АР-м инахьыжъхэм я Совет зичэзыу зэхэсыгъо мэкъу­огъум и 20-м иIагъ. Унэгъо пытэ гъэпсыгъэным, са­быеу къэхъухэрэм япчъагъэ зыфэдизым, кIэлэцIыкIубэ зэрыс унагъохэм ахэгъэхъогъэным Iоф­тхьабзэр фэ­гъэхьыгъагъ.

Ащ хэлэжьагъэх АР-м IофшIэнымкIэ ыкIи социальнэ хэхъоныгъэмкIэ иминистрэу Мырзэ Джанбэч, къэлэ администра­цием, общественнэ организа­циехэм ялIыкIохэр.
Зэхэсыгъор къэбар гушIуа­гъокIэ рагъэжьагъ. Советым хэт нахьыжъхэм ащыщэу, илъэс пчъагъэхэм къакIоцI IофшIэным чанэу къыхэлажьэу, социальнэ къулыкъум юристэу Iоф щызышIэгъэ ЛIыIужъу Мухътарэ ыныбжь илъэс 85-рэ зэрэхъу­гъэмкIэ фэгушIуагъэх.
— Мы щысэ дахэмкIэ тизэхэ­сыгъо едгъажьэ тшIоигъуагъ. Пшъэрылъ шъхьаIэу тиIэхэм ащыщ Адыгеим щыпсэухэрэм къагъашIэрэр илъэси 100 нахь мымакIэ шIыгъэныр. 2024-р — унагъом и Илъэсэу Урысыем зэрэщагъэнэфагъэм къыдыхэ­лъытагъэу, мы Iофыгъор къэтIэтыгъ. Мыщ къыхеубытэх унэгъо­шIэныр, сабый къэгъэхъугъэныр ыкIи цIыфым къыгъашIэрэр на­хьыбэ хъуныр, — къыхигъэщыгъ нахьыжъхэм я Совет итхьаматэу ГъукIэлI Нурбый.
Ащ къызэриIуагъэмкIэ, уна­гъор обществэм ыкIи къэралыгъом зыпкъитэу хэхъоныгъэ ашIы­ным ылъапс. ЦIыфым изе­кIокIэ-шIыкIэхэр, игушъхьэбаиныгъэ зыщыпытэрэр унагъор ары. ЛIэшIэгъу зэкIэлъыкIохэм Урысыем ыкIи ащ ишъолъырхэм унэгъо Iужъухэр ащэпсэух. ЩыIагъэх унагъохэр сабыи 7 — 12-м къыщегъэжьагъэу 20-м нэсэу зэрысыгъэхэр. Джыри унэгъо ныбжьыкIэхэр нахьыбэу гъэпсыгъэнхэм, сабыеу къэхъухэрэм япчъагъэ зыкъегъэIэтыгъэным фэIорышIэрэ политикэ гъэнэфагъэ тикъэралыгъо зэрехьэ.

— Унагъор къэухъумэгъэным, демографием иполитикэ пхырыщыгъэным афэшI ны мылъкоу аратырэм хагъэхъуагъ: апэрэ сабыим пае сомэ мин 622-рэ, ятIонэрэм — сомэ мин 822-рэ, ящэнэрэм — сомэ мин 200. Президентэу В. Путиным иунашъокIэ сабыищ ыкIи ащ ехъу зиIэ унагъохэр кIэлэцIыкIубэ зэрыс унагъокIэ алъытэх. Ащ дакIоу, щытхъуцIэхэри агъэнэфагъэх: «Ны-лIыхъужъ» зыфиIо­рэм (нэбгыри 10 ыкIи ащ ехъу зыпIухэрэр) ахъщэ тынэу сомэ зы миллион пылъ, орденэу «Родительская слава» зыфиIорэм (сабыи 7 ыкIи ащ ехъу зиIэхэр) сомэ мин 500 игъус, медалэу «Родительская слава» зыфи­Iорэм (сабыиплI зыпIухэрэр) со­мэ мин 200 араты, — хигъэу­нэфыкIыгъ ГъукIэлI Нурбый.
Адыгэ Республикэми унагъом игъэпытэнкIэ IофшIэнэу щызэра­хьэрэр макIэп. ИкIыгъэ илъэсым сабыибэ зиIэ унэгъуи 10-мэ «Ным ищытхъу» зыфиIорэ дип­ломхэм сомэ мини 100 зырыз акIыгъоу Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат аритыжьыгъ. Унагъом и Илъэс ащ къызэIуихызэ, орденэу «Родительская слава» зыфиIорэр къызыфагъэшъошэгъэ Зыхьэхэм, Шишкинхэм яунэгъо щысэтехыпIэхэм ар афэ­гушIуагъ. Ащ фэдэ лъэпсэ пытэ зиIэ унагъохэу, зисэнэхьаткIэ зэлъашIэрэ цIыф­хэр къызэ­рыкIыгъэхэу Адыгеим щыпсэурэр макIэп.
Нахьыжъхэм я Совет итхьаматэ къызэриIуагъэмкIэ, респуб­ликэм унэгъо мин 53-рэ щэпсэу, ахэм ащыщэу 8856-р — сабыибэ зэрысых. Мыщ фэгъэхьыгъэ къэралыгъо политикэр Адыгеим щыпхырыщыгъэным фэшI хэбзэгъэуцугъэу «Унагъор, ныр, тыр ыкIи кIэлэцIыкIугъор къэухъумэгъэнхэр» зыфиIорэр аштагъ. Ащ фэгъэкIотэн ахъщэ тынхэр къыдыхэлъытагъэх ыкIи республикэ бюджетым къикIэу сомэ миллио­ни 144-м ехъу пэIуагъахьэ. АР-м IофшIэнымкIэ ыкIи социальнэ хэхъоныгъэмкIэ и Минис­терствэ къэхъурэ сабыйхэм, уна­гъохэм япчъагъэ хэгъэхъогъэным фэшI Iофтхьабзэу зэри­хьэрэр макIэп. Урысыем ишъо­лъырхэм ащыщэу бэгъашIэхэр анахьэу зыщыпсэу­хэрэм Адыгеир ащыщ. Зыныбжь илъэси 100-м шIокIыгъэу нэбгырэ 27-рэ щэпсэу.
— Джа зэпстэуми ямылъыты­гъэу, ныбжьыкIэу къэзэрэщэхэ­рэм, кIэлэцIыкIоу къэхъухэрэм, зидунай зыхъожьыхэрэм алъэны­къокIэ республикэм иIофхэм язытет къызэрыкIоп. 2023-рэ илъэсым къэзэрэщэгъэ унагъоу 2025-рэ атхыгъ, 1818-р зэ­хэ­кIыжьыгъэх. Унэгъуишъэм телъы­тагъэу къиудзэмэ, Адыгеим унэ­гъо 68-рэ щызэхэкIыжьы, Къэ­бэртэе-Бэлъкъарым — 50, Дагъыстан — 27-рэ, Ингушетием — 24-рэ, Чэчэным — 15. Джащ фэд ыпэрэ илъэсхэм ялъытыгъэ­мэ, Адыгеим сабыеу къихъу­хьэхэрэм япчъагъэ къыщыкIагъ. 2023-рэ илъэсым нэбгырэ 847-кIэ нахь макI къэхъугъэр. Тигъу­нэгъу шъолъырхэм мы лъэныкъомкIэ хахъохэр яIэх: Дагъыстан нэбгырэ 25300-кIэ нахьы-
бэ къыщыхъугъ, Ингушетием — 5553-кIэ, Къэбэртэе-Бэлъкъа­рым — 2873-кIэ, Къэрэщэе-Черкесым — 404-кIэ. ЫпшъэкIэ зи­гугъу къэтшIыгъэ министерст­вэм мы лъэныкъомкIэ джыри хэкIыпIакIэхэм алъэхъу ыкIи те­дзэу рихъухьэхэрэм ащыщ илъэс 25-рэ зыныбжь ныхэм апэрэ, ятIонэрэ, ящэнэрэ ыкIи ащ къакIэлъыкIорэ сабыйхэр къазыфэхъурэм зэтыгъо ахъщэ тынэу сомэ мин 25-рэ аратынэу, зигъот макIэ унагъохэм арыс кIэлэцIыкIухэм егъэджэн ыкIи спорт сыхьатхэр окIофэхэ шэпхъэ гъэнэфагъэм тетэу ящыкIэ­гъэщт шъуашэхэр арагъэгъотынэу, нэмыкIхэри, — къы­Iуагъ Советым итхьаматэ.
Нахьыжъхэм я Совет хэтхэм зэралъытэрэмкIэ, республикэм щагъэнэфэгъэ фэгъэкIотэнхэм адакIоу ныбжьыкIэу къэзэрэщэ­хэрэм, илъэс 50-м ехъу къызэ­дэзгъэшIагъэхэм ыкIи бэгъашIэ­хэу илъэси 100-м ехъу зыныбжь­хэм бгъэхэлъхьэ зэфэшъхьафхэр афэгъэнэфэгъэнхэ фае. Джащ фэдэу зэхэсыгъом хэлажьэхэрэм игъоу алъытагъэхэм ащыщ Iоф­шIапIэхэм аштэхэ зыхъукIэ сабыибэ зиIэхэм фэгъэкIотэнхэр къафыдыхалъытэнхэр, лъэпкъым ипсауныгъэ зыгъэпытэщт Iоф­тхьабзэхэр нахьыбэ шIыгъэнхэр, патриотическэ пIуныгъэр гъэлъэ­шыгъэныр, нэмыкIхэри.
