ЧIыопсым ичIыпIэ анахь дахэу, дэгъоу, гупсэфыпIэр адыгэхэм Тхьэм къафигъэшъошагъ. Адыгеир – джэнэтыпIэ шъыпкъ: имэз шхъуантIэхэр кIэракIэх, ижь къабзэ, ипс фабэ, и Тыгъэ шъабэ, и Мазэ нэфынэбзэ рэхьат.

Щэпсэух джащ фэдэу адыгэхэр мы чIылъэм бэдэдэ шIагъэу. ЧIычIэгъ байныгъэу археологхэм къычIаххэу зэрагъашIэхэрэм лъэпкъым ныбжьышIу зэриIэр къаушыхьаты. «Адыгагъэр» лъэпкъэу зыем ынапэ тешIыкIыгъ ыкIи лъэ­хъанхэм адэбакъозэ, ини цIыкIуи рыгъуазэхэу, зэралъэкIэу къырэкIо.
1922-рэ илъэсым бэдзэогъум и 27-м ВЦИК-м иунэшъо гъэнэфагъэкIэ, Адыгэ автоном хэкур щыIэ хъугъэ, илъэс 60-м къы­кIоцI ар дахэу ылъэ теуцуагъ, щыIэныгъэм ылъэныкъо пстэумкIэ – мэкъу- мэщымкIэ, псэолъэшIынымкIэ, промышленностымкIэ, шIэныгъэ-гъэсэныгъэмкIэ, медицинэмкIэ, культурэмкIэ ыкIи спортымкIэ зиштагъ. Адыгеир чIыпIэу ыубы­тырэмкIэ мыиными, фызэшIокIэу, ылъэ­кIы­рэмкIэ уигъэ­гушIоу пэрытхэм сыдигъуи ащыщ, лъэпкъ лъачIэу адыгэр гукIочIэпкъ пытэ иIэу зэрэщытым ар ищыс. Адыгэр ныбжьи игущыIэ епцIы­жьырэп, ицIыфыгъэ напэ къабзэ, ащкIэ тарихъ куум ыцIэ пытэу хэуцуагъ. Лъэпкъым игубзыгъэгъэ ин зэфэдэкIэ эпосэу «Нартхэм» ахэгощагъ, ахэлъ, лIэшIэгъу­хэм ащызэIукIэгъэ гушъхьэ­лэжьыгъэм ар ишъхьэтеIулIэжь. Арышъ, тиI тарихъ гъэ­шIэгъон лъэпсэ кууи, шIэныгъи, акъы­ли, цIыфыгъи, Iэдэби, нэхъои.
ТапэкIэ тылъыкIуатэзэ, а зэкIэ зэрэтлъэкIэу тэухъумэ, шъыпкъэ, ежь уахътэри а зэкIэм яхъожьы.
ЦIыф лъэпкъ пэпчъ щызгъаIэу, ыпсэ пызгъэтырэр шIулъэгъу инэу щыIэны­гъэм фыриIэр, зэфэгумэкIыжь-зэкIырыплъы­жьыр, зэрэухъумэжьыр, тилъэпкъ шэн-хабзэхэр зэрэтшIэхэу тызэрафэсакъырэр, тиныдэлъфыбзэу адыгапсэр зыIыгъыр тшIоIофэу зэдгъашIэу, зэрэтылэжьэу, тызэрэрыгущыIэрэр ары.

Джырэ мафэхэм шыкур, адыгэхэми, нэмыкI цIыф лъэпкъхэм афэдэхэу, зэкIэ зэрагъотылIэжьы. Адыгэ Республикэр тиIэ хъугъэ, тыгу щизэу жьы къэтэщэ, тиIэх пэщэ инхэу, мурадышIухэр пхырыщыгъэнхэмкIэ, лъэпкъыр ыпэкIэ лъы­кIотэнымкIэ зышъхьамысыжьхэр, ахэм япхыпагъэу, агот шъыпкъэу мэпсэух адыгэхэри.
Тигупсэ къалэу Мыекъуапэ Адыгэ Республикэм икъэлэ шъхьаI, ащ ныбжьышхо имыIэми, нэмыкI къэлэжъхэу илъэс минхэр къызэзынэкIыгъэхэм афэдэу иI тарихъ лъэпсэ гъэнэфагъи, ар 1857-рэ илъэсым ижъоныгъуакIэ къыщежьэ ыкIи илъэси 166-м ехъугъэу, зэхъокIымэ хахъозэ, дахэу ыпэкIэ лъэ­кIуатэ, итарихъ лъапси мэпытэ.
