Мыщ фэдэ цIэ зиIэ мэфэкI пчыхьэзэхахьэ АР-м и Къэралыгъо филармоние щызэхащагъ. РСФСР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, «Хэгъэгум ыпашъхьэ щыриIэ гъэхъагъэхэм апае» зыфиIорэ орденым имедалэу я II-рэ шъуашэ зиIэр, медалэу «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэр къызыфагъэшъошэгъэ Хъот Заур ыныбжь илъэс 80 зэрэхъугъэм ар фэгъэхьыгъагъ.

Лъэпкъым ынапэ зыфэдэр къэзыгъэ­лъагъорэр тишэн-зекIуакI, тишъуаш, тихабз, тикультур, тицIыфхэр ары. Адыгэхэр зэрыгушхохэрэ Хъот Заур илъагъо зыригъэушъомбгъузэ гъогушхо къыкIугъ, щыIэныгъэм илъэгэпIэ анахь инхэм анэсыгъ.
ИщыIэныгъэ гъогу ипычыгъу
Хъот Заур шэнышIоу, Iушэу, гушIубзыоу, зэIухыгъэу, цIыф зещакIэ ышIэу ары игугъу зэрашIырэр. Ар Теуцожь районым ит къуаджэу Нэчэрэзые щапIугъ, щеджагъ, щылэжьагъ. 1970-рэ илъэсым къуаджэу Октябрьскэм дэт кIэлэцIыкIу музыкальнэ училищым ипэщагъ. 1972 — 1977-рэ илъэсхэм Краснодар дэт культурэмкIэ къэралыгъо институтыр къыухыгъ. 1980 — 1993-рэ илъэсхэм Адыгэ хэку филармонием ипащэу лэжьагъэ. 1982-м Мыекъопэ къэлэ Советым инароднэ депутатэу хадзыгъ. 1985-рэ илъэсым Адыгэ автоном хэкум инароднэ депутатхэм я Совет хэтыгъ. 1988-м «IофшIэным иветеран» зыфиIорэ медалыр къыфагъэшъо­шагъ. Адыгэ Республикэм зекIонымкIэ и Комитет итхьаматэу ыкIи къэралыгъо предприятиеу «Адыгеятурист» зыфиIорэм игенеральнэ пащэу Iоф ышIагъ.
1999 — 2004-рэ илъэсхэм искусствэхэмкIэ Адыгэ республикэ колледжэу Тхьабысым Умар ыцIэ зыхьырэм ипэщагъ. 2007-м АР-м и Къэралыгъо филармоние ипащэу агъэнэфагъ ыкIи 2014-м нэс ащ Iоф щишIагъ. Адыгеим щыцIэрыIо творческэ купыбэмэ якIэщакIу. Искусствэм лъытэныгъэ ин къыщыфашIы. Унэгъо дахэ ышIагъ.
МэфэкI Iофтхьабзэм щыщ
Iофтхьабзэр пэублэ псалъэкIэ къызэIуихыгъ АР-м культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэ.
— Непэ мурадэу тиIэр дахэ. Щытхъу къэзылэжьэу, цIыфыгъэр зишъуашэу, дгъэлъапIэу Хъот Заур тизэхахьэ фэгъэ­хьыгъ. ЗимэфэкI мафэ хэзыгъэунэфыкIырэм щыIэныгъэ ыкIи IофшIэн гъогу дахэ къыкIугъ. Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат ыцIэкIэ сыпфэгушIо. Щытхъу тхылъи, тын лъапIи непэ къыпфэдгъэхьазырыгъэп, ахэр зэкIэ уиI. Илъэс 20-м къыкIоцI филармонием щыкIощт Iофтхьабзэхэм уяплъын плъэ­кIынэу тхылъ къыпфэтэгъэшъуашэ,— къыIуагъ Аулъэ Юрэ.
Къэгъэлъэгъоным хэлэжьагъэх куп цIэрыIохэу «Налмэсыр», «Ислъамыер», «Отрада», «Казачата», «Форвард» зыфиIохэрэр, колледжэу Тхьабысым Умар ыцIэ зыхьырэм итворческэ купхэр, орэдыIо цIэрыIохэу Нэхэе Тэмар, ЛIыбзыу Аслъан, ХьакIэкIо Алый.

— Илъэс 80-р мэшэлахь, гъэшIэ кIыхь, уищыIэныгъэ гъогу уфызэплъэ­кIыжьымэ сыд фэдэ зэхъокIыныгъа фэпшIыщтыр?
— ПсынкIэу илъэсхэр кIуагъэх. Джыри зы гъашIэ къэзгъэшIэнэу щытыгъэмэ, джа лъэгъо шъыпкъэм сытетэу сырыкIожьыщтыгъ. Лъэшэу сыфэраз сищыIэныгъэ, Тхьэм насып къыситыгъ.
— Лъэпкъым икультурэ сыда къыз­щежьэрэр?
— Лъэпкъ шэн-хабзэм уризехьакIомэ джары культурэр къызщежьэрэр. Тишэн-хабзэхэр нахьыжъхэм тIэкIэзыжьэу, ар ныбжьыкIэхэм амыпхъуа­тэмэ, лъэпкъыр кIодыжьыщт. Непэ орэдыIом адыгэ мэкъамэр ыгъэIоу, адыгэ шъуашэр щыгъымэ тилъэпкъ кIодыщтэп. Культурэм иунэхэр кIэракIэкIэ пкIэ иIэп, культурэм фэлажьэхэрэр ары ахэр зыгъэпсэущтхэр, цIыфхэр къезыщэ­лIэщтхэр.
— ПшIагъэри гъунэнчъ, къэблэ­жьыгъ зыбгъэпсэфыныр. УищыIэныгъэ щыпшIыгъэ гъэхъагъэхэмкIэ тэра анахь тын лъапIэр?
— Гъэхъагъэ сиIэмэ цIыфхэм сцIэ раIон. Ау сигъашIэ пхырыщыгъэ искусствэр къизыIотыкIырэ тхылъхэр лъэшэу сыгу нэсых. «Искусствэр сищыIэныгъ» зыфиIорэ музыкальнэ-тарихъ очеркым тилъэпкъ икультурэ къыреIотыкIы. Искус­ствэм нэпцIыр икIасэп, IэпэIасэхэр ары лъэгапIэм дэкIуаехэрэр. УкъызхэкIыгъэ лъэпкъым, уикъоджэгъухэм ыкIи уиIоф­шIэгъухэм къыпфашIырэ лъытэныгъэр пстэуми анахь тын лъапI. Уихэгъэгу гъунэнчъэу шIу плъэгъоу, гуетыныгъэ ин хэлъэу Iоф пшIэмэ, шIушIагъэу уиIэхэм лъытэныгъэ лъапIэр къакIэкIощт.
— Непэрэ ныбжьыкIэхэм сыда къяпIон плъэкIыщтыр?
— Тыжъхэр, ныжъхэр уиIэнхэр зыфэдэ къэмыхъугъэ баиныгъ, ахэр бгъэшIонхэ фае. ЛIэужыкIэхэми лъытэныгъэ-шъхьэ­кIэфэныгъэр анэдгъэсыжьымэ дэгъу. Арышъ, жъы тимыIэу кIэ тиIэщтэп. Типшъашъэхэм намысыр агъэлъапIэу, унэгъо дахэхэр ашIэу, тисабыйхэр апIунхэу сафэлъаIо. Непэрэ мафэм сэнаущы­гъэ зыхэлъ ныбжьыкIабэ зэрэтиIэм сегъэгушIо, ахэм гъогу яптын фае.
ЦIыф цIэрыIомэ Хъот Заур къыфаIогъэ хъохъухэр:
— УищыIэныгъэ гъогу пфызэшIокIыгъэр бэ. ПцIэ лъэпкъ искусствэм бэрэ къыщыраIуагъ, лъэуж нэф щыIэныгъэм илъэныкъуабэкIэ къэбгъэнэфыгъ, псауныгъэ уиIэу опсэу, — къыIуагъ зимэфэкIым иныбджэгъу хьалэлэу Хъунэго Рэщыдэ.
— Гу къабзэу, зафэу, синыбджэгъу хьалэлэу, Заур. Тимузыкальнэ искусствэ къэбгъэбаигъ. Гуфэбэныгъэшхо хэлъэу уимэфэкIкIэ сыпфэгушIо, — къыIуагъ зэлъашIэрэ орэдыIоу, Урысыем, Къэ­бэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Черкесым ыкIи Дагъыстан янароднэ артистэу Тутэ Заур.
— Заур, непэ зэкъошныгъэу зэдытиIэм лъэшэу сегъэгушхо. Адыгэ лъэпкъым гъунэнчъэ шIулъэгъурэ шъхьэ­кIафэрэ фыуиI. Уитхыгъэхэм гуфаплъэу уахаплъэмэ, ахэплъэгъощт лъэпкъым иакъылышIуагъи, исскуствэм изекIокIэ-шIыкIэ дахэхэри, шэн-хэбзэ мыулъыижьыщтхэри. Адыгеим иисскуствэ щыIэныгъэ гъогу гъэшIэгъонэу къэпкIугъэр саугъэтэу хэуцуагъ, — къыIуагъ Урысыем IофшIэнымкIэ и ЛIыхъу­жъэу, Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Черкесым янароднэ тхакIоу, СССР-м, Урысыем, Адыгэ Респуб­ликэм я Къэралыгъо премиехэм ялауреатэу, общественнэ IофышIэшхоу МэщбэшIэ Исхьакъ.

Лъэпшъыкъо Фатим.
Сурэтхэр авторым иех.