— Унагъом илъ хэбзэшIухэр зезыхьэрэ, лъызыгъэкIотэрэ институтхэм къэралыгъом адыре­гъаштэ, IэпыIэгъу афэхъу. Тари­хъым къызэригъэнэфагъэмкIэ, а хэбзэшIухэр зэкIэ нахьыжъхэм къыткIэхъухьэрэ лIэужхэм къа­лъагъэIэсыжьых. Унэгъо ныбжьы­кIэхэм япсихологическэ ыкIи яматериальнэ зытет зыпкъ иуцо­нымкIэ ныбжь зиIэхэм яшIуагъэ къызэрагъакIорэм мэхьанэшхо иI, арышъ, тфэлъэкIыщтыр афэтшIэн фае. УнэгъошIэныр, сабыи­бэ зэрысхэм ахэгъэхъогъэныр шIэныгъэ псау мэхъу. ЕгъашIэм зэрэдунаеу цIыф гъэсагъэхэр а Iофыгъом дэлажьэх. Адыгэхэм хьаулыеу аIорэп: «Сабый ппIунымрэ мастэкIэ псынэ птIыным­рэ зэфэдэ». КъэтIэтыгъэ упчIэ­хэм язэшIохын джыри лъыдгъэ­кIотэщт, тадэлэжьэщт, — хигъэу­нэфыкIыгъ ГъукIэлI Нурбый.
Нахьыжъхэм я Совет итхьаматэ къышIыгъэ псалъэм фэгъэ­хьыгъэу бэ къэгущыIагъэр. Зэ­хэ­сыгъом Iофыгъоу къыщаIэтыгъэ­хэм мэхьанэ яIэу, игъо шъып­къэу алъытагъ. Ахэм хэкIыпIэу алъэгъухэрэр шъхьэихыгъэу къа­Iуагъэх.
Оник Нигоевым зэрилъытырэм­кIэ, зэхэкIыжьыхэрэм ушъхьа­гъоу яIэр унэгъошIэным икъоу зэрэфэмыхьазырхэр ары. ШIу­лъэгъуныгъэр азыфагоу къашIошIызэ къэзэрэщэхэшъ, армырыгъэу къычIэкIыжьы.
— Унагъор зыгъэпытэхэрэ шъхьэкIэфэныгъэм, зэгурыIоныгъэм, щэIагъэм ныбжьыкIэхэр рыгъуазэхэп. Апэрэ къиныгъом зэрэIукIагъэхэм тетэу зэпачыным дэлажьэхэрэп, зэхэкIыжьых. Икъоу зэрамыгъэсагъэхэм ар изы ушъхьагъу. Нахьыжъхэм бэ ялъытыгъэр, арышъ, амал зэри­IэкIэ унэгъокIоцI зэфыщытыкIэм имэхьанэ ядгъэшIэн фае. ГухэкI нахь мышIэми, къыткIэхъухьэрэ лIэужхэм япIуныгъэрэ яегъэ­джэн­рэ къэралыгъом зэкIэричыгъэх, — еIо Оник Нигоевым.
ГущыIэр лъигъэкIотагъ Советым хэтэу, гъэсэныгъэм иIофы­шIэу Александр Девтеровым. Ащ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, еджапIэм изакъокIэ сабыир пфэпIущтэп, мыр лъэныкъуищэу зэп­хыгъ: кIэлэцIыкIур, ны-тыхэр, еджапIэр. Ащыщ зыхэзыкIэ, Iофым чIэнагъэ фэхъу.
Хъымыщ Казбек хэкIыпIэу ылъэгъухэрэм ащыщ тиныбжьыкIэхэр СМС-кIэ зэдэмыгущыIэхэу культурнэ Iофтхьабзэхэм нахьыбэу ахагъэлажьэхэзэ ашIымэ нахь шIуагъэ къыхьынэу.
— Непэрэ Iофтхьабзэм къыщаIуагъэхэм ащыщ республикэм щыпсэурэ ныбжьыкIабэхэм сабый къафэхъун зэрамылъэкIырэр. Япсауныгъэ изытет къыз­кIеохырэм наркоманиер зэу ылъапс. Джащ фэдэу IофшIэным нахь гъэхъагъэхэр щашIыным ызыныкъохэр фэбанэхэзэ, уахътэр аIэкIэкIы, ныбжьыр хэкIуатэ. Мы Iофыгъохэм язэшIохын мафэ къэс къэралыгъом ихэбзэ къулы­къухэми, общественнэ организа­циехэми акIуачIэ рахьылIэн фае. Ащ фэдэ Iофыгъохэр къызкIэуцу­хэрэм яушъхьагъу тшIэным пае психолого-педагогическэ упчIэ­жьынхэр ребгъэкIокIынхэ фае, — къыхигъэщыгъ ащ.
Iофтхьабзэм икIэух министрэу Мырзэ Джанбэч къэгущыIагъ. Нахьыжъхэм я Совет изэхэсыгъо къыщаIэтыгъэ Iофыгъохэм мэхьа­нэшхо зэряIэр, ащкIэ ежь зипэщэ министерствэр зыфэгъэзэгъэ лъэныкъохэм Iоф зэрадишIэщтыр, зэдэлэжьэнхэм зэрэфэхьазырхэр къыхигъэщыгъ. Демографием фэгъэхьыгъэ Форумэу Iо­ныгъом щыIэщтым Советым хэтхэр къырагъэблэгъэнхэу министрэм къыIуагъ.
Iэшъынэ Сусан.