Адэ непэ, тэ адыгэхэм, нэмыкI цIыф лъэпкъхэу къыддэпсэухэрэми икъоу тэшIа тикъэлэ шъхьаIэу Мыекъуапэ итарихъ? Мы упчIэр ухэтми уныбжь икъугъэу, уитарихъ пшIэ пшIоигъоу улъэп­лъэмэ, пшъхьэ къимытэджэн ылъэ­кIырэп. ЩыI тхыгъэ литературэ гъэнэфагъи, ау загъорэ, тэр-тэрэу тызэуп­чIыжьыми, тызгъэгумэкIырэ упчIэм иджэуап тымыгъотэу къыхэкIы. Джащ паекIэ, адыгэхэм ятарихъ гопчынэу щымыт къэлэ шъхьэIэ дэхэ зэкIэупкIагъэу Мыекъуапэ ехьылIэгъэ шIэныгъэр зэкIэ угъоигъэу тхыжьыгъэныр лъэшэу ищыкIагъ.
Тхыгъэ хэутыгъэр сыдигъуи IэубытыпIэ ин. Тикъалэ ныбжьышхо имыIэми, илъэс 200-мкIэ диIонтIэхыгъэу макIо. Къэлэжъым теплъэу иIагъэр, апэдэдэ мы чIыпIэр псэупIэ зыфэхъугъэхэр, ащ зыкъызэриштагъэр, апэрэ еджэгъэ-гъэсагъэхэу щыпсэугъэхэм яшIуагъэу къэ­кIуагъэр, «цIыфыр цIыфым ищхэпсэу зэрэщытыр» ежь щыIэныгъэм къызэриушыхьатырэр цIыф Iуш еджэгъэ-гъэсагъэхэм ашIоIофэу зэрагъашIэ, атхыжьы, лIэужхэм ар шIухьафтын афашIы.
Мыекъуапэ итарихъ нахь пэблагъэ ухъунымкIэ IэпыIэгъу гъэшIэгъон хъунэу къысщэхъу икIыгъэ илъэсым ыкIэм къы­дэкIыгъэу Николай Ложкиным итхылъэу «Моя память. Родословная семьи Ложкиных» зыфиIорэр. Ар АО-у «Полиграф-Югым» Мыекъуапэ къыщытыра­дзагъ. Тикъалэ итарихъ-революционнэ чIыпIэхэм, унэхэм, къэлэ интеллигенциер зыщыпсэугъэхэм ясурэтхэр зэхэугуфыкIыгъэхэу тхылъым дэтых.
Ежь авторым иунэгъуашъхьэ фэгъэ­хьыгъэ тхылъэу «Моя родословная» зыфиIорэм ар къызэIуехыми, ятэжъ-янэжъ пIашъэхэр ыкIи ежьхэр зыщыпсэугъэхэу, ежь зыщеджагъэу Мыекъуапэ ыпсэ зэрэхэлъыр къыщеIо. Мы зэкIэм аготэу Мыекъуапэ итарихъ игъэпсэкIо цIыфхэр, ащ итарихъ унэхэр, тикъалэ иунэжъхэр зыфиIорэ шъхьэхэм зэфэдэкIэ шIэныгъэ куу ахэлъ, ахэр зэкIэ зы унагъо ищы­IэкIэ-псэукIагъэр, ар щыIэкIакIэу къэкIуатэрэм псэемыблэжьэу зэрэхэлэжьагъэр, зыщыпсэугъэхэ уахътэр, лъэ­хъаныр мы цIыфхэм анэхэмкIэ авто­рым тапашъхьэ къырегъэуцо. Мые­къуапэ зэрэзэтеуцуагъэр, зэрэлъыкIотагъэр, зэрэхэхъуагъэр, непэрэ мафэхэм къанэ­сы­жьэу, авторым къыриIотыкIыныр фызэшIокIыгъ. Уикъалэ тхылъым нахь пэблагъэ уешIы, иблэкIыгъэ бгъэунэфызэ, къыдэхъугъэм уегъэразэ, тапэкIи зиIэтымэ хахъозэ, Мыекъуапэ тарихъ лъэпытэ хъунэу гукIэ фэоIо. ТхылъыкIэр зышIоигъохэм АР-м и Лъэпкъ тхылъеджа­пIэ щагъотын алъэкIыщт.
Мамырыкъо Нуриет.