Батыргъэн щыпс (горчицэр) – мыщ фэдэ цIэ зиIэ лэжьыгъэр апэрэу республикэм къыщагъэкIыгъ.

АщкIэ лъэбэкъупэр зышIы­гъэр Шэуджэн районым имэкъумэщ хъызмэтшIапIэу «Премиум» зыфиIорэр ары. ПстэумкIэ, тишъолъыр имынэшэнэ лэжьыгъэр, чIыгу гектари 114-мэ ащишIагъ. ДжырэкIэ къэкIыным иаужырэ Iахь батыргъэн щыпсыр нэсыгъ, кIэхэр пишIагъэхэу, игъо кIахьэ. ИтеплъэкIэ ар рапсым зэрэтекI щыIэп. ХъызмэтшIапIэм иагроном шъхьаIэу Тутарыщ Анзаур къызэриIуагъэмкIэ, ахэр «зэунэкъощ дэдэх, умышIэмэ зэхэбгъэкIокIэнхэу щыт».
— Анзаур батыргъэн щы­псым икъэгъэкIын сыд фэда? Хьылъа?
— ИкъэгъэкIын зэкIэм анахь къинэу хэлъыр жьэу упхъынэу зэрэщытыр ары. Мыр гъэтхасэ, мэзаем ыкIэм гъэтхапэм иублэгъу дэдэу чIыгум хэплъхьан фае, ау ари Iофэп. ШъхьаIэр чIыгури хьазырэу а уахътэм уекIолIэн фае. Мыгъэ мы чIыгум рапсыр етпхъынэу тIуи дгъэхьазырыгъэу щытыгъэти (гъэрекIорэ огъум нахь хэмылъэу рапсыр тыпхъышъугъэп), батыргъэн щыпсым тетыубыти ар едгъэ­кIугъ. Мы лэжьыгъэм щэфакIохэр къыкIэупчIэх, осэ дэхэкIаи иI — сомэ 49-м къыщежьэ. ЕтIанэ, агроном фэдэу сшIогъэшIэгъоныгъ тичIыгухэм къякIущтмэ е къямыкIущтмэ, — тыщегъэгъуазэ Анзаур.

ХъызмэтшIапIэу «Преми­умым» къыгъэкIырэ батыргъэн щыпсыр дагъэ зыхашIыкIырэ лъэпкъ, ыцIэр — горлинка. ­Iуахыжьмэ зыщыIуагъэкIыщтымкIи гумэкIыгъо щыIэп. Ыпхъынэу зырехъухьэм мыщ фэдэ лэжьыгъэхэм ящэфын пылъ хъызмэт­шIапIэхэм Анзаур адэгущыIагъ, зыштэщтхэми зэзэгъыныгъэхэр адишIыгъэх. ХъызмэтшIапIэхэм заужьынымкIэ, федэ ашIынымкIэ мыщ фэдэ лэжьыгъакIэхэм Iоф адэпшIэныр зы хэкIыпIэшIоу Шэуджэн район администрацием мэкъу-мэщымкIэ иотдел ипащэу ГутIэ Мурат къыхегъэщы.
— Зыгорэм иIуагъэу тэгушIо. Мыщ фэдэу промышленнэ нэшанэ иIэу Шэуджэн районым горчицэр зэрэщапхъыгъэр апэрэ. Мыр чIыгум ешIушIэ, егъэушъэ­­­бы, арышъ, ащ ыуж нэмыкI лэжьыгъэхэр теплъхьанхэр дэгъоу алъытэ. ЕтIани, ящэнэрэ илъэс хъугъэу лэжьыгъэм ыуасэ тигъэразэрэп. Ащ елъытыгъэу коц, хьэ опхъы къодыекIэ хъу­жьырэп непэ. Рапсыри зыпфэмыпхъыкIэ, ухьаулыягъэ фэд. Аужырэ илъэситIум тыгъэгъазэми осэ хъатэ иIэп. А пстэур яушъхьагъоу мэкъумэщышIэхэр нэмыкI амалхэм яусэнхэ фае, дунаим нэмыкIэу зыдэпшIын фае. Анахьэу уасэ зыкIахыщтхэм алъэхъух. Арышъ, тэгушIо «Премиумым» мыщ фэдэу лэжьыгъакIэ районым къырихьан зэрилъэкIыгъэр, —
еIо ащ.
Сыд фэдэрэ лэжьыгъэ фэдэу батыргъэн щыпсымкIи мэхьанэ ин зиIэхэм ащыщ бжьэхэр. Икъэгъэгъэгъум ахэм губгъом жъугъэу Iоф щашIэн фае, ау мыгъэ ащкIэ къин алъэгъугъ.
— Бжьахъохэм якIасэп батыргъэн щыпсыр. Горчицэ тиI зытэIом хьанэгъунэм итыгъэ бжьахъохэм заIэти IукIыжьы­гъэх. КIарцэм хахыгъэ шъоум мыр хэбгъахъомэ иIэшIугъэ зэрехъокIы. Ащ фаехэп. Ары нахь мышIэми, зы гектарым бжьэ унэгъуитIу тесын фае. Мы губгъошхом ащ фэдэ бжьэ унэгъо 200 ищыкIагъ. Бжьэхэм къэгъагъэхэм икъоу Iоф защамышIэкIэ лэжьыгъэр хьаулыещт. ЗэкIэри сфэIонэп, ау мызэгъэгум нахьыбэмэ апысыгъэх. Зыбгъум Нэгъэрэкъо Казбек, адырэбгъум Нэгъэрэкъо Налбый ябжьэматэхэр къагъэуцугъагъэх, — къытфиIотагъ Тутарыщ Анзаур.
Горчицэ закъор кIащымэ медицинэм ылъэныкъокIи шIуа­гъэ хэлъ. Ау нэмыкI къэгъагъэ­хэм сыдэущтэу бжьэхэр ащыухъумэщтха. ГущыIэм пае, кIарцэмрэ батыргъэнымрэ зэдэкъэгъагъэх, зэготэу къэкIых.
Ары нахь мышIэми, лэжьыгъэм непэ изытет хъызмэтшIапIэр рыраз. ЗэрэрахъухьэрэмкIэ бэдзэогъум, коцым ыуж, ащ иIожьын фежьэщтых. ДжырэкIэ батыргъэн щыпсыкIэхэм язытет лъыплъэщтых, ахэр къэшэплъы­хэмэ лэжьыгъэр зыгъэгъущт уцыр тыракIэщт. Арынчъэу ежь-ежьырэу игъо кIэхьащтэп. Мыгъэ гъэбэжъоу къытырэм елъытыгъэщт тапэкIи дэлэжьэщт­хэмэ. Зы гектарым центнер 30-м кIахьэу къытынэу щэгу­гъых.
Анцокъо Ирин.