ще­джагъ. ШIэныгъабэр псым фэ­дэу, жьым фэдэу зыIуищэщтыгъ. ТхэкIо цIэрыIохэу Р. Рождественскэм, Е. Евтушенкэм,
Б. Окуджава, М. Цветаевам,

Б. Ахмадулинам урыс литературэр загъэбаигъэ охътагъ Рэ­мэзан истудентыгъо зытефа­гъэр; тиадыгэ литератури етIупщы­гъэу творческэ кIочIакIэхэм зэлъа­штэщтыгъ; МэщбэшIэ Исхьакъ, Бэрэтэрэ Хьамид япоэзие зештэ, Iэшъынэ Хьазрэт итхыгъэхэр къыдэкIых. А зэкIэмэ Рэмэзан алъэплъэ, яджэ, лъэшэу шIэныгъэм зылъещэ. Ежь ышъхьэкIи апэрэ лъэбэкъухэр творчествэмкIэ ышIыхэу регъажьэ.
Институтыр къыухи, 1972-рэ илъэсым, Рэмэзан БжыхьэкъоякIэм дэт классий еджапIэм урысыбзэмрэ литературэмрэкIэ кIэлэегъаджэу Iоф щишIагъ, мы илъэсхэр ныбжьырэу ыгу къинагъэх, ригъаджэхэрэм ыгуи ыпси ахэлъыгъ. Литературэр иIэубытыпIэу къяшIэкIыгъэ щы­IэкIэ-псэукIэм, цIыф шэн-хабзэ­хэм еджакIохэр афипIугъ. Мы апэрэ IофшIэгъу илъэсхэр Рэ­мэзан ыгу непи бэрэ къыщыдэоежьых. ШIэныгъэм, гъэсэныгъэм фэдэ къабзэу, цIыфыгъэм зэрэфищэщтхэр ипшъэрылъ иныгъ. 1975 — 1977-рэ илъэс­хэм Уайкъокъо Рэмэзан Кочкинскэ ублэпIэ еджапIэм ипэщагъ, иIоф сыдигъуи егугъоу, шъхьэкIэфэныгъэ хэткIи хэлъэу, ежьми уасэ къыфашIэу къырыкIуагъ. Илъэси 10-рэ Рэмэзан Адыгэкъалэ игъэпсын-уцун хэлэ­жьагъ. 1987-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 2012-рэ илъэсым нэс (лIэшIэгъу плIанэм) Уайкъо­къо Рэмэзан цIыфхэр социальнэу къэухъумэгъэнхэмкIэ къулыкъум Iоф щишIагъ: илъэс 14-м сымаджэу унэхэм арысхэм япхыгъэу, 2001 — 2003-м — цIыфхэм яфэIо-фашIэхэр афэгъэцэкIэгъэнхэмкIэ социальнэ Гупчэу Адыгэкъалэ дэтым иди­ректорыгъ, нэужым отделым ипащэу 2012-м нэс Iоф ышIагъ.

ИIоф егугъоу, дэгъоу зэригъэ­цакIэрэм къыкIэкIуагъэх АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Щытхъу тхылъ, «УФ-м IофшIэнымкIэ и Министерствэ иIофышIэ ГъэшIуагъ» зыфиIорэр, нэмыкIхэри.
Рэмэзан къызыхъугъэм къыщегъэжьагъэу иадыгабзэ рыгущыIэныр, ащкIэ игузэхашIэхэр къыриIотыкIынхэр шэнышIоу хэлъ, творческэ цIыф шъыпкъ. Мы аужырэ илъэси 10-м хэпшIыкIэу мы икIэсэ лъэныкъомкIэ зыкъызэIуихыгъ, лъэбэкъу дахэ­хэр ышIыгъэх: усэ тхылъхэу «СыфэкIо цIыфым» (2018), мыщ­кIэ Уайкъокъо Рэмэзан АР-м и Къэралыгъо шIухьафтын литературэм ылъэныкъокIэ илау­реат хъугъэ. «Мэз гъэхъун» (2020) зыфиIорэ усэ сборникыр (баснэхэри дэтых) къыдигъэ­кIыгъ. 2023-рэ илъэсым иусэ тхылъэу «Губгъэн» зыфиIорэр къыхиутыгъ. Уайкъокъо Рэмэзан джащ фэдэу икIэсэ иадыгабзэкIэ игупшысэ къытлъегъэIэсы, адыгэ гущыIэм, акъылым хахъо афешIы.
Унэгъо гупсэф дахэ иI Рэмэзан. Ишъхьэгъусэу Хьалимэтрэ ежьыррэ пшъэшъитIу — Заремэрэ Маринэрэ зэдапIугъ, зэдалэ­жьыгъ, апшъэрэ гъэсэныгъэ яIэу (МКъТУ-р къаухыгъ) ясэнэхьаткIэ Краснодар Iоф щашIэ. Уайкъо­къо Рэмэзан зэрэадыгэр кIигъэтхъэу, цIыфхэм ыкIи бзы­лъфыгъэм анахьэу, шъхьэкIэ­фэныгъэ ин афыриI, IокIэ-шIыкIэ дахэ хэлъ. Мы илъэсыр — унагъом и Илъэс. Ау ащ ыпаIоу, ифэшъошэ дэдэу, Рэмэзан иуна­гъо медалэу «За любовь и верность» зыфиIорэр къыфагъэ­шъошагъ. Лъэпкъым ыкIи унагъом пIуныгъэ-гъэсэныгъэ дэгъу ягъэгъотыгъэным иIахьышхо хэлъ. Ипоэтическэ творчествэ­кIэ непи ащ иадыгабзэ хегъахъо, лъэпкъ шэн-хабзэхэр еухъумэх, цIыфыгъэр епхъы.
Уайкъокъо Рэмэзан къызы­хъугъэр илъэс 75-рэ мэхъушъ; тыгу къыддеIэу тыфэлъаIо псау­ныгъэ пытэ иIэу, зыкIэхъопсырэр къыдэхъоу гъэ мин къыгъэ­шIэнэу!
Мамырыкъо Нуриет.
Сурэтхэр: «Адыгэ макъэм» ихъарзынэщ.