Мэкъуогъум и 30-м бзэджашIэхэм пшъэдэ­кIыжь ягъэхьыгъэнымкIэ Федеральнэ къулы­къум иухъумакIо икъулыкъушIэхэм я Мафэ хагъэунэфыкIы.

Илъэс 30-кIэ узэкIэIэбэжьмэ, урысые колониехэр ыкIи хьапс­хэр къагъэгъунэнхэмкIэ кIэу къулыкъу зэхащагъ. 1994-рэ илъэсым къыщыублагъэу хэгъэгу кIоцI къулыкъум и Министерствэ хьапсым чIэсхэр къыгъэгъунэжьхэрэп, а IофшIэныр юстициемкIэ и Министерствэ и ГъэIорышIэпIэ шъхьаIэ раты­жьыгъагъ, нэужым бзэджашIэ-
хэм пшъэдэкIыжь ягъэхьыгъэнымкIэ федеральнэ къулыкъур фагъэзагъ. Мафэ къэс Урысыем ит хьапсхэм зэкIэми ухъумэкIо къулыкъушIэ мин фэдиз къэрэгъулэу аIохьэ.
БзэджашIэхэм пшъэдэкIыжь ягъэхьыгъэнымкIэ Федеральнэ къулыкъум и ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм къэгъэгъунэн къулыкъум иотдел ипащэу, хэгъэгу кIоцI къулыкъум иподполковникэу Хьакъунэ Абрек ямэ­фэкI ипэгъокIэу гущыIэгъу ты­фэхъугъ.
БзэджашIэхэр зыщагъэпщы­нэхэрэ хьапсым «Къэрэгъул», «Iашэр» зыфиIорэ мэкъэгъэIур къыщызэхэнэ. ДзэкIолIхэм апэ итэу овчаркэ хьэ гъожьышъоу «Молния» зыцIэр мачъэ. Мэз гъунэхэр къызэпичъыхьэзэ, ха­бзэр зыукъуагъэм лъэхъу. Зыпарэми ышIэрэп гумэкIыгъоу къаIэтыгъэр шъыпкъэмэ е егъэ­джэн гупшысэ хэлъмэ, арышъ, къулыкъушIэхэм Iашэр аголъ ыкIи хэушъхьафыкIыгъэ щы­гъынхэмкIэ фэпагъэх. Сыдэу щытми, ахэм IэпэIэсэныгъэ ахэ­лъэу япшъэрылъхэр агъэцакIэх.
Iашэр аIыгъэу
къулыкъур ахьы
— Къэгъэгъунэн отделым икъулыкъушIэ хьапсым чIэсхэм аIукIэрэп. ИлъэсипшIым ехъурэ хьапсым Iоф щишIэн ылъэкIыщт зонэм ыкIоцI дэмыхьэу, ау зыплъыхьэпIэ лъагэм тетэу ахэм алъэплъэ. Щысэхэр къэпхьын плъэкIыщт хьапсым чIэсхэр афэ­мыгъэдаIохэу, кIатхъужьхэу къызэрэхэкIыхэрэр, джащ фэдэу бэмышIэу ахэм гъэрэу цIыф­хэр зэраштэгъагъэхэм урагъэгупшысэн фае IашэмкIэ зэтегъэпсыхьэгъэ къэрэгъулым мамыр цIыфхэм ящынэгъончъа­гъэ ыкIи ягупсэфыныгъэ къызэриухъумэрэм, — еIо Абрек.
Мы уахътэм ехъулIэу бзэджа­шIэхэр зыщагъэпщынэхэрэ хьа­пситIу Адыгеим ит — поселкэу Инэм ыкIи Лъэустэнхьаблэ ащыIэхэр, къагъэгъунэрэ псэуа­лъэхэм зэкIэмкIи километри­тIурэ ныкъорэ якIыхьагъ. Мыхэм ачIэсхэр цIыфхэмкIэ щынэгъо бзэджашIэхэр, тIогъогогъо ыкIи нахьыбэрэ бзэджэшIэгъэ хьылъэ зезыхьагъэхэр ары.

