2024-рэ илъэсыр къызихьагъэм къыщыублагъэу Адыгэ Республикэм ипсыхъохэм хъугъэ-шIэгъи 3 ащагъэунэфыгъ, нэбгыри 3 псым ытхьэлагъ, зыныбжь имыкъугъэ, ахэм къахэфагъэп. Амыгъэнэфэгъэ чIыпIэхэм цIыфхэм зызэрэщагъэпскIырэм мы тхьамыкIагъохэр къыкIэлъэкIох.

Гъэмафэм нахьыбэхэм зыгъэпсэфыгъо мафэхэр псыхъохэм, бассейнхэм ащагъакIох. А уахътэм псым цIыфэу хэкIуа­дэрэм ипчъагъи хэхъо. ГухэкI нахь мышIэми, зыщыбгъэпскIыным фытемыгъэпсыхьэгъэ чIыпIэм псым ущыхэхьаныр зэрэщынагъор зэкIэми къагурыIоу пфэ­Iощтэп.
Урысые Федерацием ошIэ-дэмышIэ IофхэмкIэ и Министерствэ и ГъэIорышIэпIэ шъхьаIэу Адыгэ Республикэм щыIэм испециалист шъхьаIэу ЯхъулIэ Олег къызэрэтиIуагъэмкIэ, мы аужырэ илъэси 5-м зэфэхьысыжьэу ашIыгъэхэм къызэрагъэлъэгъуагъэмкIэ, псым зэрекIодылIэхэрэм лъапсэ фэхъухэрэм ащыщых зэтемыгъэпсыхьэгъэ чIыпIэхэм зызэращагъэпскIырэр, ешъуагъэхэу псым зэрэ­хахьэхэрэр, зыныбжь имыкъугъэхэм алъымыплъэхэу зэратIупщыхэрэр, щынэгъончъэнымкIэ шапхъэхэр зэраукъо­хэрэр.
— Псыхэм цIыфхэм мыхъо- мышIагъэхэр къызыкIыщя­хъулIэрэр, зыкIитхьалэхэрэр зызыщагъэпскIыщт чIыпIэхэр ежьхэр зэрэфаеу къызэрэхахыхэрэр, псэу зыхахьэхэрэм зэрэщымысакъыхэрэр ыкIи япсауныгъэ къызэрамыухъумэрэр ары. КIэлэцIыкIухэм язы­гъэпсэфыгъо гъэмэфэ лъэхъан ны-тыхэр, алъыплъэщтхэ нахьыжъхэр ямыгъусэхэу псым макIох, ахэм зызщыбгъэпскIы мыхъущт чIыпIэхэр къыхахых. Псым узэрэхэхьащтми, узэрэхэсыщт шIыкIэми мэхьанэ яI. Анахьэу унаIэ зытетын фаер сабый цIыкIухэр ары. Ны-тыхэр ренэу ахэм алъымып­лъэхэмэ, кIэлэцIыкIоу нэпкъым Iутхэми тхьамыкIагъо къяхъу­лIэн ылъэкIыщт, — къыIуагъ ЯхъулIэ Олег.
ЦIыфхэр псым ымытхьэлэнхэм, шъобжхэр атещагъэ мыхъунхэм ыкIи псы объектхэр щынэгъончъэу щытынхэм афэшI Урысые Федерацием ошIэ-дэмышIэ IофхэмкIэ и Министерствэ и ГъэIорышIэпIэ шъхьаIэу Адыгэ Респуб­ликэм щыIэм зызщагъэпскIырэ лъэхъаным щынэгъончъэнымкIэ методическэ унашъохэр муниципальнэ образованиехэм зэкIэми афигъэхьыгъэх, цIыфхэр зэрэзыфэсакъыжьынхэ фаер къизыIотыкIырэ щитхэр ыкIи тамыгъэхэр псы нэпкъхэм ащагъэуцунхэу унашъо афа­шIыгъ.
