Адыгэ Республикэм ыкIи Пшызэ шъолъыр ащыпсэурэ быслъымэнхэм я ДиндэлэжьапIэ къызэритыгъэмкIэ, 2024-рэ илъэсым мэкъуогъум и 16-р — Къурмэн. Пчэдыжьым сы­хьатыр 8-м мэфэкI нэмазыр аублэщт.

Къурмэн мэфэкIым имэхьанэ, ащ епхыгъэ шапхъэхэм тащигъэгъозагъ Мыекъопэ мэщытым иIимамэу Шъхьэлэхъо Ибра­хьимэ. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, быслъымэнхэм илъэсым къыкIоцI бирамитIу агъэмэфэкIы. Апэрэ бирамыр нэкIмэзэ мазэр зыщытыухырэм дгъэмэфэкIырэр ары. Ащ ыуж къыкIэлъыкIорэр Къурмэн бирамыр ары. ХьаджэшIыныр ыкIэм зыщыфакIорэ мафэм тефэу, Арафат Iуашъхьэм къехыжьыгъэхэм ыкIи быс­лъымэнэу дунаим тетхэм мыр агъэмэфэкIы, къурмэн ашIы.
— Алахьэу ГукIэгъушIэу, Гу­кIэгъу зыхэлъым селъэIу титхьэ­лъэIухэр, тидыухьэхэр ыштэнхэу. Быслъымэнхэм анаIэ тырязгъа­дзэ сшIоигъу Зуль-хьидж мазэм иапэрэ мэфипшI анахь лъапIэ­хэм, хьадж зыщашIырэ мафэхэм, унэкIымэ зэрэпсапэр, дыухьэхэр къэпIонхэ, КъурIаным нахьыбэрэ уеджэн зэрэфаер, — къыIуагъ Iимамым.
Къурмэным
ихэгъэунэфыкIын къэбарэу
пылъыр
Пегъымбарэу Ибрахьимэ епхыгъэу мэфэкIыр щыт. Къур­Iаным къызэриIорэмкIэ, Пегъым­барэу Ибрахьимэ быслъымэнхэм анахь агъэлъапIэхэрэм ащыщ. Алахьталэм «иныбджэгъушIоу» Тхьэм ылъытагъэу щыт. Ежьым Алахьталэм шIошъхъуныгъэшхо фыриIэу, ыIорэр дэх имыIэу ыгъэцэкIэным ренэу фэхьазырыгъ. Ибрахьимэ Тхьэм зэрэфэшъыпкъэр ыушэтынэу ыкIи ыуплъэкIунэу ащ фэдэ чIыпIэ ригъэфагъэу щытыгъ. Зы мафэ горэм Пегъымбарым
пкIы­хьапIэ елъэгъу Алахьталэм къур­мэныпхъэ фишIыным фэшI икIалэу Исмахьилэ ыукIынэу ыгъэгъолъыгъэу. Ибрахьимэ пкIыхьапIэр зэрилъытагъэр Алахьталэр арэущтэу фаеу ары. Сыда пIомэ Пегъымбархэм япкIыхьапIэ шъыпкъэу щытыгъ.
ИкIалэ зыфеIуатэм, ащ къыриIуагъ: «Тят, арэущтэу Алахьталэр фаемэ, къызэрэуиIорэм тетэу зекIо, сэ зысщыIэщт». ИкIалэ ыгъэгъолъи ыукIынэу зе­жьэм, Алахьталэр къеджи къыриIуагъ. «О унашъо пфэсшIыгъэр бгъэцэкIагъэ. Ащ къегъэлъагъо сэ сIорэм узэрэшIомыкIырэр. АщкIэ усыушэтынэу сыфэягъ ыкIи укъысфэшъып­къэу укъычIэкIыгъ. Арышъ, ащ тетэу былымыр уукIынышъ, къурмэн пшIыщт». Ары мы мэфэкIым лъапсэу иIэр. Ащ тетэу Алахьта­лэм дунаим тет быслъымэнхэм Къурмэныр пшъэрылъ афи­шIыгъ. А мэфэкIыр хэдгъэунэфыкIы зыхъукIэ тыгу къэкIыжьы Пе­гъым­барыр Алахьталэм зэриу­шэтыгъэр. Алахьталэм ыIорэм цIыфыр шIокIы зэрэмыхъущтыр, ыIуагъэр зэригъэцэкIэн, нахь пэблагъэ зэрэфэхъун фаер а Iофым къегъэлъагъо.
БыслъымэнхэмкIэ Къурмэным
имэхьанэр
Мы дин мэфэкIым быслъы­мэнхэмкIэ мэхьанэшхо иI. Ар тарихъ гъогуонэшхо къэзыкIугъэ, шэпхъэ гъэнэфагъэхэр зыпылъ мэфэкI нэф. Дунаим щыпсэурэ быслъымэнхэр илъэс къэс дэгуIэхэу ащ ежэх. Къурмэным тхьэшIошъхъуныгъэ зиIэ быс­лъы­мэнхэр зэрепхых, ахэр зэ­гу­рыIонхэм, зэдеIэжьынхэм къы­фегъэущых, цIыфхэм гукIэгъу къахелъхьэ.
Къурмэн мафэм быслъымэн­хэм яуахътэ амал зэриIэкIэ ягупсэхэм адагъакIо, сэдакъэ аты, сымаджэхэм акIэупчIэх, фэныкъохэм яшIуагъэ арагъэкIы.