— Хьапсыр пштэмэ, къэгъэгъунэн къулыкъум иIофышIэ за­къохэр ары Iашэр агъэфе­дэнымкIэ фитыныгъэ зиIэхэр. КъулыкъушIэхэм ащкIэ пшъэ­дэкIыжьэу ахьырэр дэгъоу къа­гурэIо. Сицыхьэ телъэу къэсIон слъэкIыщт ошIэ-дэмышIэ Iоф къэхъумэ, Iашэр агъэфедэнымкIэ унашъо ежьхэм зэрашIырэр. Пшъэрылъэу тикъулыкъу иIэр хьапсым чIэсым кIимытхъужьыныр ары. Илъэс пчъагъэхэм хъугъэ-шIагъэхэм уахэмыфэу, гупсэфэу къулыкъур пхьын ­плъэкIыщт, арэу щытми, Iашэр бгъэфедэн фаеуи уахътэ къы­хэкIы, — еIо Абрек.
Пчэдыжьым сыхьатыр им ыныкъом къэгъэгъунэн отделым икъулыкъушIэ иIофшIэн регъажьэ, чэщ-зымафэм ахэм зызэблахъу. Къулыкъур ахьыным ыпэкIэ медицинэ уплъэ­кIунхэр арагъэшIых. Япсауныгъэ изытет зэрэлъыплъэхэрэм имызакъоу, психологхэм ахэм Iоф адашIэ. ДзэкIолI пэпчъ икъэ­бар ашIэ, яшэн-гъэпсыкIэ­хэмкIэ зэхъокIыныгъэ горэ афэ­хъугъэу гу лъатэмэ, псынкIэу Iоф дашIэныр аублэ.
Постым утетэу пшIэ
мыхъущтыр
Постым утетэу гаджетхэр бгъэфедэ, тхылъ уеджэ, орэд уедэIу хъущтэп. Сыда пIомэ ахэм уисакъыныгъэ аукъон алъэкIыщт.
— Часовоим сыхьатым ехъу­рэ пост пэпчъ къулыкъур щехьы, а уахътэм къыриубытэу тегупшысыкIын ыкIи Iашэр зыгуихын фитэп. Постым дэкIоен зылъэкIыщт закъор къэрэгъул­хэм япащ ары, ащ пае паролыр къыIон фае. Такъикъ 15 къэс часовоим пащэр щегъэгъуазэ хъугъэ-шIагъэ зэрэщымыIэм фэ­­гъэхьыгъэу. Сыхьат зытешIэ­кIэ, къэрэгъулыр нэмыкI пост макIо, ащи сыхьат фэдизрэ къулыкъур щехьы, джаущтэу къе­кIокIы, — къыIуагъ подполковникым.
Къэрэгъулэ сменэм ипащэ пэпчъ командир шъхьаIэм иIэ­натIэ егъэцакIэ, хьапсым икъэ­гъэгъунэнкIэ пшъэдэкIыжь зы­хьырэр ары. Постхэр егъэнафэх, часовойхэр зэблехъух, Iо­фым изытет лъэплъэ, тхьапэхэм адэлажьэ.
— Учреждениер зэрифэ­шъуа­шэу къэгъэгъунэгъэным фэшI къэрэгъулэ сменэм ипащэ къэ­барым дэгъоу щыгъозэн фае. ДзэкIолIхэм ацIэхэр зэкIэ ышIэн­хэ, джащ фэдэу шъхьадж пшъэдэкIыжьэу ыхьырэм елъытыгъэу иIофшIакIэ зыфэдэм щыгъозэн фае. Ащ нэмыкIэу къулыкъур зыхьырэ хьэ пэпчъ ыцIэ ышIэнэу щыт, — еIо Абрек.
ЦIыфыр
бэкIэ нахь сакъ
Къэрэгъул къулыкъум ителефон зэпымыоу къытео, докладхэр, мэкъэгъэIухэр… Жьыбгъэр лъэшэу къызилъыкIэ, бзыур къэшIыхьагъэм зытетIысхьэкIэ, чэтыум мыхъущт чIыпIэм къыщекIухьэмэ, мэкъэгъэIур къы­хэнэ. ХэушъхьафыкIыгъэ щы­гъынхэмкIэ фэпагъэхэу дзэкIолI­хэр мы «хъугъэ-шIагъэр» зыщагъэунэфыгъэ чIыпIэм псынкIэу нэсых.
— Мы аужырэ илъэсхэм хьапсыр зытет чIыпIэу къагъэгъунэхэрэм видеолъыплъэн пкъыгъохэр атетых, часовойхэм алъыплъэгъэным фэшI каме­рэхэр дэтых, — еIо Хьакъунэ Абрек.
Хьапсыр зытет чIыпIэм видеолъыплъэн пкъыгъохэр атетми, Iашэр зыIыгъ къулыкъушIэм фэдэ ар хъущтэп, ащ имэхьанэ ины:
— Iашэр зыIыгъ часовоир сыд фэдэрэ автоматики, видео­лъыплъэн пкъыгъуи, лъагэу Iэтыгъэ чэуи ачIыпIэ ихьан ылъэ­кIыщтэп. ЦIыфыр бэкIэ нахь сакъ электроникэм нахьи, Iашэр ыIыгъэу къулыкъур ыхьы хъумэ, хьапсым чIэсхэм бзэджэшIагъэ зэрахьаным ищынагъо къеIыхы, — ицыхьэ телъэу къыIуагъ Абрек.
ДзэкIолIхэм зыгъэпсэфыгъо уахътэ яI, сыхьатрэ ныкъорэм къыриубытэу шхэнхэ, загъэпсэфын алъэкIы, нард ыкIи шахмат ешIэх, ау сыд фэдэкIи чъыехэ хъущтхэп.
Хьэ гъэсагъэхэр
БэмышIэу кинологхэм я Мафэ хагъэунэфыкIыгъ. Мы ма­фэхэм бзэджашIэхэр зыщагъэ­пщынэхэрэ учреждениехэм хьэ гъэсагъэхэм къулыкъур ащахьы, ахэр къэгъэгъунэн къулыкъум иIофышIэхэм яIэпыIэгъу­шIух. IэпэIэсэныгъэшхо зыхэлъ инструкторхэм ахэр агъасэх, ом изытет емылъытыгъэу, зэри­фэшъуашэу къулыкъур ахьы, мыхъущт пкъыгъохэр хьапсым къыщезыгъэкIокIыхэрэм якъы­хэгъэщынкIэ къэгъэлъэгъон дэ­гъухэр яIэх.
НыбжьыкIэхэм зэрафэлъаIорэр
Хьакъунэ Абрек Блащэпсынэ къыщыхъугъ, апшъэрэ гъэсэныгъэ зэригъэгъоти, кIэлэегъаджэу тIэкIурэ Iоф ышIагъ. Къэгъэгъу­нэн подразделением Iоф зыщишIэрэр илъэс 22-рэ хъугъэ. Къэрэгъулэ сменэм ипащэу Iоф­шIэныр ригъажьи бзэджа­шIэхэм пшъэдэкIыжь ягъэхьыгъэнымкIэ Федеральнэ къулыкъум и ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм къэгъэгъунэн къулыкъум­кIэ ипащэ хъугъэ.
Илъэс пчъагъэ хъугъэу ­ищытхъу аригъаIозэ къулыкъур зыхьырэ пащэм ныбжьыкIэ къулыкъушIэхэм закъыфегъазэ:
— ТиIофшIапIэ къыIухьэгъэ ныбжьыкIэхэм ренэу ясэIо уголовнэ-гъэцэкIэкIо системэм къулыкъу щыпхьыныр зэрэхьы­лъэр, ау къэралыгъом ищыкIагъэу зэрэщытыр. Сыда пIомэ законхэр щэIэфэ, ахэр зыукъо­хэрэр хьыкумым ыгъэпщынэщтых. ГущыIэхэу «ухъумэным» ыкIи «къэгъэгъунэным» ямэхьанэ зэфэд нахь мышIэми, пшъэрылъэу яIэр зэфэшъхьаф. Тикъулыкъу иIофшIэн зыфэгъэ­хьыгъэр хьапсым чIэс бзэджа­шIэхэр къыгъэгъунэн къодыер арэп, «бзэджэшIэ дунаим» ма­мыр цIыфхэр щыухъумэгъэнхэр ары. Арышъ, часовоим къулыкъур ехьыфэ, рэхьатныгъэ зэ­рэтиIэщтым уицыхьэ тебгъэлъы хъущт, — къыIуагъ Хьакъунэ Абрек.
КIАРЭ Фатим.
Сурэтхэр: УФСИН-р.