Эксперт шъхьаIэм къызэриIуагъэмкIэ, илъэсым игъэмэфэ мазэхэм псыхъохэр щынэгъончъэу щытынхэм фэгъэхьыгъэ лъыплъэн пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр рагъэкIокIых.
Урысые Федерацием ошIэ-дэмышIэ IофхэмкIэ и Министерствэ и ГъэIорышIэпIэ шъхьаIэу Адыгэ Республикэм щыIэм и Гупчэ, АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ, зыныбжь имыкъугъэхэм яIофыгъохэмкIэ комиссием хэтхэр, къо­шъо цIыкIухэмкIэ Къэралыгъо инспекци­ер, Адыгеим илъыхъокIо-къэгъэнэжьэкIо отряд, общественнэ организациехэр зэгъусэхэу зызщыбгъэпскIы мыхъущт чIыпIэхэр къаплъыхьэх, псыхъохэм цIыфым ищыIэныгъэрэ ипсауныгъэрэ къащыухъумэгъэнхэмкIэ шапхъэхэр зыукъо­хэрэм ыкIи псы Iушъохэм общественнэ рэхьатныгъэр ащызыукъохэрэм, джащ фэдэу псым ухахьэ зэрэмыхъущтыр зытетхэгъэ тамыгъэхэр зымыгъэуцугъэ­хэм административнэ пшъэдэкIыжь арагъэхьы.
ГъэIорышIапIэм иIофышIэхэм анахьэу анаIэ зытырагъэтырэр кIэлэцIыкIухэр псым ымытхьалэнхэр ыкIи шъобжхэр атещагъэ мыхъунхэр ары. Ащ фэдэ хъугъэ-шIэгъэ тхьамыкIагъохэм кIэлэцIыкIухэр ащыухъумэгъэнхэм фэшI Урысые Федерацием ошIэ-дэмышIэ Iоф­хэмкIэ и Министерствэ и ГъэIорышIэпIэ шъхьаIэу Адыгэ Республикэм щыIэм ны-тыхэм зафегъазэ ясабыйхэм алъыплъэнхэу, япшъэрылъхэр икъу фэдизэу агъэцэкIэнхэу, сабыйхэм ящыIэныгъэрэ япсауныгъэрэ нахьыжъхэм аIэ зэрилъыр зыщамыгъэгъупшэнхэу.
Мэфэ фабэхэм псым зыщагъэпскIыныр зикIасэхэм врачхэр къяджэх шъон пытэхэр амыгъэфедэнхэу, сыда пIомэ фабэмрэ шъонымрэ зызэхахьэхэкIэ, псауныгъэр псынкIэу зэщэкъо. ЕтIани цIыфыр ешъуагъэу псым зыхахьэкIэ, фэщым ыубытын ылъэкIыщт, ащ къы­хэкIэу псым ытхьалэным ищынагъо къэуцу. Джащ фэдэу псым епэсыгъэ хъугъэ-шIэгъэ тхьамыкIагъохэм лъапсэ афэхъухэрэм ащыщ лъэгапIэхэм адэкIуа­ехэу, ащ къызэрэхапкIэхэрэр.
— ГъэпскIыпIэу узыхахьэ мыхъущтхэм табличкэхэр атетых нахь мышIэми, цIыфхэр пфэгъэдаIохэрэп. ЫужыкIэ ащ гумэкIыгъоу къыз­дихьын ылъэкIыщтхэм ягупшысэхэрэп, ежьхэм ашъхьэ къызэрихьэу мэпсэух. ЦIыф ешъуагъэр ары етIани нахь къа­игъэ хъурэр. Ащ фэдэр псым зыхахьэкIэ, ыгу фэщэчырэп, ылъакъохэр къедэIужьхэрэп — джары нахьыбэрэмкIэ псым ытхьалэхэу къызкIыхэкIырэр, — къыIуагъ Олег.
ЗызщыбгъэпскIы мыхъущт чIыпIэхэм ахахьэхэрэм апае хэбзэгъэуцугъэ аштагъэу щыт. Мыщ къыдилъытэрэ шапхъэхэр зыукъохэрэм тазыр атыралъхьэ. Арэу щытми, ащи къыгъэуцухэрэп.
Экспертхэм къызэраIорэмкIэ, есыкIэ дэгъоу зышIэу, псым щымыщынэхэрэр ары нахьыбэрэмкIэ ытхьалэхэрэр. Ахэм лъэшэу яцыхьэ зэрэзытелъыжьым къы­хэкIыкIэ зыфэмысакъыжьхэу ары къызэраIорэр. Псыхъом е хым къыщыохъу­лIэн ылъэкIыщтыр къэшIэгъуае, ахэр тыкъэзыуцухьэрэ дунаим изы Iахьых, арышъ, есынымкIэ уIэзэ дэдэми, узфэсакъыжьмэ, зикъэбар шъумышIэрэ гъэ­пскIыпIэхэм шъуахэмыхьэмэ нахьышIу.
ПэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр
ГъэIорышIапIэм игупчэ подразделение иинспекторхэм 2024-рэ илъэсыр къызихьагъэм къыщыублагъэу дэкIыгъо уплъэкIун 37-рэ зэхащагъ. ПэшIоры­гъэшъ Iофтхьабзэу зэрахьэхэрэм ахахьэу инспекторхэм псыр щынагъоу зэрэщытыр цIыфхэм агурагъэIуагъ, ащкIэ зэдэгущыIэгъуи 127-рэ адашIыгъ, узыгъэгъозэрэ тхьэпэ 1285-рэ афагощыгъ. Джащ фэдэу гъэсэныгъэ учреждениехэм, кIэлэцIыкIухэм зызщагъэпсэфырэ лагерьхэм инспекторхэр ащыIагъэх, псыр щынэгъон­чъэным ылъэныкъокIэ ахэм зэдэгущыIэгъухэр адашIыгъэх.

Псым ыпкъ къикIыкIэ кIэлэцIыкIухэм шъобж атещагъэ мыхъуным ыкIи псым емыкIодылIэнхэм инспекторхэм лъэшэу анаIэ тырагъэты. Гъэмэфэ лъэхъаныр къызихьэкIэ загъэпсэфынэу кIэлэцIыкIухэм охътабэ яI ыкIи нахьыжъхэм алъэныкъокIэ лъыплъэн зэрямыIэм къы­хэкIэу зэрэфаеу мэпсэух, ащ къыхэкIэу ахэм ящыIэныгъэ ыкIи япсауныгъэ зэщыкъоным, бзэджэшIагъэ зэрахьаным ищынагъо къэуцу. Мыщ фэдэ тхьамыкIагъохэм кIэлэцIыкIухэр ащыухъумэгъэн­хэм фэшI ны-тыхэм, нахьыжъхэм пшъэ­дэкIыжьэу ахьырэр агъэлъэшынэу афа­гъэпытагъ. Ны-ты пшъэрылъхэр икъоу зымыгъэцакIэхэрэм административнэ пшъэдэкIыжь арагъэхьыщт.
Адыгэ Республикэм ит кIэлэцIыкIу лагерьхэм апэгъунэгъоу зызщыбгъэ­пскIын плъэкIыщт псыхъохэр ащыIэхэп нахь мышIэми, ГъэIорышIапIэм иинспекторхэр ренэу ахэм макIох, кIэлэцIыкIу­хэм пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр адызэрахьэх, къэгъэнэжьакIохэм агъэфедэрэ пкъыгъохэр арагъэлъэгъухэзэ псым узэ­рэхэхьащтыр, апэрэ IэпыIэгъур ябгъэ­кIын зэрэплъэкIыщтыр къафаIуатэ.
КIАРЭ Фатим.