Къурмэныр
зытефэрэ мафэр
Зуль-хьиджым ия 10-рэ мафэ Къурмэныр хагъэунэфыкIы. А мэфэкIыр мэфиплI зэрэкIорэр. Хабзэ зэрэхъугъэу, пчэдыжьым мэфэкI нэмазым зыфагъэхьазыры. Анахь щыгъын дэгъухэр ащыгъхэу быслъымэнхэр мэщытым макIох нэмазым хэлэжьэнхэм ыкIи тхьэлъэIухэм ядэIунхэм афэшI. А мафэм е мэфэкI мэфищэу ащ къыкIэлъыкIохэрэм ащыщ Къурмэныр зыпшIын фаер. Къурмэн мэфэкI мафэхэм сэдакъэ птын, уигупсэхэр бгъэ­гушIонхэ, гъомылапхъэхэр бгъэ­хьазырынхэ, мэфэкIыр нахьыжъхэми кIэлэцIыкIухэми зэхашIэу (диным ымыштэрэ зекIуакIэхэр хэмытхэу) пшIын фае.
Къурмэныпхъэр зыфэдэн фаер
Алахьталэм нахь пэблагъэ ухъуным фэшI охътэ гъэнэфагъэм былымышъхьэ къурмэн пшIыныр Къурмэным ипкъэу шъхьаIэхэм ащыщ. КъурIаным къеIо: «МэфэкI нэмаз шъушIы ыкIи Алахьталэм ыцIэкIэ псэу­шъхьэ шъуукIи къурмэныр жъу­гъэцакIэ». Быслъы­мэнхэм ар япшъэрылъэу
алъытэ ыкIи агъэ­цакIэ.

Iимамым къызэриIуагъэмкIэ, амал зиIэ быслъымэн пстэуми къурмэн ашIын фаеу диным къеIо. Ар зипшъэрылъыр унагъор зыIыгъыр ары. Унэгъо кIоцIым зы къурмэн зашIыкIэ зэкIэри ащ къеубыты, зэкIэми псапэр анэсы. Къурмэн хъущтых мэлыр, пчэныр, былымышъхьэ инхэр, ахэм аныбжь илъэситIум ехъугъэн фае. Къурмэныпхъэр итеплъэкIэ щыкIагъэ имыIэу, псаоу щытын фае. Ахэр сыма­джэхэу, одхэу, щыкIагъэ яIэу хъущтхэп, дэхэнхэ, псаунхэ фае. Чэмыр е шкIэхъужъыр нэбгырибл зэхахьэу ащэфэу къурмэн ашIымэ хъущт. Къурмэныпхъэ пчэным е мэлым зы илъэс ыныбжьын фае. Ау етIани мэлым къахэкIы инэу, такъырхэу, лы дэгъу ателъэу. Ащ фэдэмэ, мэзихым къыщегъэжьагъэу уукIы хъущт.
— КъэIогъэн фае къурмэн ашIынэу фаехэу, ау ащ фэдэ зэшIокI зимыIэхэр мымакIэу зэрэщыIэхэр. ЦIыфым былым ыукIынэу ащ фэдэ мылъку IэкIэ­лъэп, ау мы Iофым хэлажьэ шIоигъу. Ащ фэдэ цIыфым мурадышIоу ышIыгъэм елъытыгъэу Алахьталэм фэшъуашэу псапэ къыретыжьы. Ау зэшIокI иIэмэ, былымышхо цIыфым изакъоу ыукIын ылъэкIыщт. Тхьачэт, чэт зыфэпIощтхэр къурмэн хъухэ­рэп. ЦIыфхэм ар тIэкIу къагуры­Iорэп, «симыIэми, чэт е тхьачэт сыукIын» зыIохэрэр хэукъох. Диным ар къыIорэп, ар къабыл хъурэп, — къыIуагъ Шъхьэлэхъо Ибрахьим.
Къурмэныпхъэр Iахьищэу агощы: зыр — тхьамыкIэхэм, ятIонэрэр — Iахьылхэм, бла­гъэхэм апай, ящэнэрэр унагъом къинэнэу щыт. Къурмэныпхъэр зыгорэм шIуебгъэбзыгъэмэ, ащ пае къурмэныпхъэм щыщ лы ептынэу щытэп, Iофэу ышIагъэм ыпкIэ ептын фае. Ау ар тхьамыкIэмэ, ащ ыпкIэу ептыгъэм тебгъэхъощт къурмэныпхъэм щыщ. Былымэу къурмэн ашIыгъэм щыщ пщэ мыхъущтэу еIо диным. Джащ фэдэу аукIыгъэм ышъо пщэнэу щытэп. Ау ар пщэмэ ахъщэу кIэкIырэр сэдакъэу птыжьын фае.
— Бэхэр мэфэкI пчэдыжьым къэм макIох. Къурмэн мафэр зэребгъэжьэн фаер нэмазыр ары. УиIахьылхэм, благъэхэм, гъусэхэм уафэгушIон, узэхэхьан фае. Къэхалъэм укIощтмэ ащ мэфэ гъэнэфагъэ иIэп, о узыщыхъурэ уахътэм укIон, уиIа­хьыл, уигупсэ уфэлъэIон плъэ­кIыщт. Ар зыкIи къурмэн мафэм епхыгъэу щытэп, — къыIуагъ Шъхьэлэхъо Ибрахьим.
КъэIогъэн фае, Адыгэ Рес­публикэм ыкIи Пшызэ шъолъыр ащыпсэурэ быслъымэни 104-рэ мы мафэхэм хьадж ашIынэу Меккэм кIуагъэх. ЯтхьэлъэIухэр къадэхъунэу, ягъогу дахэу къа­гъэзэжьынэу тафэлъаIо.
КIАРЭ Фатим.
Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан.